İSA KARAKAŞ

Kayıt dışı çalışanların oranı, geçtiğimiz kasımda 0.7 puan azalarak yüzde 29 oldu. SGK, yoğun denetimlerle işyerlerini takip ederken, 3.5 milyondan fazla evrak inceledi. Kayıt dışılığı önlemek için asgari işçilik uygu-laması, küçük ölçekli işletmelerde de hayata geçirildi.

Çalışma hayatında işsizlikten sonra en büyük sorunların başında kayıt dışı istihdam geliyor. Ülkemizde kayıt dışı istihdamın en çok Sosyal Güvenlik Kurumu’nu derinden etkilediği görülüyor. Keza kurumun yegane gelir kaynağını, işveren ve çalışanlardan elde edilen sigorta primleri teşkil ediyor. Kayıt dışılık, işverenler arasında haksız rekabet oluştururken, çalışanların ise başta sağlık sigortası ve emeklilik olmak üzere tüm sosyal güvenlik haklarından mahrum kalmalarına neden oluyor. Hal böyle olunca kayıt dışı çalışmayla esas mücadelenin SGK tarafından yürütülmekte olduğu görülüyor. Sosyal güvenlik sistemimizde özellikle 1999 yılından itibaren SSK’da başlatılan önleyici, akılcı ve bilimsel çalışma ve uygulamalarla kayıt dışılıkönemli ölçüde azaltıldı.

TÜİK’in 10 Ocak 2022’de yayınlanan iş gücü istatistiklerine göre, 2021 Kasımda kayıt dışı çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı ayına göre 0.7 puan azalarak yüzde 29 oldu. Pandeminin istihdam üzerindeki etkileri de göz önünde bulundurulduğunda, kayıt dışı çalışmada 0.7 azalışın küçümsenmeyecek bir rakam olduğu ortaya çıkıyor. Tarım dışı sektörde kayıt dışı çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı ayına göre 1.2 puan azalarak yüzde 17.9 oldu.

Tarım sektöründe ücretsiz aile çalışanları ve düşük gelirli olması nedeniyle sosyal güvenlik sistemine giremeyen diğer kişileri çıkardığımızda kayıt dışılık yüzde 17.9 olarak karşımıza çıkıyor. Yüzde 50 ve üzerindeki kayıt dışılığın bu seviyelere düşürülmesinde, hiç şüphesiz geçmişte SSK’nın, günümüzde ise SGK’nın önleyici, akılcı ve bilimsel çalışma ve uygulamaları ile istihdam teşvikleri önemli rol oynadı.

SGK ÇALIŞMALARI

SGK’nın ‘Denetmen Otomasyon Programı’ tamamlanarak, tüm ülke genelinde kullanılmaya başlandı. Bu program ile denetimlere ilişkin detaylı bilgiler toplanıyor, denetleme görevleri bu program aracılığıyla yapılıyor. Denetim raporlarının da elektronik ortamda yazılacağı faz çalışmaları ise devam ediyor.

Diğer bir program olan ‘Performans ve İstatistik Programı (PERİ)’, şu an hali hazırda taşradaki il müdürlüklerinde bulunan KADİM Servisleri tarafından kullanılıyor. Bu program ile kurum/kuruluşlardan istihdama ilişkin verilerin paylaşımı yapılıyor.

SGK il müdürlüklerinde denetim faaliyetlerinin planlı ve koordineli yürütülmesi ve kurumlar arası işbirliğinin güçlendirilmesi amacıyla 2021 yılı denetim programı hazırlandı. Bu programda; yaygın yoğun denetimler yapılması, risk analizleri sonucunda riskli olduğu tespit edilen işyerlerinin denetimi, Ulaştırma Bakanlığı işbirliği ile yol kenarı istasyonlarında denetimler yapılması, Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) ile ortak denetimler gerçekleştirilmesi, eksik ücret bildirimine yönelik denetimler yapılması ve kayıt dışı istihdama ilişkin muciplerin sonlandırılması gibi faaliyetler yer alıyor.

ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASININ KAPSAMI GENİŞLETİLDİ

Kayıt dışı istihdamı ve prim kaybını önlemek için özellikle inşaat sektöründe uygulanan asgari işçilik uygulamasının kapsamı genişletilerek turizm sektöründe ve küçük ölçekli işletmelerde de uygulanmaya başlandı. Bu kapsamda söz konusu sektörler ve küçük ölçekli işletmelere yönelik asgari işçilik uygulamalarına devam ediliyor. Ayrıca söz konusu sektörde ve işletmelerdeki işverenler, üzerindeki prim maliyetini düşürmek ve kayıtlı istihdamı artırmak amacıyla uygulanan sigorta prim teşviklerinden yararlandı.

3.5 MİLYONDAN FAZLA EVRAK İNCELENDİ

Kayıt dışı istihdamla mücadele amacıyla ilgili kurum/kuruluşlar-dan bilgilerin alınması amacıyla veri paylaşımı için protokol çalışmaları devam ettirildi. 2021 Kasım ayı sonu itibarıyla protokol imzalandı ve verileri SGK İl Müdürlükleri bünyesindeki Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Servislerine intikal edenlerden Türkiye genelinde incelenen evrak sayısı 3 milyon 518 bin 83’tür. İncelenen evraklar neticesinde 21 bin 425 tescilsiz işyeri, 122 bin 246 tescilsiz sigortalı tespit edildi.

11 Mart 2022 Cuma