İş Kanunu’nda, işçinin ara dinlenme süresi, günlük çalışma süresine göre kademeli bir şekilde belirlendi. Buna göre 4 saate kadar olan günlük çalışmalarda en az 15 dakika, 7.5 saatten az çalışmalar için en az yarım saat ve günlük 7.5 saati aşan çalışmalarda en az bir saat ara dinlenmesi verilmesi gerekiyor. 11 saati aşan çalışmalarda 1.5 saat dinlenme isteniyor. 

Mevzuatta, 4857 sayılı Kanun’un 68. maddesi işveren tarafından işçilere ‘ara dinlenmesi’ kullandırtması yükümlülüğünü ve genel esaslarını teşkil ediyor. Bu düzenleme gereğince çalışanların sağlığının ruhen ve bedenen korunması ve dinlenmeleri için ara dinlenmesi kullandırılması mecburidir. Bu yükümlülüğünün yerine getirilmemesi ya da usulüne uygun olarak kullandırılmaması halinde işverene yaptırımlar uygulanıyor. Mezkur kanunda ara dinlenme süresi, günlük çalışma süresine göre kademeli bir şekilde belirlenmiştir. Buna göre;

n 4 saat veya daha kısa süreli günlük çalışmalarda ara dinlenmesi en az 15 dakikan 4 saatten fazla ve 7.5 saatten az çalışmalar için en az yarım saat n Günlük 7.5 saati aşan çalışmalar bakımından ise en az bir saat aralıksız ara dinlenmesi verilmesi zorunlu bulunuyor. Ancak bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir. Bu süreler verilmesi gereken en az sürelerdir. Daha fazla verilmesi mümkün. Konuyla ilgili işverenin yükümlülüklerinin sınırı ve uygulamada esas alınacak usul ve esaslar inceleme konusu Yargıtay kararı muvacehesinde değerlendirilmiştir.

Bu konudaki bir Yargıtay kararının bilgileri şu şekilde: 

Konu: İşçilere mola (ara dinlenmesi) verilirken dikkat edilmesi gereken esaslar

Kararı veren daire başkanlığı: Yargıtay 

9. Hukuk Dairesi

Karar bilgileri: 2016/6689 E., 2019/16588 K.

KARARIN DEĞERLENDİRMESİ 

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin bu kararında; işçi, özetle … Sanayi A.Ş.’ye bağlı olarak özel güvenlik görevlisi olarak … tarihleri arasında kesintisiz çalıştığını, müvekkilinin haftada 5 gün işyerinin açıldığı saatten kapanışa kadar aralıksız çalıştığını, tek güvenlik görevlisi olması sebebiyle kendisine ara dinlenme ve öğle yemeği molası kullandırmadığını, işyerinin açılış ve kapanış saatlerinin müvekkilinin imzasını taşıyan tutanaklar ile sabit olduğunu, müvekkilinin … tarihinde … ara dinlenme ve diğer haklarının kullandırılmaması nedeniyle iş akdini haklı nedenle feshettiğini iddia etmiştir. Yerel mahkemenin, toplanan kanıtlar ve alınan bilirkişi raporuna göre davanın kısmen kabulüne karar vermesi üzerine karar davalı işveren tarafından temyiz edilmiştir. 

İŞ KANUNU’NDA AÇIKÇA YAZIYOR

Bunun üzerine anılan Yargıtay Dairesi; “İşçinin günlük iş süresi içinde kesintisiz olarak hiç ara vermeden çalışması beklenemez. 

Gün içinde işçinin yemek, çay, sigara gibi ihtiyaçlar sebebiyle ya da dinlenmek için belli bir zamana ihtiyacı vardır. Ara dinlenme 4857 sayılı İş Kanunu’nun 68. maddesinde düzenlenmiştir. Anılan hükümde ara dinlenme süresi, günlük çalışma süresine göre kademeli bir şekilde belirlenmiştir. Buna göre 4 saat veya daha kısa süreli günlük çalışmalarda ara dinlenmesi en az 15 dakika, 4 saatten fazla ve 7.5 saatten az çalışmalar için en az yarım saat ve günlük 7.5 saati aşan çalışmalar bakımından ise en az bir saat ara dinlenmesi verilmelidir. Uygulamada 7.5 saatlik çalışma süresinin çok fazla aşıldığı günlük çalışma sürelerine de rastlanılmaktadır. İş Kanunu’nun 63. maddesi hükmüne göre, günlük çalışma süresi 11 saati aşamayacağından, 68. maddenin belirlediği 7.5 saati aşan çalışmalar yönünden en az bir saatlik ara dinlenmesi süresinin, günlük en çok 11 saate kadar olan çalışmalarla ilgili olduğu kabul edilmelidir. Başka bir anlatımla günde 11 saate kadar olan (11 bir saat dahil) çalışmalar için ara dinlenmesi en az bir saat, 11 saatten fazla çalışmalarda ise en az 1.5 saat olarak verilmelidir.

DİNLENMEDE SERBEST

İşçi, ara dinlenme saatinde tamamen serbesttir. Bu süreyi işyeri içinde ya da dışında geçirebilir. İşyerinde geçirmesi ve bu süre içinde çalışmaya devam etmesi durumunda ara dinlenmesi verilmemiş sayılır. Ancak işçi işyerinde kalsa bile ara dinlenmesi süresini serbestçe kullanabilir, bu süre içinde çalışmaya zorlanamaz. Ara dinlenmesi için ücret ödenmesi gerekmez. Ancak bu süre işçiye dinlenme zamanı olarak tanınmamışsa, işçinin normal ücretinin ödenmesi gerekir. Bu sürenin haftalık 45 saati aşan kısmını oluşturması halinde ise zamlı ücret ödenmelidir. 

Ara dinlenme süreleri kural olarak aralıksız olarak kullandırılır. Ara dinlenmesinin kullandırılması zorunlu ise de bunun kullanılacağı zamanı belirlemek işverenin yönetim hakkıyla ilgilidir. İşçilerin tamamı aynı anda ara dinlenme zamanını kullanabileceği gibi belli bir plan dahilinde sırayla kullanmaları da mümkündür. Ancak ara dinlenme süresinin işe, ara dinlenme süresi kadar geç başlama veya aynı süreyle erken bırakma şeklinde kullandırılması doğru olmaz. Ara dinlenme süresinin günlük çalışma içinde belli bir zamanda amaca uygun şekilde kullandırılması gerekir 

(Yargıtay 9.HD. 17.11.2008 gün 2007/35281 

E, 2008/30985 K.). 

HATALI HESAPLAMA

İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nin 3. maddesinin 2. fıkrasında, ara dinlenmelerinin iklim, mevsim, yöredeki gelenekler ve işin niteliğine göre 24 saat içinde kesintisiz 12 saat dinlenme süresi dikkate alınarak verileceği hükme bağlanmıştır. Değinilen maddenin 1. fıkrasında ise ara dinlenme süresinin çalışma süresinden sayılmayacağı açıklanmıştır.

Somut uyuşmazlıkta; mahkemece fazla mesai hesabı yapılırken İş Kanunu’nun 68. maddesi uyarınca 12 saatlik çalışma için 1.5 saat olarak düşülmesi gereken ara dinlenmenin gerekçesi de açıklanmadan 1 saat olarak düşülmesi hatalıdır” şeklinde karar verilmiştir.

Bu hususların dikkate alınması hem işçinin hem işverenin lehine olacaktır. Aksi yöndeki uygulamalar, mevzuata aykırılık teşkil edecek olup işverenin müeyyidelerle karşı karşıya kalmasına neden olacaktır.

ÇALIŞMA SÜRESİNDEN AYRI TUTULACAK

Yargıtay’ın emsal nitelikte olan kararında, işçinin günlük iş süresinde kesintisiz çalıştığı yönündeki iddiaların, yemek-içmek, çay, sigara veya dinlenmek gibi insani ihtiyaçlar sebebiyle mümkün olmadığı yönündeki tespit son derece gerçekçi bir yaklaşımdır. Mezkur kararda ayrıca günlük 11 saate kadar olan çalışmalar için ara dinlenmesi en az bir saat, 11 saatten fazla çalışmalarda ise en az 1.5 saat olarak verilmesi gerektiği hükme bağlanmıştır. Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmadığından fazla mesai hesabında bu kıstasların dikkate alınarak hesap yapılması gerekecektir.

26 Şubat 2024 Pazartesi