Olimpiyatlar ve Çin

fatih@fatihoktay.com

Bu yazı yazılırken, 2024 Olimpiyat Oyunları’nda ABD ve Çin altın madalya sayısında çekişiyordu; toplam madalya sayısında ise ABD bir, Çin ikinci sıradaydı. Oyunlar sona erdiğinde bu iki ölçüte göre birincilik ve ikincilik bu iki ülke arasında kalacak. Çin, olimpiyat oyunları ile oldukça erken tanıştı ve bu konuma gelmesi uzun ve maceralı bir süreç ile oldu.

Modern olimpiyat oyunlarının ilki, 1894 yılında Fransız asilzadesi Pierre de Coubertin’in çabaları ile düzenlendi. Qing hanedanının hüküm sürdüğü Çin de bu oyunlara davet edildi, ancak zamanın imparatoru bu davete cevap bile vermedi. Daha sonraları oyunlara katılmak hep ülke gündeminde olsa da bu, ancak 1936’da gerçekleşti. 11. Olimpiyat Oyunları’na ülke, 69 sporcu ile katıldı ve hiç madalya kazanamadı. İkinci Dünya Savaşı sonrasında 1948 yılında yapılan 14. Olimpiyat Oyunları’na, ülkede iç savaş yoğun bir şekilde sürerken Çin, 33 sporcu ile katıldı. Ekip oyunlara gecikmeli olarak katılabildi, hiç madalya kazanamadı, paraları bittiği için de dönüşlerini borç para alarak gerçekleştirdiler.

TEMSİL TARTIŞMASI

1949 yılı sonunda Çin Komünist Partisi (ÇKP) ile Ulusal Parti arasındaki uzun iç savaş, ÇKP’nin kazanması ile sona erdi ve Çin Halk Cumhuriyeti kuruldu. Ulusal Parti güçleri Tayvan adasına çekilip orada 1911’de kurulan Çin Cumhuriyeti’nin devamı olduğunu savundukları bir yönetim kurdu. Çin Halk Cumhuriyeti de Tayvan’daki Çin Cumhuriyeti yönetimi de Çin’i kendilerinin temsil ettiğini, diğerinin meşru olmadığını savunuyordu. ABD ve batı dünyası Tayvan’ın yanındaydı; bu doğrultuda Birleşmiş Milletler’de Çin’i, Tayvan’daki yönetim temsil etmeye başladı. Bu ortamda Uluslararası Olimpiyat Komitesi’nde de Çin’i temsil etme yetkisi Tayvan yönetimine verilince Çin Halk Cumhuriyeti bu oyunlardan çekildi. 

ABD ile Çin’in arası 1970’lerde düzelmeye başlayınca Çin’in Birleşmiş Milletler’deki, yanında Uluslararası Olimpiyat Komitesi’ndeki koltuğu da Tayvan’dan Çin Halk Cumhuriyeti’ne geçti ve Çin Halk Cumhuriyeti, olimpiyat oyunlarına geri döndü. Bundan sonra yapılan 1984 oyunlarına Çin, 224 oyuncu ile katıldı ve 15 altın, 8 gümüş, 9 bronz madalya kazandı ve altın madalya sayısında dördüncü oldu. Bundan sonraki olimpiyat oyunlarında altın madalya sayısında Çin’i önce üçüncülüğe, sonra ikinciliğe götüren bir gidiş görüldü. Bu gidişten yukarı doğru sapma, Pekin’de yapılan 2008 oyunlarında Çin’in altın madalyada birincilik; aşağı doğru sapma ise 2016 oyunlarında altın madalya sayısında İngiltere’nin ardından üçüncülük almasıydı. 

ZENGİN ÜLKELER LİSTESİ

Olimpiyat oyunlarının en çok madalya alan 10 ülke listesi, Çin ve 2024 oyunlarında olmayan Rusya dışında, bir zengin ülkeler listesi. Kişi başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) ile ölçülebilecek refah düzeyi, kişilerin spora ayırabilecekleri zaman ve diğer kaynaklar yanında ülke yönetimlerinin bu faaliyetlere sağlayabilecekleri desteğin büyüklüğünün önemli bir belirleyicisi. Kişi başına GSYH açısından madalya sayısı sıralamasındaki diğer ülkeler gibi yüksek gelir düzeyinde değil, orta-yüksek gelir düzeyindeki Çin ve Rusya’nın durumları, sosyalist ekonomi geçmişlerine bağlı olarak bu alana ekonomi büyüklüklerine oranla daha fazla kaynak aktarmaları ile açıklanabilir. 

Son zamanlarda ekonomisi bazı zorluklarla da karşılaşsa, yüksek gelir düzeyindeki ülkelerle arasındaki farkı büyük olasılıkla giderek kapatacak Çin’in önümüzdeki yıllarda olimpiyat madalyası sayısında birinciliğe oturması beklenir.

12 Ağustos 2024 Pazartesi