Dünyanın önde gelen maden işletmecileri de bu ürünün hammaddesinin bulunduğu coğrafyalara büyük yatırımlar yapıyor. Doğal grafitteki payı yüzde 20 olan Afrika’nın grafiti, bu nedenle geleceğin teknolojisinin kilidi olmaya aday.  

Prof. Dr. Ahmet KAVAS

Dünya genelinde kritik minerallerin pazarı son 5 yılda iki kat arttı. Bunlar içinde sadece grafit için en dikkat çeken ülkelerin başında Mozambik geliyor. Bunu Hint Okyanusu’nun batı ucundaki Madagaskar Adası takip ediyor. Artık Tanzanya da adından söz ettiriyor. Hatta yine aynı bölgenin iç kısmında yer alan Malavi, geçtiğimiz birkaç yıl içinde yeni yatırımlarla hepsinin önüne geçecek gibi. Elektrikli araçların hızlı bir şekilde teknolojik gelişim gösterdiği günümüzde bu alandaki ticari rekabet Çin ile rakiplerini karşı karşıya getirdi. Bu ülkenin sahip olduğu bu madenle ilgili kaynakları yakın gelecekte yeterli olmaktan çıkacak. Dahası grafit ürünlerine getirdiği ihracat sınırlaması tek başına bir karar değil. ABD’nin yaptırımları ve özellikle elektrikli araçlara yeni gümrük vergisi düzenlemeleri, Çin’i bu yönde misilleme yapmaya yöneltti. Haliyle farklı coğrafyalarda artan taleplerin bir şekilde karşılanması gerekiyor. Özellikle Anglo-Sakson ülkelerden Kanada ve Avustralya, Afrika ülkelerindeki yatırımlarını daha yüksek miktarlara taşımak için hamleler yapıyor. Güney Kore de Çin’in ihracat yasaklarından fazla zarar görmemek için grafit üreticisi Afrika ülkeleri ile yakın temasa geçmek zorunda kaldı.

YÜZDE 54’Ü SENTETİK

Çin, dünya grafit üretiminde neredeyse yüzde 70’lik bir orana sahip. Bunun yüzde 46’sı doğal, yüzde 54’ü de sentetik grafit. Afrika’nın doğal grafitteki payı ise yüzde 20. Dünyanın önde gelen maden işletmecileri, geleceğin en önemli madenleri arasında yer alacak bu ürünün hammaddesinin bulunduğu coğrafyalara büyük yatırımlar yapıyor. Bilhassa elektrikli araçlara rağbetin arttığı bir dönemde bunların dayanıklı ve uzun ömürlü pil bataryalarının üretimi dahil pek çok sanayi kolu için vazgeçilemez bir hammadde. Bugün gelinen noktada grafit olmadan elektrikli araç üretiminde kimse devrim beklemiyor. Afrika’nın grafiti, geleceğin teknolojisinin kilidi olma yolunda ilerliyor. 

YILLIK İHTİYAÇ 4 MİLYON TON

Grafit madeni aslında tabii olarak bulunduğu kaynağından elde ediliyor. Ancak 2 milyon 100 bin ton sentetik grafitin yüzde 78’i Asya’da, yüzde 10’u Avrupa’da, yüzde 9’u Kuzey Amerika’da ve yüzde 2’si Güney Amerika’da endüstriyel yollarla sanayide üretilerek farklı amaçlarla kullanılıyor. Günümüzde ülkelerin yıllık ihtiyacı 4 milyon ton civarında. Yeryüzündeki doğal grafitin tüm kaynaklardaki mevcudu tespit edilebildiği kadar 300 milyon ton civarında. Çin hem kendi maden sahalarından elde ettikleri hem de Madagaskar, Mozambik ve Tanzanya’dan ithal ettikleri ile bir taraftan ihtiyaçlarını karşılıyor, bir taraftan da farklı ülkelere ihraç ediyor. Afrika’daki grafit madenlerine yatırım yapan ülkelerin başında Avustralya geliyor. Çünkü 2026 yılına kadar Afrika’nın bu maden bakımından dünyanın en önemli ihracatçısı olacağı öngörülüyor ve dünya genelinde doğal grafit ihtiyacının yüzde 40’ını karşılayabilir ki, yakın gelecekte yüzde 35’lik bir paya ineceği varsayılan Çin’in önüne geçecek. 

BATARYADAN İLACA 

Grafit; elektrik bataryalarında, çelik ve elektrometalürji sanayinde, elektrik cihazlarının elektrotlarında, elektronik malzeme ve kurşun kalem yapımında, izole tesislerinde, yarı iletkenlerde, LED yapımında, motorlarda ve jeneratör fırçalarında, lityum-iyon temelli pil sanayinde, uçak ve belirli jet motor parçalarında, spor malzemelerinde, çelik ve çeliğe karbon sağlayıcı olarak otomobillerde, nükleer reaktörlerde ve ilaç üretiminde kullanılıyor. 

GRAFİT İÇİN YATIRIM YARIŞINDALAR

Madenciliğin, Afrika ülkelerinin GSYH’lerinde önemli bir payı bulunuyor. 2005-2012 arası yüzde 14 iken, 2013-2021 yılları arasında yüzde 25 oldu. Zambiya, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Moritanya, Gine, Mali ve Burkina Faso gibi ülkelerdeki payı yüzde 50 civarında. 2010’lu yıllar, Afrika madenlerinin kıymet bakımından çokça arandığı bir dönemdi. Kıtada madencilik alanının daha serbest hale gelmesinde, yükselen altın fiyatları, Kanada ve Avustralya gibi ülkelerin madencilik konusunda yeni teknolojileri geliştirmelerinin payı büyük. Dahası bakır, kobalt, elmas, manganez, boksit, demir, titanyum ve çinko gibi metaller ve 2020’den itibaren grafit, platin, nadir toprak elementleri ve lityum, uluslararası yatırımcıları bu kıtaya aşırı derecede çekti. Çin, Birleşik Arap Emirlikleri, Hindistan, Rusya, ABD, Kanada, Japonya, Güney Kore, Türkiye ve Fas gibi ülkeler kıyasıya bir yatırım yarışında. 

TÜRKİYE’DE 90 MİLYON TON

Grafit madeninin kullanım alanı oldukça geniş. Ülkemizde de son yıllarda demir-çelik üretiminde fabrikalarımızın önemli ihtiyaç maddelerinden grafit elektrotlarını ithal ediyoruz. Türkiye, önemli grafit üretici ülke değilse de 90 milyon ton olduğu tahmin edilen yataklara sahip. Her ne kadar 1941 yılından itibaren Kastamonu-Abana, Yozgat-Akdağmadeni, Balıkesir-Bandırma, Muğla-Milas, Kütahya-Altıntaş, Adıyaman-Sincik, İzmir-Tire, İstanbul-Çatalca, Konya-Derbent, Aydın-Germencik ve Artvin çevresi gibi 22 ayrı bölgede maden yatakları varsa da bir kısmında üretmeye girişsek de yeterli yatırımları yapamadığımız için dışa bağımlılığımız devam ediyor. Ekonomik olmaları için en az yüzde 5 oranında grafit ihtiva etmeleri gerekiyor. 

MADAGASKAR REZERVDE 26 MİLYON TONLA İLK SIRADA

Afrika’da Madagaskar 26 milyon ton, Mozambik 25 milyon ton ve Tanzanya 18 milyon ton ile Malavi hariç 70 milyon tona yakın rezervleri var. Dünyada 2016’da 2.45 milyon ton grafit tüketilmişti. Bunun 950 bini doğal, 

1.5 milyon tonu ise sentetik. 2023’te ülkelerin grafit üretimi şöyle:

ÇİN, 93 BİN TONLA İTHALATTA BAŞI ÇEKİYOR

Dünya genelinde ithalatçı ülkelere gelince yine Çin 

93 bin tonla başı çekiyor. Kanada 85 bin ton, ABD 73 bin ton, Hindistan ve Güney Kore 52 bin ton, Japonya 51 bin ton, Almanya 48 bin ton, Hollanda 15 bin ton ve Polonya 14 bin ton grafit tüketti. 

Günümüzde 330 milyon ton doğal grafit kaynağı var. Bunlardan her yıl Çin 850 bin ton, Mozambik 170 bin ton, Madagaskar 110 bin ton, Brezilya 87 bin ton, Rusya 15 bin ton, Kanada 13 bin ton, Norveç 

10 bin ton, Hindistan 8.3 ton, Kuzey Kore 8.1 ton, Ukrayna 3 ton ve diğer ülkeler toplam 21.6 bin ton üretim yaptı. Eğer Türkiye 90 milyon ton, Çin 74 milyon ton ve Brezilya 54 milyon ton kaynaklarını tam değerlendirebilirlerse dünyada yüzde 66’lık bir doğal grafit üretim kapasiteleri var demektir. 

22 Temmuz 2024 Pazartesi