HABER: SOYHAN ALPASLAN Teknopark İstanbul’da yerleşik Optiyol Karar Destek Teknolojileri A.Ş., birçok firmanın yeni nesil rota optimizasyonlarını yapıyor. Horoz Lojistik, Eczacıbaşı Tüketim Ürünleri, Tadım, Beymen, Arena Bilgisayar gibi markaların çözüm ortağı olan Optiyol’un (www.optiyol.com) kurucuları Dr. Ozan Gözbaşı ve eşi Özyeğin Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Tuba Gözbaşı. TÜRK MÜHENDİSİN BAŞARISI Gözbaşı çifti; Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümünde lisans, ABD’de Georgia Tech’te de yüksek lisans ve doktora eğitimi aldıktan sonra ABD ve Avustralya’da çeşitli optimizasyon projelerinde algoritma geliştirme mühendisi ve yönetim danışmanı olarak çalıştı. Çift, 2012 yılında tecrübelerini ülkelerine aktarmak üzere Türkiye’ye döndü. Dr. Ozan Gözbaşı’nın, doktora sonrası algoritma mühendisi olarak çalıştığı startup için yazdığı kodlar, halen dünyanın en büyük şirketlerinin stok seviyelerini optimize etmekte kullanılıyor. İstanbul Ticaret’in sorularını, Dr. Ozan Gözbaşı cevapladı. ROTA OPTİMİZASYONU Optiyol nasıl kuruldu? Hızlı tüketim ürünleri sektöründeki global ve yerel büyük markalara, dağıtım ağlarının yeniden yapılandırılması hizmeti veriyorduk. Bu sırada lojistik, e-ticaret gibi sektörlerden, günlük dinamik rota optimizasyonu geliştirmemiz için talepler geliyordu. Klasik rotalama yazılımları, e-ticaret ve son kilometre lojistiğinde yetersiz kalıyordu. Yerli çözümler çok sınırlı, yabancı olanlarsa Türkiye’ye özgü çözümler değildi. Böylece yeni nesil rota optimizasyon yazılımı geliştirmeye karar verdik. Optiyol’u 2015 yılında Özyeğin Üniversitesi Teknoloji Transfer Ofisi’nde kurduk ve ardından Teknopark İstanbul’a taşıdık. SAHANIN SESİNİ DİNLİYOR Optiyol hangi hizmetleri veriyor? Optiyol olarak, dağıtım ağı olan firmalar için stratejik seviyede danışmanlık ve operasyonel seviyede yazılım hizmeti sunuyoruz. Mevcut ya da yeni kurulacak bir dağıtım ağında; depoların yerleri, kapasiteleri ve hizmet alanlarının optimizasyonu, uygun filonun belirlenmesi ve maliyet tahminleri konusunda firmalara özel modellemeler yapıyoruz. Operasyonel tarafta ise günlük değişken taleplere uygun araç sayısının belirlenmesi, yüklerin paylaştırılması, her araç için çok uğraklı rotalarını hangi sırada gerçekleştirmeleri gerektiğini programlıyoruz. Operasyonların en gerçekçi temsili için geniş veri modeli ile tüm kısıtları ve tercihleri algoritmalarımıza entegre ediyoruz. Değişen ihtiyaçlara göre yazılıma yeni yetenekler ve performans ekleyerek; maliyetleri azaltıp, zamanında teslimat ve izlenebilirlik getirip müşteri memnuniyetini artırıyoruz. YAKIT TASARRUFU Maliyetlere etkisi ne kadar? Doğrudan mağaza satışlarından e-ticaret satışlarına geçildiğinde, lojistik maliyetleri 4 kat artıyor. Hizmet seviyesini korurken maliyetleri kontrol altında tutmanın ve azaltmanın yolu iyi bir planlamadan geçiyor. Optiyol’dan yararlanan firmalar yakıttan yüzde 15-25, filo büyüklüğünden de yüzde 5-10 arasında tasarruf ediyor. Filo büyüklüğünden tasarrufu, mevcut araç sayısı ile daha çok müşteriye hizmet vermek olarak düşünebiliriz. Böylece ilave araç yatırımı yapılmasına ihtiyaç kalmıyor. STRATEJİK KARAR DESTEĞİ Diğer hizmetleriniz neler? Dağıtım ağlarını yeniden yapılandırmak isteyenlere, yeni lojistik şirketi kurmayı düşünenlere, birlikte çalışacakları nakliye firmalarını seçecek göndericilere, ihale öncesi doğru fizibilite yapmak isteyen taşıyıcılara; optimizasyon modelleri, gerçekçi simülasyonlar ve uygun karar destek sistemleriyle yardımcı oluyoruz. Bulut bilişim sayesinde hızla büyüyen bu pazardaki tüm firmalara dünya ölçeğinde hizmet verebilme avantajına sahibiz. Lojistik alanında optimizasyon, işin sadece bir parçası. Sektörümüze hizmet veren tüm firmalara entegre hizmetler sunarak işbirlikleri kurmayı hedefliyoruz. FİRMALARA DANIŞMANLIK Büyük müşterileriniz kim? Eczacıbaşı, Horoz Lojistik, Arena Bilgisayar, Tadım, Beymen, Kervan Gıda, şehiriçi ve şehirlerarası nakliye planlamalarında Optiyol’u kullanıyor. Unilever, Philip Morris, Anadolu Efes, Ferrero ve Boyner gibi firmalara da danışmanlık hizmeti verdik. ANLIK KARGO TAKİBİ “Geliştirdiğimiz sürücü uygulamaları ile cep telefonlarına rotaları gönderiyoruz. Sürücüler gitmeleri gereken noktaların listesini görüyorlar, teslimat bilgisini sisteme yüklüyorlar. Kullanıcı, sürücü, müşteri kargo hareketlerini anlık olarak sistemden izleyebiliyor.” HER ÖLÇEKTE MÜŞTERİMİZ VAR “Müşterilerimiz arasında iki aracı olan yumurta dağıtıcısı da var, yüzlerce kamyonu olan şirketler de var. Şirketler yazılımlarımızı kiralayarak kullandıkça ödeme imkânına sahipler. Böylece sağladıkları tasarrufun yüzde 80’i kendilerine kalıyor.” 1 MİLYON DOLAR YATIRIM “Aralarında Ford Otosan, Fark Holding, Dinçer Lojistik, Coşkunöz Holding, Arya Kadın Platormu gibi fonların olduğu yatırım turumuz sonlandı. Mayıs sonunda aldığımız yatırım tutarı 1 milyon doları aştı. Böylece ekibimizi büyütüp, yurt dışı pazar çalışmalarımızı hızlandırdık.” İHRACAT BAŞLADI “ABD’nin Kaliforniya eyaletinde online bir market Optiyol’u kullanıyor. Dubai’deki distribütörümüz Optiyol ürünlerini satmaya başladı. Almanya’da lojistik girişimlerini bir yıl boyunca destekleyen Startport’a seçilen 30 startup arasındayız.” PERSONEL SERVİS OPTİMİZASYONU “Personel servisi rota optimizasyonu da yapıyoruz. Yolport’un taşımacılık tecrübesi ile Optiyol’un optimizasyon yeteneklerini bir araya getirerek geliştirdiğimiz servis yazılımı, 1.500 personeli olan bir firma tarafından kullanılmaya başlandı. Vardiyalı çalışan firmaların servis sayısını ve güzergâhlarını belirliyoruz. Yolculuk sürelerini kısaltıp, konforlu bir taşıma sağlıyor ve doluluk oranlarını artırarak maliyetleri düşürüyoruz.”

07 Haziran 2021 Pazartesi

Robotlar hayatın pek çok alanında pratik çözümler sunuyor. Fakat bazen bir işin yürütülmesi, bir sorunun çözülmesi için tek bir robot yeterli olmuyor. Farklı fonksiyonları üstlenen robotların bir arada kullanılması gerekebiliyor. Ormanda kaybolan bir yürüyüşçüyü bulmak için planlanan bir arama kurtarma görevi düşünün. Kurtarma ekipleri, olay yerini yukarıdan tarayan ‘drone’lar ile orman içinde arama görevi yürüten tekerlekli robotları ayrı ayrı veya her ikisini bir arada kullanabilir. Böyle bir görevde robotların birbirleriyle iletişim kurup senkronize görev yapmasının hem zaman hem enerji yönünden büyük faydaları olur. Ancak bu denli farklı unsurlardan oluşan böyle bir takımı yönetmek ve aralarında doğrudan iletişimi kurmak, yani robotları haberleşir hale getirmek epey komplike bir iş. SAVURGAN MANEVRALARA SON Massachusetts Teknoloji Enstitüsü mühendisleri, robot ekiplerinin verimli işbirliğini sağlayabilmeleri için bir algoritma tasarladı. Bu algoritma sayesinde harcanan enerji ile toplanan verileri dengelemeye çalışan araştırmacılar, robotların bu bilgi değişimi marifetiyle savurgan manevralar yapma olasılığını ortadan kaldırıyor. Araştırmacılar, bu sayede robot ekiplerinin karmaşık, öngörülemeyen ortamlarda kısa zamanda başarı sağlayabilmelerinin mümkün olacağını söylüyor. HARİTALAMA ÇALIŞMALARI Havacılık ve Uzay BilimleriBölümü’ndedoktora öğrencisi olan Xiaoyi Cai, “Robotların yörüngelerini kendi başlarına planlamalarına izin veriyoruz. Yalnızca ekip planını oluşturmaları gerektiğinde, müzakere etmelerine izin veriyoruz” diyor. Cai, arama-kurtarma alanındaki bu uygulamanın haritalama çalışmalarında da verimli veri toplama yeteneğinin geliştirilmesinde çok etkili olacağını söylüyor.

02 Haziran 2021 Çarşamba

AYŞE BAŞAK Füzyon, Güneş’e ve onun gibi diğer yıldızlara güç veren reaksiyon olarak biliniyor. Bu güç Dünya’da kullanılabilseydi, çok az miktarda yakıttan büyük enerji kaynağı elde edilebilirdi. Üstüne üstlük karbondioksit üretmeden. Dünyada füzyonun gerçekleşmesini sağlamak için hidrojen izotoplarını yüz milyonlarca dereceye kadar ısıtmanız gerekir. İşin zor kısmı, bu ısı sonrası oluşacak olan plazmayı kontrol altına alabilmeyi başarabilmekte. Yıldızlar bunu yerçekimi ile sağlıyor. Ancak Dünya’da en mantıklı çözüm, plazmayı kapalı tutmak için güçlü manyetik alanlar kullanmak. Teknik zorluk ise mıknatıs oluşturmaktan kaynaklanıyor. Delicesine sıcak ve dönen bir madde kütlesini içerecek kadar güçlü olan ekipmanınız, reaktörünüzün ürettiğinden daha fazla güç kullanacak kadar da çok elektrik kullanmamalı. FİRMALARIN GİRİŞİMLERİ Tüm bu teknik zorlukları aşmayı deneyen firmalardan biri olan Commonwealth Fusion Systems (CFS) şirketinin araştırma ekibi, çığır açan bir mıknatısı test edecek. 10 ton ağırlığında, 300 kilometrelik özel bir elektromanyetik bant sarılı dev bir mıknatıs. CFS şirketinin dışında füzyon enerji ile ilgili çalışmalar yapan farklı ülkelerde çok sayıda şirket var. Fransa’da ITER adlı uluslararası konsorsiyumun inşa ettiği dev bir reaktör ve General Fusion firmasının Kanada’daki yatırımları bilinen çalışmalardan birkaçı. ABD’de de bu konuda çok büyük firmaların girişimleri var. 3 TRİLYON DOLARLIK PİYASA Füzyon reaktörü inşa etmeyi planlayan bir İngiliz şirketi olan Tokamak Enerji’de çalışan Dr. Greg Brittles, 2030’lu yılların ilk yarısından itibaren başarıya ulaşması beklenen füzyon enerji ile ilgili, “Bunun küresel bir yarış olacağını düşünüyorum” diyor. Günümüzde küresel elektrik enerji piyasası yılda yaklaşık 3 trilyon dolar değerinde ve her geçen gün daha da büyüyor. Uzmanların öngörülerine göre füzyon enerji başarıya ulaşırsa büyük bir endüstri geçidi bizi bekliyor olacak.

02 Haziran 2021 Çarşamba

Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, Hukuk Fakültesi ve Gözlemevi Uygulama ve Araştırma Merkezi iş birliği ile gerçekleştirilen 1. Uzay Ekonomisi, Uzay Hukuku ve Uzay Bilimleri Sempozyumu'nda yaptığı konuşmada, Türkiye'nin Milli Uzay Programı'nın bu alandaki hedeflerin büyütüldüğünün göstergesi olduğunu söyledi. Uzayı hedefleyen teknoloji gelişiminin çok önemli olduğunu vurgulayan Demir, savunma sanayisi ekosisteminin de bu alanda ihtiyaç duyulan altyapıları geliştirdiğini ifade etti. Demir, gökbilim seviyesinde başlayan çalışmaların yayın, haberleşme, gözetleme uydularıyla devam ettiğini ve süreçte belirli bir yerlilik oranının yakalanmasına yönelik çalışmaları sürdürdüklerini belirterek, "Bugün artık uydu konusunda belirli yetkinliklerimizin olduğunu, bunun daha da geliştirileceğini söylemek yanlış olmaz. Uzaya erişim açısından itki teknolojileri çalışmaları savunma sanayisi ekosisteminde yer almakta. Çeşitli ürünlere uzay tarihçesi kazandırmak, uzayla ilgili parametreleri düşünmek bu anlamda bilimsel çalışmalar yapmak da bir süredir devam eden çalışmalar arasında yer alıyor." dedi. "BU YOLCULUK, TÜRKİYE'NİN YOLCULUĞU" Uzaya çıkmadan bu alanda kabiliyetler kazanmanın çok da kolay olmadığına işaret eden Demir, başta fırlatma teknolojileri olmak üzere, optik, güdüm, çeşitli malzeme teknolojileri, yüksek hızla atmosfere giriş, atmosferden çıkış, uzay dinamiği, uzay meteorolojisi gibi konularının gündemlerinde olduğunu dile getirdi. "Bu yolculuk Türkiye'nin yolculuğu" ifadesini kullanan İsmail Demir, ortaya kendini ispatlamış teknolojiler konulmasının da amaçlardan biri olduğunu anlattı. Demir, uzay konusunda tecrübe edinilmemesi, tarihçe kazanılmaması halinde başkalarının söylediğini dinlemekten ve onların izinden gitmekten başka çare kalmayabildiğini belirterek, bu açıdan regülasyon anlamında uzay hukuku çalışmalarının da önemli olduğunu söyledi. Türkiye Uzay Ajansının uzay projelerinin hamiliğini yaptığını anımsatan Demir, ROKETSAN, DeltaV gibi şirketlerin fırlatma teknolojileri alanında çalışmalar yürüteceğini, TÜBİTAK UZAY, TÜRKSAT, TUSAŞ ve benzeri şirketlerin de diğer faaliyetleri yürütmeye devam edeceklerini bildirdi. Demir, "Uydu konusunda da Türkiye önemli bir girişime yakın zamanda imza atıyor olacak. Bir uydu şirketimiz, çeşitli kabiliyetleri olan şirketlerin birleşmesiyle oluşacak. Uydu, optik, uzay hukuku, uzay meteorolojisi, uzay dinamiği, uzay malzemesi gibi bir dizi konu var. Bunların da paralelinde Türkiye'deki üniversiteler ve araştırma merkezleri tarafından yürütülmesini bekliyoruz." diye konuştu. İsmail Demir, Başkanlık olarak bu yolculuğa katkı verecek tüm faaliyetlere destek olacaklarını ifade etti. ASTRONOT SEÇİMİ YAKINDA BAŞLIYOR Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Mehmet Fatih Kacır da Milli Uzay Programı'na ilişkin bilgi verdi. Kacır, 2023'te milli ve özgün teknolojiler kullanılarak Ay ile teması gerçekleştirmeyi, 2028'de Ay'a yumuşak iniş yapmayı hedeflediklerini belirtti. Mehmet Fatih Kacır, "Programımızdaki bir diğer önemli adım ilk Türk astronotumuzu bir bilim misyonu çerçevesinde uzaya göndermek olacak. Astronot adaylarımızın seçimine yakın bir vakitte başlamayı planlıyoruz." dedi.

01 Haziran 2021 Salı

SOYHAN ALPASLAN Teknopark İstanbul Kuluçka Merkezi (Cube Incubation) firmalarından Foxlab&Robotics, gaz kromatografi (GC) sistemlerini yerlileştiriyor. İlaç, petrol, gıda, çevre, tıp, adli tıp, kozmetik gibi birçok sektör laboratuvarı için en önemli cihazların başında gelen GC, buharlaşabilen bileşiklerin analizi için analitik kimyada sıkça kullanılıyor ve numunelerin tespitini çok kısa sürede yüzde 100’e yakın duyarlılıkta sağlıyor. Akıllı cihazlarla tam iletişim içinde ve erişimlerine açık, aynı birim zamanda ve tek cihazda üç işlem yapabilecek, muadillerine göre yarı yarıya fiyat avantajı taşıyacak yerli ‘Smart GC’ sistemleri, 2021 sonunda hazır olacak. Yenilikçi ısı mühendisliği ile daha net sonuçların elde edilmesine imkan sağlayacak. İstanbul Ticaret’in sorularını, Foxlab&Robotics’in kurucu ortağı çevre mühendisi Bora Kökova cevapladı. Kökova, GC sistemlerini bambaşka bir boyuta getirerek, farklı bir teknoloji ile sıfırdan oluşturduklarına dikkat çekti. KİRLİLİK ANALİZLERİ Çevre laboratuvarlarında hangi işlemler yapılıyor? Türkiye’deki fabrikaların, atık su, hava ve gürültü kirliliği test ve ölçümleri, yeraltı suları, deniz suları gibi farklı alanlarda kirlilik analizleri yapılıyor. EKSİKLİKLERİ TESPİT ETTİ Foxlab&Robotics nasıl kuruldu? Çevre laboratuvarlarında 10 yılı aşkın çalışma deneyimim sırasında eksiklikleri tespit etme ve hangi alanlarda gelişmeye ihtiyaçları olduklarını araştırma fırsatım oldu. Gaz kromatografi sistemlerinin yeterince dijitalleşemediğini, akıllı cihazların tam erişimine açık olmadığını tespit ettim. Türkiye’de akıllı laboratuvarlar oluşturulması yönünde fikirler geliştirmeye başladım. Boyutları, insan faktörünün etki edeceği noktalar, insan hatalarının en aza indirilmesi, daha iyi sonuçlar elde edilebilmesi için yapılabileceklerle ilgili bir yol haritası oluşturdum. SEKTÖREL GÖRÜŞMELER Laboratuvar sektöründeki yöneticilerle, firma sahipleri ile görüşmeler, yuvarlak masa toplantıları yaptım. Cihazı kullanmayan ama sektöre girmek isteyenlerle görüştüm. Foxlab&Robotics’in diğer kurucu ortağı, CE ve sistem belgelendirme şirketi olan Ahmet Emre Özkars ile bu toplantılarda tanıştık. KOSGEB Ar-Ge ve inovasyon desteği aldıktan sonra 2021 yılının mart ayında firmamızı kurduk. YERLİ ÜRETİM BEKLENTİSİ Sektör görüşmelerinden ne sonuç çıktı? Laboratuvar sektörünün, stratejik önemdeki gaz kromatografi sistemlerinin (GC) yerli üretimini beklediği ortaya çıktı. Laboratuvar kurmak isteyen birçok yatırımcı olmasına rağmen temelde ilk yatırımın ve ardından yıllık bakım ve tamir masraflarının çok yüksek maliyetli olması nedeniyle yatırımlar sürekli ertelenmiş. Yaptığımız pazar payı araştırmalarında dijitalleşmiş ve daha küçük boyutlardaki gaz kromatografi sistemlerinin piyasaya hakim olacağını belirledik. Böylece gaz kromatografisi üretmeye ve akıllı laboratuvarlar oluşturmaya karar verdik. STRATEJİK CİHAZ Gaz kromatografisi nedir ve hangi alanlarda kullanılır? Bir karışımda gaz halinde bulunan ya da buharlaşabilen maddeleri çok kısa sürede yüzde 100’e yakın duyarlılıkta tespit etmekte kullanılıyor. Çok geniş bir kullanım alanı var. İlaç, petrol, çevre, gıda, tıp, adli tıp, kozmetik gibi birçok sektör laboratuvarı için en önemli cihazlardır. Ayrıca bir laboratuvar kurulurken en büyük harcama gaz kromatografi sistemleri için yapılır. LABORATUVAR 4.0 Akıllı laboratuvar planlarınız ile ilgili bilgi verir misiniz? Ürünlerimiz ‘Smart GC’ olarak piyasaya çıktığında; sunduğu avantajlarla hem ülkemizde hem de yurt dışı pazarında iyi bir konuma sahip olacak. Hareket noktamız olan ‘Laboratuvar 4.0’ modeline ilk adım ‘Smart GC’ olacak. Dünyada ‘Laboratuvar 4.0’ sistemini ilk kez biz hayata geçirmeyi planlıyoruz. BÜYÜK MALİYETLER GEREKSİZ Şu anda GC piyasasının durumu nedir? Araştırmalarımıza göre son kullanıcı, beklentilerini karşılamayan mevcut sistemlerden yorulmuş ve yeni bir arayışa yönelmiş durumda. Tamamı Japonya, ABD ve AB menşeli olan hali hazırdaki cihazlar, günümüz akıllı cihaz sistemlerinin uzaktan erişimine cevap veremedikleri gibi aynı anda birden fazla işlem gerçekleştiremiyorlar. İhtiyaca cevap veremedikleri gibi ederlerinin çok üstünde fiyatlarla satılıyorlar. Çünkü sınırlı sayıda üretici olduğu için rekabete açık bir pazar konumunda değil. Türkiye’nin bu büyük maliyetlere katlanmasına gerek yok. YÜZDE 50 DAHA UCUZ “Hesaplamalarımıza göre yerli GC sistemleri, ithal benzerlerinden en az yüzde 50 daha düşük bir maliyete sahip olacak. Prototipin kasım ayında hazır olmasını planlıyoruz ve çok kısa sürede üretime geçebileceğiz. Böylece bilim insanlarımıza ve araştırmacılarımıza çok önemli bir katkı sağlamış olacağız. Sahip olduğu benzersiz avantajlarla kısa sürede uluslararası talep görmesini de bekliyoruz. GC detektör sistemleri için Teknopark İstanbul Kuluçka Merkezi firmalarından Kamlançu ile işbirliği yapıyoruz.” YERLİNİN AVANTAJLARI * Akıllı cihazların tam erişimine açık olacak. * Aynı birim zamanda üç işlem birden yapabilecek. * Yüzde 100 yerli mühendislik ve donanımla üretilecek. * Maliyeti ithal benzerlerinden en az yüzde 50 az olacak. * Laboratuvar kurulma maliyetini büyük ölçüde düşürecek. * İşlemlerin maliyetleri de önemli oranda azalacak. * Sipariş üzerine butik üretim mümkün alacak. * Yenilikçi ısı mühendisliği sistemlerine sahip olacak.

24 Mayıs 2021 Pazartesi