gurlesel@superonline.com

Dünya ve Türkiye’de yılın ikinci yarısında sıkılaştırma politikaları öne çıkıyor. Enflasyonla mücadeleyi hedefleyen sıkılaştırma politikaları işleri de etkiliyor.

1. YAVAŞLATICI ETKİLERİ DAHA BELİRGİN HALE GELDİ 

Büyük merkez bankaları, ekim ve kasım ayı başındaki toplantılarında faiz artışlarına gitmedi. Şimdilik mevcut yüksek faiz oranlarını enflasyonla mücadele için yeterli görüyorlar. Ancak merkez bankaları gerektiğinde faiz artışları yapabileceklerini de açıkladı. 

Sıkı para politikalarıyla piyasalarda da yüksek kredi ve tahvil faizleri oluştu. Firmalar için dolar cinsinden kredilerde faiz oranları yüzde 7.5’ten başlıyor. Yüksek faizler, iş aktivitesini ve tüketici talebini yavaşlatmaya devam ediyor.

2. SANAYİDE YAVAŞLAMA KÜÇÜLMEYE DÖNDÜ 

2023 yılı boyunca uygulanan sıkı para politikalarının yavaşlatıcı etkisi, yılın son çeyreğinde artan şekilde hissediliyor. Küresel sanayi PMI verisi, ekim ayında 48.8 puan ile yılın en düşük ikinci seviyesine indi. ABD, Euro bölgesi ve Çin’de PMI sanayi verileri 50 puanın altında kalarak, sanayideki daralmayı gösterdi. Sanayideki daralma ve talepteki zayıflama yatırım, tüketim ve ara mallarında birlikte görülüyor. Küresel ölçekte yatırım iştahı, makina ve teçhizat yatırımları da gecikmeli olarak yavaşlama döneminden daralma dönemine giriyor. Küresel sanayi PMI verisi içinde yatırım malları PMI verisi, eylül ayında 50 puan sınırına indikten sonra ekim ayında 49.4 puan ile daralma bölgesine geçti. 

3. DÜNYA MAL TİCARETİ DARALIYOR

Yine küresel sanayi PMI verisi içinde alınan yeni ihracat siparişleri 20. ayda da küçülme bölgesinde kaldı. 2022’de Rusya-Ukrayna savaşı sonrası mart ayında başlayan küçülme 47.5 puan ile ekim ayında da devam etti. 2023 genelinde dünya mal ticareti küçülüyor. Makina ve teçhizat ihracatı, 2023’ün ilk iki çeyreğinde büyüdü, üçüncü çeyreğinde önemli ölçüde yavaşladı. Dördüncü çeyrekte muhtemelen durağan kalacak veya sınırlı ölçüde düşecek. Ortadoğu’daki yeni jeopolitik riskler de sanayi üretimi, ihracat ve yatırımlar üzerinde sınırlayıcı etki yaratacak.  

4. TÜRKİYE EKONOMİSİNDE SIKILAŞTIRMA PARA POLİTİKALARI AĞIRLIKLI SÜRÜYOR  

Türkiye’de ekonomi politikalarındaki değişim devam ediyor. Enflasyon ve cari açıkta kalıcı iyileşmeler sağlanması amacıyla sıkılaştırıcı para ve maliye politikaları uygulanması hedefleniyor. Para politikasında sıkılaşma devam ediyor. Ancak ekim ayında açıklanan 2024 yılı bütçesi, maliye politikasında ihtiyaç duyulan sıkılaşmayı sağlayamayacak. Maliye politikalarından yeterli destek alınamayacağı için Merkez Bankası para politikasının beklenenden daha sıkı olabileceği görülüyor. Nitekim Merkez Bankası, ekim ayında faiz oranlarını yüzde 35’e, 2023 ve 2024 yılsonu enflasyon beklentilerini de yüzde 65 ve yüzde 36’ya çıkardı. Merkez Bankası, faiz artışlarına ve likidite ile kredilerde sıkılaşmaya devam işareti verdi.

5. DIŞ TİCARETTE İTHALAT YAVAŞLIYOR

Dış ticaret tarafında ise ihracatta sınırlı artış yaşanırken, ithalatta yavaşlama görülüyor. Buna bağlı olarak dış ticaret açığı da azalıyor. Altın, otomotiv yanı sıra yatırım malları ithalatı, halen yüksek büyümeler gösteriyor. Yatırım malları ithalatı, ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 36.9 arttı ve 3.36 milyar dolardan 4.6 milyar dolara yükseldi. Acak-ekim döneminde ise yatırım malları ithalatı yüzde 32.6 arttı ve 32.3 milyar dolardan 42.85 milyar dolara yükseldi. 

6. SANAYİ ÜRETİMİ AĞUSTOS VE EYLÜL AYLARINDA YAVAŞLADI

Sıkılaşma politikalarının bir diğer etki alanı ise sanayi üretimidir. Sanayi üretimi, yılın ilk çeyrek döneminde depremin etkisiyle yüzde 0.3 daraldı. İkinci çeyrekte bu kez seçimler ve çalışma gün sayısının azaldığı ortamda sanayi üretimi yüzde 3.0 azaldı. Üçüncü çeyrekte ise sanayi üretimi yüzde 8.4 arttı. Üçüncü çeyrekte deprem etkisinin ve seçim belirsizliklerinin ortadan kalkmasıyla sanayi üretimi artış gösterdi. Sıkılaşma politikalarının yavaşlatıcı etkileri ise ağustos ve eylül sanayi üretimlerinde görüldü.

SON SÖZ 

Sıkılaştırma politikalarının içeride ve dışarıda yavaşlatıcı etkisi en az iki çeyrek daha sürecek. İşletmeler, kontrollü yavaşlama sürecinin yönetimine öncelik vermeli. 

20 Kasım 2023 Pazartesi