PROF. DR. KEREM ALKİN

OECD’nin yayınlanan ‘ara dönem’ küresel ekonomik görünüm raporu, 2024’te dünya ekonomisinin yüzde 3.2 büyümesinin beklendiğine; küresel büyümenin 2025’te de yüzde 3.2 olmasının öngörüldüğüne işaret ediyor. Küresel jeopolitik ve jeoekonomik gerginliklere rağmen beklenenden daha olumlu seyreden büyüme trendi, OECD ekonomistlerinin 2024 yılı küresel büyüme tahminlerini 0.1 puan iyileştirmelerine sebep oldu. OECD’nin Türkiye ekonomisi için 2024 büyüme beklentisi, aşağı yönde 0.2 puan düzeltmeyle yüzde 3.2; 2025 için ise 0.1 düzeltmeyle yüzde 3.1 olarak öngörülmüş. Türkiye ekonomisinin küresel büyüme ortalamasını yakalaması beklenirken, ABD için sırasıyla yüzde 2.6 ve 1.6; Euro Bölgesi için ise yüzde 0.7 ve 1.2 öngörülüyor.

YAPIŞKAN ENFLASYON RİSKİ

OECD, küresel enflasyon oranlarında göreceli iyileşmeye işaret etse de ‘yapışkan enflasyon’ riski açısından, bilhassa OECD ve G20 ülkelerinde hizmetler sektöründe gözlenen fiyat katılığının dikkatle takip edilmesi gerektiğini belirtiyor. OECD’nin istikrarlı ve iyileşen büyüme ve ılımlı enflasyonla nispeten uyumlu bir dünya ekonomisi analizi, küresel ekonominin köşeyi dönebileceğine dair umutlara işaret ediyor. Bununla birlikte, OECD’nin raporu jeopolitik çatışmalar, enflasyonun düşüş hızındaki muallaklık ve hâlâ yüksek reel faiz oranlarının etkisi hakkındaki belirsizliğin aşağı yönlü risklerin devamına işaret ettiğini de hatırlatıyor. Ayrıca, yapışkan enflasyonun olası kaynakları olarak, devam eden işgücü maliyeti artışının maliyet enflasyonuna etkisi, bazı sektörlerdeki yüksek kâr marjları (hırs enflasyonu) da hatırlatılıyor.

JEOPOLİTİK GERGİNLİKLER

Bunun yanı sıra, jeopolitik gerginliklere bağlı olarak süreklilik arz eden yüksek navlun maliyetleri ve ithal malların maliyetlerini artıran ek jeopolitik veya ticaret gerginlikleri de radarda. Tüm bu risklere bağlı olarak, küresel ölçekte beklenenden daha yavaş ilerleyebilecek bir dezenflasyon sürecinin de hane halkı ve reel sektörün enflasyon beklentilerini bir miktar daha yukarı çekebileceği belirtiliyor. Dezenflasyon sürecinin işgücü piyasaları üzerinde soğutucu etkisinin de birçok ülkede büyüme üzerinde yavaşlatıcı etkisi hatırlatılıyor. Bir diğer önemli risk ise önde gelen ülkelerin gerek kamu açığı, gerekse gerekli altyapı yatırımlarının finansmanı için borçlanma ihtiyacının devam etmesi. Bu süreçte, çok düşük faiz oranlı borçların vadesi doluyor ve yeni borçlanmaların maliyetleri artık daha yüksek.

OECD raporu, gelişmiş ekonomilerdeki mevcut kurumsal borcun yaklaşık yüzde 30’unun 2026’ya kadar vadesinin dolmasının beklendiğine işaret ediyor. Ticari gayrimenkul piyasalarındaki kısa vadeli borç tablosu da düşündürüyor. OECD, jeopolitik gerginlikler çözülür ise artacak hane halkı güveninin küresel virüs salgını döneminde artmış olan tasarrufların bir kısmının daha harcanmasını ve tüketim harcamalarının büyümeye pozitif etkisi olabileceğini belirtiyor. OECD ve G20 üyesi ülkelerin de içinde yer aldığı 55 ülkeye yönelik beklentiler, önümüzdeki dönemde 30’a yakın ülkede sosyal destek ve teşviklere yönelik reformların, 25’e yakın ülkede ise emeklilik reformlarının önceliklendirildiğine işaret ediyor. 40’a yakın ülkede dolaylı vergilerin, 20’nin üzerinde ülkede varlık vergilerinin ve 18 ülkede ise gelir vergilerinin artırılmasına yönelik eğilimlerin öne çıktığı görülüyor. Eğer jeopolitik gerginlikler çözülür ise küresel ekonominin köşeyi dönme olasılığı güçlenecek.

30 Eylül 2024 Pazartesi

AHMET KARATAŞ

Ticaret Bakanlığı, teknik müşavirlik şirketlerinin yurt dışındaki harcamalarının bir bölümünü, Fiyat İstikrar ve Destekleme Fonu’ndan (FİDF) sağlanan kaynakla destekliyor. Şirketlere sunulan destekler şöyle:

Proje desteği: Yurt dışı ihalelerde imzalanan sözleşmelerde teknik müşavirlik şirketleri;

a. Sözleşme bedeli 2 milyon ABD Doları’na kadar olan projeler için yüzde 20 oranında, en fazla 300 bin ABD Doları,

b. Sözleşme bedeli 2 milyon ABD Doları’ndan 5 milyon ABD Doları’na kadar olan projeler için yüzde 15 oranında, en fazla 500 bin 

ABD Doları,

c. Sözleşme bedeli 5 milyon ABD Doları’ndan 10 milyon ABD Doları’na kadar olan projeler için yüzde 10 oranında, en fazla 750 bin 

ABD Doları,

ç. Sözleşme bedeli 10 milyon ABD Doları ve üzerinde olan projeler için yüzde 7.5 oranında, en fazla 1 milyon ABD Doları tutarında destekleniyor.

Yurt dışı ofis desteği: En fazla 7 yurt dışı ofis için

a. Kira desteği: Yıllık en fazla 40 bin ABD Doları kira bedelinin yüzde 50’si,

b. İstihdam desteği: T.C. vatandaşı yönetici personel için yıllık en fazla 60 bin ABD Doları brüt maaşın yüzde 50’si, büro personeli için yıllık en fazla 36 bin ABD Doları brüt maaşın yüzde 50’si,

c. Danışmanlık desteği: Yıllık en fazla 30 bin ABD Doları harcamaların yüzde 50’si, en fazla 6 yıl süreyle karşılanıyor.

Reklam, tanıtım ve pazarlama desteği: Yıllık en fazla 100 bin ABD Doları harcamaların yüzde 50’si en fazla 6 yıl süreyle destekleniyor.

Pazar araştırması desteği: Yılda en fazla 5 adet olmak üzere, yüzde 70 oranında ve yurt dışı pazar araştırması gezisi başına en fazla 5 bin ABD Doları karşılanıyor.

Yurt dışı fuar desteği: Sektörel nitekli uluslararası fuar katılımlarında, metrekare üzerinden ödenen stant kirası (ilave stand hizmetleri dâhil), tanıtım etkinlikleri, ulaşım (ekonomi sınıfı uçak) ile konaklama giderleri (oda ve kahvaltı) yüzde 50 oranında, fuar başına en fazla 15 bin ABD Doları’na kadar destekleniyor.

Seminer ve konferans katılım desteği: Yurt dışında düzenlenen sektörel nitelikli uluslararası seminer ve konferanslara katılım halinde, en fazla iki şirket çalışanının, yol, konaklama (oda ve kahvaltı) ve katılım bedelleri yüzde 50 oranında, organizasyon başına en fazla 5 bin ABD Doları’na kadar karşılanıyor.

Teknik müşavirlik ve teknik müşavirlik heyet programı desteği: Müteahhitlik ve teknik müşavirlik heyeti programları kapsamında; her bir firmadan iki temsilcinin ulaşım ve konaklama giderleri yüzde 50 oranında karşılanıyor. Bakanlık tarafından hedef ülkelere yönelik organize edilen teknik müşavirlik heyeti programlarında destek oranı yüzde 90 olarak uygulanıyor.

Yurt dışı eğitim desteği: Firmaların teknik personelinin yurt dışı teknik eğitim programlarına katılımı halinde, program başına iki çalışanın yol, konaklama ve katılım giderleri yüzde 50 oranında, yıllık en fazla 50 bin ABD Doları’na kadar karşılanıyor.

Yazılım desteği: Bilgisayarlı tasarım kapsamında satın alınan veya kiralanan yazılım ürünlerinin lisanslarına ilişkin harcamalar yüzde 50 oranında, yıllık en fazla 50 bin ABD Doları destekleniyor. 

Mesleki sorumluluk sigortası desteği: Yurt dışında üstlenilen teknik müşavirlik projeleri kapsamındaki mesleki sorumluluk sigortası yükümlülüklerinden kaynaklanan poliçe alım giderleri yüzde 50 oranında, yıllık en fazla 50 bin ABD Doları karşılanıyor. 

Uluslararası mesleki yarışmalara katılım desteği: Uluslararası mesleki yarışmalara katılımlar yol, konaklama, katılım bedeli, dosya satın alma, yer görme bedeli giderleri yüzde 50 oranında, organizasyon başına azami 10 bin ABD Doları destekleniyor.

ahmetkaratas1453@gmail.com

30 Eylül 2024 Pazartesi

HİKMET BAYDAR

Güven endeksleri piyasa aktörlerinin geleceğe yönelik düşüncelerini, karamsar olup olmadıklarını, yatırım iştahının olup olmadığı gibi birçok önemli bilgileri edinmemizi sağlar. Güven endeksleri 0-200 aralığında değer alabilir. Endeksin 100’den büyük olması sektörün mevcut ve gelecek döneme ilişkin iyimserliğini, 100’den küçük olması ise kötümserliğini gösterir.

Şimdi mevsimsel etkilerinden arındırılmış hizmet, perakende, ticaret ve inşaat güven endekslerinin verdiği ipuçlarına bakalım.

HİZMETTE TALEP ARTIŞI

Hizmet sektöründe güven endeksi, ağustos ayında 111.8 seviyesine yüzde 2 düşerek gelmişken, eylül ayında yüzde 0.6 artışla 112.6 seviyesine yükseldi. Dolayısıyla geleceğe yönelik iyimser beklentilerin arttığını görüyoruz. Bu durumda yatırım iştahı artar ve sektörel büyüme ivme kazanabilir. Daha detaya baktığımızda, son 3 aylık dönemde iş durumu hemen hemen değişmezken, hizmetlere olan talep endeksinde eylül ayında yüzde 1.3 artış olduğunu görüyoruz. Bu gelişme bize, sektöre talep konusunda iyimser bir tablonun daha da pekiştiğini söylüyor. Gelecek 3 aylık dönemde hizmetlere olan talep beklentisinde yüzde 0.9 artış olması, gelecekte de iyimser tablonun haklılığını ortaya koyuyor. Çünkü gelecekte müşteri talebinde artış bekleniyor. Bu arada körfezde savaşın yayılma riskinin artmasının bölgeden girişleri de tetikleyebileceğini unutmamak lazım.

PERAKENDEDE İYİMSERLİK

Perakende ticaret sektörüne baktığımızda, endeksin yüzde 2.5 yükselerek 110.6 seviyesine yükseldiğini görüyoruz. Yani iyimser hava ve geleceğe olumlu bakış daha da pekişmiş görünüyor.

Şimdi detaylara bakalım.

Son 3 aylık dönemde iş hacmi-satışlar endeksi yüzde 2.4 artarak 117.8 seviyesine yükseldi. Hem iyimserliği pekiştirmiş hem de işler yolunda mesajı vermiştir. Mevcut mal stok seviyesinin azalması da bunu teyit ediyor. Ancak gelecek 3 aylık dönemde iş hacmi-satışlar beklentisi endeksinin 121.3 ile yüzde 2.5 artması (bir önceki ay da yüzde 4 artmıştı), geleceğe yönelik iyimserliğin ne kadar güçlü olduğunu bize gösteriyor. 

KONUT KREDİLERİNE KOLAYLIK

Şimdi inşaat sektörüne bakalım. Endeks, konut piyasasında alınan tedbirler nedeniyle kredili satışların yüzde 50 olarak ocak-ağustos döneminde düşüşünden etkilenmiş olacak ki, 2024 Eylül ayında 87.8’e yüzde 0.2 düştü. Gerek alınan siparişlerin mevcut düzeyi 82.4 ile gerekse gelecek 3 aylık dönemde toplam çalışan sayısı beklentisi 93.2 ile karamsar bir tablo çiziyor. 

BDDK, son aldığı kararla risk gruplarında değişikliğe gittiğinden konut sektöründe canlılık söz konusu olabilir. BDDK, 20 Eylül 2024 günü yaptığı açıklamayla bireysel ve konut kredilerinde risk ağırlığını değiştirdi. Bu durumda bankaların konut kredisi kullandırmasına da kolaylık gelmiş oldu. Kaldı ki, bir kamu bankası da konut kredi faizinde indirim kampanyası düzenleyerek, düşük faizle konut kredisi müracaatları almaya başladı. Bu gelişmeler önümüzdeki dönemde inşaat sektöründe de güven endeksinin yükselmesine destek verebilir. Ancak bu gelişmeyle konut fiyatlarında yükselişe yol açma riskinin de bulunduğunu unutmamak lazım.

hikmetbaydar@3-goz.com

30 Eylül 2024 Pazartesi