Dr. Veysi Seviğ

Kamu maliyesinin performansının değerlendirilmesinde kullanılan iki önemli göstergeden biri, bütçe dengesinin gayrisafi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranı, diğeri ise faiz dışı dengesinin GSYH’ye oranıdır.

2020 bütçe gerekçesinde ifade edildiği üzere merkezi yönetim bütçe gelir ve gider tahminleri yapılırken;

• Gayrisafi yurtiçi hasılanın reel olarak yüzde 5 büyüyeceği ve deflatörünün yüzde 8.5,
• İhracatın 190 milyar dolar,
• İthalatın ise 231.5 milyar dolar olacağı varsayılmış ve bütçe uygulaması sırasında ortaya çıkacak acil ve öncelikli hizmetlerin yürütülmesi amacıyla yeterli düzeyde yedek ödenek konulmasının öngörüldüğü ifade edilmiştir.

5018 sayılı Kanun’un (I) ve (II) sayılı cetvellerinde yer alan kamu idareleri için ödenek tutarları belirlenirken Yeni Ekonomi Programı / Orta Vadeli Program ve Orta Vadeli Mali Plan’da belirlenen politika hedef ve öncelikleri ile bu programda yer alan makroekonomik göstergeler ile idarelerin ödenek istemleri geçmiş yıllar harcama eğilimleri, yürüttükleri önemli faaliyet ve projeler esas alınmıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Sayıştay ile (III) sayılı cetvelde yer alan düzenleyici denetleyici kurumların ödenek tekliflerinde 5018 sayılı Kanun’un ilgili maddelerine uygun olarak aynen yer verildiği ifade edilmiştir.

2020 yılı genel bütçe gelirleri, Orta Vadeli Program’da ve Orta Vadeli Mali Plan’da belirlenen politika hedef ve öncelikleri, büyüme, dış ticaret hacmi, döviz kuru ile üretim-tüketim ve enflasyon tahminleri, vergi sisteminin gelir esnekliği, bütçe giderleri ile ilgili büyüklükleri, yürürlükteki mevzuat ve alınacak önlemler göz önünde bulundurularak tahmin edilmiştir.

2020’de bütçe açığının 138 milyar 873 milyon TL, faiz dışı fazlanın ise 67 milyon TL olarak gerçekleşmesi öngörülmüştür.

2020 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi’nde merkezi yönetim bütçe giderleri; hazine yardımı ve gelirden ayrılan paylar hariç 1 trilyon 95 milyar 461 milyon TL olarak belirlenmiştir. Buna göre toplam bütçe giderlerinin gayrisafi yurtiçi hasılaya oranının yüzde 22.5 olarak gerçekleşmesi hedeflenmiştir.

Ekonomik sınıflandırılmaya göre 2020 yılı merkezi yönetim bütçe ödenekleri içinde en büyük payı sırasıyla cari transferler ile personel giderleri (sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri ile personel giderlerini karşılama ödeneği dahil) olmakta, bu gider kalemlerinin gayrisafi yurt içi hasılaya oranları cari transferlerde yüzde 9.3, personel giderlerinde yüzde 6.9’dur.

2020’de personel giderleri için 282 milyar 488 milyon TL ve sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri için 48 milyar 120 milyon TL ödenek öngörülmüştür. Mal ve hizmet alım giderlerinde ise 2020 yılı ödeneği 75 milyar 550 milyon TL’dir.

2020 yılı merkezi yönetim bütçesinde faiz ödemeleri için ulusal ve uluslararası para piyasalarındaki gelişmeler de dikkate alınarak 138 milyar 550 milyon TL ödenek öngörülmüştür.

2020’de cari transferler için toplam 451 milyar 122 milyon TL ödenek öngörülmüş olup cari transferler içinde en önemli kalem sosyal güvenlik sistemine yapılacak transferlerdir. Ancak anılan yılda bu amaçla öngörülen ödenek tutarı 225 milyar 643 milyon TL’dir. Ayrıca gelirden ayrılan paylar karşılığında 120 milyar 541 milyon TL ödenek öngörülmüş olup bu ödenekten 90 milyar 707 milyon TL mahalli idarelere verilecek paylar, 28 milyar 932 milyon TL fonlara verilecek paylar için 903 milyon TL ise diğer paylar için ayrılmıştır.

2020 merkezi yönetim bütçesinde tarım-sal destekleme ödemeleri için 21 milyar 969 milyon TL, görev zararları için 9 milyar 238 milyon TL ödenek öngörülmüş olup, bu ödenekten 1 milyar 748 milyon TL KİT görev zararlarına ayrılmıştır. (Ayrıntılı bilgi için 2020 bütçe gerekçesi)

2020 merkezi yönetim bütçesinin temel özelliklerinden birisi de “Mali disiplin anlayışına uygun olarak kamu idarelerinin kendilerine tahsis edilen ödenekleri aşmadan etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanmasını sağlamaktır.”

10 Ocak 2020 Cuma