Küresel ticarette rekabet gücünü korumak isteyen Türkiye, sürdürülebilirlik odaklı yeşil dönüşümü hızlandırıyor. Avrupa Birliği (AB) ile Gümrük Birliği kararı çerçevesinde şekillenen dış ticarette Türkiye toplam ihracatının yaklaşık yüzde 50’si AB ülkelerine gerçekleştiriliyor. Bu nedenle AB’nin 2050 karbon nötr hedefiyle uygulamaya aldığı Avrupa Yeşil Mutabakatı’na uyum, Türkiye’nin ihracat pazarlarını kaybetmemesi açısından kritik önem taşıyor.
SKDM 2026’DA BAŞLAYACAK
AB tarafından 2026’dan itibaren devreye alınması planlanan Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) çerçevesinde özellikle demir-çelik, çimento, alüminyum, gübre, elektrik, hidrojen ile tekstil ve hazır giyim sektörlerinin yüksek risk altında olduğu belirtiliyor. Bu açıdan Ticaret Bakanlığı’nın Yeşil Mutabakat Uyum Projesi Desteği, TÜBİTAK ve diğer kamu kurumlarının sağladığı destekler büyük önem taşıyor.
YEŞİL SANAYİ PROJESİ
2023 yılı ortasında Türkiye Yeşil Sanayi Projesi ile sanayicilere, KOBİ’lere ve teknoloji girişimlerine toplam 450 milyon dolar finansman sağlanacağı açıklanmıştı. Enerji maliyetlerinin düşürülmesi, kaynak verimliliğinin artırılması, karbon ayak izinin küçültülmesi ve atıkların ekonomiye kazandırılması gibi hedeflere yönelik destek programları, birer birer işletmelerin kullanımına sunuluyor. Ayrıca geleneksel yatırım teşvik sistemi de çevre odaklı yatırımları teşvik edecek şekilde güncellendi. Atık geri dönüşüm tesisi kuracak bir işletme, yatırımın yeri fark etmeksizin 5. Bölge teşvikleri (KDV ve gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi gibi avantajlar) almaya hak kazanabiliyor. İmalat sanayinde en az yüzde 15 enerji tasarrufu sağlayan yatırımlar da öncelikli yatırım kapsamına alınarak vergi indirimleriyle ödüllendiriliyor.
YEŞİLE BİRÇOK ENSTRÜMAN
İhracatçı KOBİ’ler için ise özellikle AB’nin Yeşil Mutabakat kriterlerine uyum için Ticaret Bakanlığı’nın programları devreye girdi. 2024’te başlatılan Yeşil Mutabakata Uyum Projesi Desteği (Responsible Programı) ile ihracat yapan şirketlerin yeşil dönüşüm projelerine danışmanlık ve uygun finansman imkanı sunuluyor. Bu hizmet bedelinin yüzde 50’si, beş yıl boyunca toplamda 10 milyon TL’ye kadar devlet tarafından karşılanıyor. Ayrıca firmaların uygun koşullu kredilere erişimleri de kolaylaştırılıyor.
FİNANSMAN İMKANI BELGESİ
Yeşil Mutabakat Eylem Planı’nın koordinasyonunu yürüten Ticaret Bakanlığı, bir süre önce tüm yeşil dönüşüm desteklerini tek platformda topladı. Yeşil Dönüşüme Yönelik Hedeflere Erişimde Kullanılabilecek Finansman İmkanı Belgesi’ni de 22 Mayıs’ta güncelledi. Şimdi de yeşil dönüşüm kapsamında özel sektöre yönelik uluslararası finansman imkanlarına ilişkin bir belge hazırlıyor. Öte yandan, ihracatçılara sunulan destek tutarı bu yıl 25.5 milyar liraya çıktı. Bu desteklerden yararlanmak için üretici ve ihracatçı firma olmak ve son üç yılda toplam 300 bin dolar tutarında ihracat yapmak gerekiyor. Programa kabul edilen firmalar, beş yıl süresince yüzde 50 oranında ve toplamda 13 milyon 645 bin liraya kadar destekleniyor.
FİRMA BAZINDA VİZYON ANALİZİ
Responsible Programı kapsamında Ticaret Bakanlığınca akredite edilmiş danışman firmalar, halen yararlanıcı firmalar nezdinde vizyon, çevre, sosyal ve yönetişim kriterleri temelinde mevcut durum analizi çalışmalarını yürütüyor.
SYD BELGESİ İÇİN TARİH 1 ARALIK
Öte yandan ‘Yeşil Dönüşüme Yönelik Hedeflere Erişimde Kullanılabilecek Finansman İmkanları’ başlıklı rehber belge, 12 Şubat 2025 itibarıyla güncellendi. Üç ayda bir yenilenen bu belge, kamu kurumlarının sunduğu yeşil dönüşüm desteklerini derliyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, atık su arıtma tesislerinde kullanılan elektriğin vergiler hariç yüzde 50’sine kadarını karşılayan ‘Atık Su Arıtma Tesisi Enerji Teşviki’ programını yürütüyor. Bakanlık, aynı zamanda ‘Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesi’ programıyla çevreye duyarlı üretim yapan sanayi tesislerini belgeleyerek, bu işletmelere hem fonlara erişim hem de ihracatta avantaj sağlıyor. SYD Belgesi süreci, 1 Aralık 2025 itibariyle başlayacak.
YEŞİL FİNANSMAN
Türk Eximbank’ın da yeşil finansman çerçevesinde özellikli kredi programları bulunuyor. Yeşil Mutabakata Yönelik Finansman İmkanları Belgesi’ne göre; IBRD Yeşil İhracat Destek Projesi’nde başvuru yapacak kredi kullanıcısının ana faaliyetinin SKDM sektörleri arasında olması veya çevresel ürün üreticisi olması gerekiyor.
KOSGEB’DEN ÖZEL DESTEK
KOSGEB, Dünya Bankası desteğiyle Yeşil Sanayi Destek Programı’nı hayata geçirdi. Güneş enerjisi santrali kurmak isteyen bir KOBİ, KOSGEB’den 14 milyon TL’ye kadar finansman alabiliyor. Benzer şekilde atıkların yeniden kazanımı veya enerji verimli makinaların kullanılmasına yönelik projelerde 4 milyon TL’ye kadar (yüzde 70) destek veriliyor.
STARTUPLARA 900 BİN TL
TÜBİTAK’ın Ar-Ge destek programına, KOBİ’ler 24 aya varan projeler için başvuru yapabiliyor. Proje büyüklüğüne göre 8–15 milyon TL aralığında bütçeler destekleniyor. Destek oranı KOBİ’lerde yüzde 80’e kadar çıkıyor. TÜBİTAK, startuplara yönelik BiGG Yeşil Büyüme çağrıları ile 900 bin TL’ye kadar girişimcilik hibeleri de vermeye başladı.
