Belçika’da Leuven Üniversitesi’nden bir grup araştırmacının çalışmasında, kalp ve damar hastalıklarında gözün retinasındaki kılcal damarların da etkilendiği, retinada yapılacak taramayla kalp ve damar hastalıklarının etkilerinin önceden belirli ölçüde tahmin edilebildiği belirlendi. Üniversiteden yapılan açıklamada, bunun için hazırlanan yapay zeka sistemiyle hastaların gelecek bir yıl içinde kalp krizi geçirme riski taşıyıp taşımadığı konusunda tahmin yürütülebildiği bilgisi verildi. Sistemin yüzde 70-80 civarında doğrulukla çalıştığı açıklandı. Hastaların kardiyovasküler muayenelerinde ilave teşhis mekanizması olabilecek sistem sayesinde önleyici tedavinin daha erken başlayabileceği ifade edildi. YAPAY ZEKA DESTEĞİ Araştırmayı yürüten ekibe liderlik eden Profesör Alex Frangi, kalp ve damar rahatsızlıklarının dünyada en fazla erken ölüme neden olan hastalıkların başında geldiğini hatırlatarak, şunları söyledi: “Retina taramaları nispeten ucuz ve birçok göz kliniğinde rutin olarak kullanılan bir teknik. Otomatik taramalar sonucunda hastalanma ihtimali yüksek olan kişiler, kalp servislerine daha hızlı yönlendirilebilir. Taramalar ayrıca kalp hastalığının erken sinyallerini takip etmede de kullanılabilir.” Geliştirilen yapay zeka sisteminde, bilgisayarların veri kalıplarını tespit etmesine, böylece tahminde bulunmasına imkan veren karmaşık bir dizi algoritma kullanıldı. Sistemin geliştirilmesinde 5 bin kişinin retina ve kalp taramalarının analizi yapıldı. Çalışmada kullanılan verileri, İngiltere’deki Biobank adlı biyomedikal veri tabanı sağladı.

14 Şubat 2022 Pazartesi

AYŞE BAŞAK Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) kimya mühendisleri, özgün bir kimyasal formül ile plastik kadar hafif ama çelikten daha güçlü bir materyal tasarladı. ÜRETİMİ KOLAY Yeni malzeme, tüm polimerlerin aksine tek boyutlu ve tabakalar halinde. Şimdiye kadar bilim insanları, polimerlerin bu şekilde ‘indükleme’nin imkansız olduğunu düşünüyordu. Araştırmacılar, elde ettikleri yeni malzemenin çeliğin yoğunluğunun yalnızca altıda biri kadar olmasına rağmen dayanımının ya da farklı bir ifadeyle bu malzemeyi kırmak için gereken kuvvetin, çelik için gerekenin iki katı olduğunu tespit etti. Tüm bu özelliklerinin yanında malzemenin, büyük miktarlardaki üretimi de çok kolay. ARAÇ PARÇALARI Araştırmanın başındaki isim olan Prof. Michael Strano, böyle bir malzemenin araba parçaları ve cep telefonu kaplamaları yapımında kullanılabileceğini belirtiyor. Strano, “Plastikleri genellikle bir binayı inşa etmek veya desteklemek için kullanabileceğimiz bir şey olarak düşünmüyoruz. Ancak bu malzemeyle yeni şeyleri mümkün kılabiliriz. Malzemenin, çok sıra dışı özellikleri var ve bu konuda çok heyecanlıyız” diyor. PATENT BAŞVURUSU Araştırmacılar, henüz Nature’da yayınlanan bir makale ile dünyaya duyurdukları malzemeyi üretmek için kullandıkları süreçle ilgili iki patent başvurusunda bulundu.

14 Şubat 2022 Pazartesi

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliği Resmi Gazete'de yayımlanarak, 3 Şubat 2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe girdi. Değişiklikle, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu'nda tanımlanan bölge alanları dışında açılacak kuluçka merkezlerine ilişkin süreçlerde usul ve esaslar belirlendi. Buna göre, farklı ülke uygulamaları dikkate alınarak, Türkiye'deki Ar-Ge yenilik ekosisteminin önemli aktörlerinden olan teknoloji geliştirme bölgeleri yönetici şirketlerinin, bünyelerinde yer alan kuluçka merkezlerini, Bakanlıkça belirlenecek şartlar çerçevesinde bölge dışında da açabilmelerine imkan tanındı. Bu şartlar çerçevesinde girişimcilerin destek, teşvik ve muafiyetlerden yararlandırılması amaçlandı. Bölge alanları dışında açılacak kuluçka merkezlerinde yer alacak Ar-Ge, teknolojik yenilik, yazılım ve tasarım faaliyetlerinde bulunan kuluçka girişimcilerinin nitelikleri ve bu merkezlerde bulunabilecekleri süreler tespit edildi. Atölyelerde ortak kullanıma yönelik makine, ekipman ve yazılımlara ilişkin destek talebinin değerlendirilebilmesi kriterleri de tanımlandı. Bu kapsamda, teknoparklarda faaliyet gösteren girişimcilerin üniversite-sanayi iş birliğiyle geliştirdikleri projelerin hayata geçirilmesi, projelerde ortaya çıkan ürünlerin prototipinin oluşturulması ve bunların yapılması amacıyla bölge yönetici şirketlerine altyapı, idare binası ve kuluçka merkezi için yardım amaçlı verilen desteğin yanı sıra Ar-Ge binası, atölye ve buralarda yer alacak ekipmanlara yönelik destekler de verilebilecek. BÖLGE DIŞINDAKİ FAALİYETLERE İLİŞKİN DÜZENLEME YAPILDI Kanunda yer alan teşviklerin sürelerinin uzatılması, gelir vergisi stopaj desteğinin işveren lehine uygulanması, destek personeli sayısının artırılmasıyla bölgelerde yer alan işletmelerde çalışan personelin faaliyetlerini bölge dışında da yürütmelerine ilişkin düzenleme de yapıldı. Ar-Ge ve yenilik ekosistemine yönelik girişimcileri desteklemek ve teknolojiye yatırımın artması için kanunda yer alan teşviklerin süresi 2028 yılı sonuna kadar uzatıldığından, ilgili süreler yönetmelikte düzenlendi. Ayrıca, teknoloji geliştirme bölgelerindeki girişimcilerin istihdam yükünün azaltılması amaçlanarak, gelir vergisi stopaj desteğinin işveren lehine uygulanması gerektiği hususu netleştirildi. Ar-Ge veya tasarım faaliyetlerine katılan veya bu faaliyetlerle doğrudan ilişkili destek personeli sayısının artırılmasına ilişkin hususlar düzenlendi. Esnek çalışma saatlerine ve şartlarına uyumlu olarak bölgelerde yer alan işletmelerde çalışan personelin faaliyetlerinin bir kısmını bölge dışında da yürütmesi ve kanunla sağlanan destek ve muafiyetlerden aynı şekilde faydalanması sağlandı. GİRİŞİM SERMAYESİ UYGULAMALARI DÜZENLENDİ Bölgelerde faaliyette bulunanlara sağlanan sermaye desteklerinin kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılması uygulamasının süresi uzatılırken, indirim konusu yapılacak tutarın yıllık 1 milyon liraya yükseltilmesine ilişkin kanun değişikliği yansıtıldı. Desteklenecek programlar kapsamında temel bilimler mezunlarına ilave olarak, Yükseköğretim Kurulundan alınan görüş üzerine, Bakanlıkça ilan edilecek alanlar destek kapsamına dahil edildi. Doktora öğrenci desteğinin usul ve esaslarıyla girişim sermayesi uygulamalarına ilişkin düzenlemeler de belirlendi.

10 Şubat 2022 Perşembe

İki yıldır hayatlarımızı etkisi altında sürdürdüğümüz pandeminin ilk gününden itibaren laboratuvarlara çok fazla iş düştü, düşüyor. Tüm dünya aşıların geliştirilmesini sabırsızlıkla beklerken, bilim insanları laboratuvarlarda büyük bir özveriyle, uzun saatler boyunca çalıştı. Süreci hızlandırmak büyük önem taşıyor ve bu, manevi özveriye yönelik bir kaygı değil. Çünkü bu büyük salgının dünyaya maliyeti de her açıdan büyük oluyor. Her geçen saat büyük maliyetler demek. Tam da bu nedenle laboratuvar işlemlerini hızlandıracak her tür teknolojik gelişme kritik önem taşıyor. SÜRELER KISALDI Massachusetts Teknoloji Enstitüsü araştırmacıları, bu amaçla peptit-nükleik asitleri tek seferde sentezleyebilen tam otomatik hızlı akışlı bir robot/cihaz icat etti. Araştırma ekibi tarafından ‘Tiny Tides’ olarak adlandırılan robot, kullanıldığında sentezleme süreci birkaç günden sadece iki saate kadar düşürüldü. Covid-19 gibi birçok hastalıkta ortaya çıkan patojenlerin belirlenmesinde kullanılan bu asitleri sentezleyen robot, laboratuvar çalışmalarının hızına devasa bir katkı sağlayacak. SENTEZLEME KAPASİTESİ Araştırmacılar tarafından geleneksel olarak adım adım yapılan sentezin yerini almak üzere tasarlanan otomatik hızlı akış robotu, bir merkezi kontrol bilgisayarı, çözelti depolama sistemi, üç pompa, üç çok konumlu valf, ısıtma elemanları ve reaksiyon bölgesi dahil olmak üzere yedi modülden oluşuyor. Cihazın sentezlemedeki hız ve verimliliği sayesinde herhangi bir hastalığın tedavisini araştırmak için manuel olarak haftada iki tane kimyasal asit sentezlenebilirken, şimdi günde sekiz adet sentezlenebilecek. Bu sayede robot, olası hastalıklar için gerekli aşı çalışmalarında büyük bir hız sağlayacak. Bu buluş, hepimizin hayatını etkileyecek yadsınamaz bir başarı olarak görülüyor.

31 Ocak 2022 Pazartesi

AYŞE BAŞAK Her yıl dünya çapında kömür, petrol, doğalgaz, nükleer ve yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen enerjinin yüzde 50’si, atık ısı olarak kayboluyor. Bilim insanları, onlarca yıldır atık ısıyı elektrik enerjisine dönüştürmek için verimli sistemler geliştirmeye çalışıyor. Şayet bu kaybolan enerji kaynağını kullanabilmenin verimli ve temiz bir yolu bulunacak olursa insanoğlunun sonsuz enerji ihtiyacına yönelik büyük bir aşama kaydedilebilir. Berkeley Laboratuvarları araştırmacıları, farklı atık ısı dönüşüm teknolojilerinin ekonomik uygulanabilirliğini tahmin etmek için bir tekno-ekonomik model geliştirdi. Bu model sayesinde alanda çalışan bilim insanlarının, uygun maliyet ve verim ile atık ısı dönüşümünü sağlama olasılığı daha yüksek olan yeni tasarımlara ve teknolojilere yönlendirilmesi planlanıyor. ÖNCELİKLİ SEKTÖRLER Şimdiye kadar atık ısı dönüştürme teknolojilerine odaklanan araştırmaların çoğu, içten yanmalı motorlarda egzoz ısısını geri kazanan termoelektrik jeneratörler gibi atık ısı dönüştürme motorlarının arkasındaki fiziğe odaklanmıştı. Berkeley Laboratuvarları’nın tekno-ekonomik modeli, araştırmacıların atık ısı kaynağının sıcaklığı, ısı eşanjörlerinin maliyeti ya daminimum kapasite faktörü gibi ticari uygulanabilirlik için gerekliliğin yanı sıra teknolojik gereksinimlere de odaklanan daha sistemli bir değerlendirme sağlıyor. Araştırma Direktörü Ravi Prasher, “Bu çalışmadan elde edilen tekno-ekonomik model ile araştırmacıların, atık ısı dönüşüm teknolojileri için hangi sektörlerin ve koşulların ideal olacağını daha iyi tahmin etmelerine olanak sağladık” diyor. Bu, hiç şüphesiz önümüzdeki yıllarda yapılacak araştırmalar için yeni kapılar açacak.

31 Ocak 2022 Pazartesi