Yapay zeka, dünya ve Çin

fatih@fatihoktay.com

Dünya, yapay zeka alanındaki son gelişmelerle büyük bir değişim döneminin eşiğine gelmiş görünüyor. Yapay zeka sistemleri, geçtiğimiz on yıllarda birkaç kez büyük vaatlerle dünya gündemine oturmuş ama bu vaatleri yerine getiremeyip gündemden silinmişti. Geçtiğimiz yılın sonlarında OpenAI adlı ABD kuruluşu tarafından kullanıma sunulan ChatGPT adlı sistem, bu sefer durumun farklı olduğunu ilan etti. 

Kuruluşun internet sitesi üzerinden yazışarak kullanılabilen ChatGPT’yi iyi bir üniversite eğitimi almış bir insandan ayırt etmek neredeyse olanaksız. Uzmanlık gerektiren herhangi bir konuda fikir alışverişinde bulunabiliyor, değerlendirme yapabiliyor, bir rapor veya yazı hazırlaması istenebiliyor, belli bir işi yerine getirecek bilgisayar kodu yazması istenebiliyor, o da bunları hızla ve başarıyla yerine getiriyor. Aynı kuruluş, önceki yılın başında da içerik ve stili tanımlandığında başarılı bir şekilde buna uygun bir resim üretebilen Dall-e olarak adlandırılmış bir yapay zeka sistemini kullanıma açmıştı. Becerilerini dünyaya sergileyerek gündeme ilk oturan bunlar olduysa da Google, Microsoft, Meta gibi birçok kuruluş da benzer sistemler geliştirdi ve daha ileri düzeyde olanları üretmek üzere yoğun bir faaliyet ve yarış içinde bulunuyor.

DÜZENLEME ÇAĞRILARI

Bu sistemler, esas olarak beyin hücrelerinin bilgisayar programlarıyla taklit edilmesine dayalı bir mekanizma ile öğreniyorlar ve çok büyük boyutlarda veri beslenerek öğrenmeleri sağlanıyor. Örneğin ChatGPT, internet üzerinden alınmış 300 milyar kelimelik veri ile beslenerek eğitilmiş bulunuyor. Benzer bazı başka sistemlerin beslendiği veri büyüklüğü bir trilyon kelimeyi aşıyor. 

Bu sistemler ChatGPT gibi genel bilgi ile beslenebildiği gibi biyoloji, tıp, askeri strateji, savaş uçağı pilotluğu gibi dar alanlarda beslenip uzmanlaşabiliyor.

Bütün bunlar insanların yapmakta olduğu neredeyse tüm işlerin makinalar ve bilgisayarlarca yapılmasını gündeme getiriyor. 

Günümüze kadar bilgisayar ve makinaların insanların yaptığı bedensel ve tekrara dayalı işleri devralması söz konusuydu. Bu gelişmelerle hemen her işin bilgisayarlar tarafından daha hızlı, doğru ve ucuz olarak yerine getirilmesi olanağı ortaya çıkıyor. 

Dünyada büyük ekonomik ve sosyal değişimlere doğru hızlı ve kontrolsüz bir gidişin önlenmesi için Elon Musk gibi sanayi ve teknoloji alanının önde gelen isimlerinden bu alandaki çalışmaların durdurulup bir değerlendirme yapılması, ChatGPT’yi ortaya çıkartan OpenAI’ın CEO’su gibi sektörün öncülerinden yapay zeka alanında acilen düzenlemeler yapılması yönünde çağrılar yapılıyor. Bu yönde gelişmeler de oluyor. Geçtiğimiz haftalarda Avrupa Parlamentosu’nda AB Yapay Zeka Yasası ile ilgili bir çalışma başladı. Geçtiğimiz günlerde de G7 zirvesinde bu alanda ortak düzenlemelere yönelik bir çalışma başlatıldı.

ÇİN’İN YARIŞTAKİ ENGELİ

Çin, yapay zekanın neresinde? Yukarıda söz ettiğimiz yeni gelişmeler, üretken yapay zeka denen, bir rapor, yazı, değerlendirme, resim üretebilen üretken yapay zeka sistemleri ile ilgili. Bundan önce dünyada yaygın olan geleneksel yapay zeka uygulamaları, bir resim veya sesi tanımlamak, bir kişinin kredi verilebilir olup olmadığını belirlemek gibi verilerden belli bir sonuç çıkartmaya yönelikti. 

Bu tür uygulamaların birçoğunda Çinli şirket ve araştırma kuruluşları batıdaki benzerlerinin önündeydi. Ancak üretken yapay zeka sistemleri konusunda başı ABD şirketleri çekti; mevcut durumda Huawei ve Baidu gibi Çinli şirketlerin geliştirdiği benzer sistemler varsa da bunların batılı örnekleri kadar başarılı olmadığı düşünülüyor. Bununla beraber konu yeni ve hızla gelişiyor; öyle nitelersek, yarış yeni başlıyor. Ancak bu yarışta Çin’in artık önemli bir engeli var; Biden yönetimi, geçen yılın sonlarına doğru yaptığı düzenlemelerle ABD şirketleri ve ABD teknolojisi kullanan yabancı şirketlerin Çin’e yapay zeka uygulamalarında kullanılan ileri seviye çipler ve aynı zamanda bu tür çiplerin üretimi için gerekli cihaz ve malzemelerin satışını yasakladı. Bu, Çin’i yapay zeka alanında durduracak mı, güçlendirecek mi, ileride göreceğiz.

Yapay zeka bu köşede daha çok yer alacak sanırım.

29 Mayıs 2023 Pazartesi