Kimi zaman bir milimetre bile olmayan motifleri incecik kesiyor, kimi zaman bu kestiği parçaları cımbız marifetiyle parçadan bütüne yerleştiriyor. “Öyle zamanlar oluyor ki, çalıştığım parça sayısı yüzleri geçiyor. O kadar zarif ve narin çalışmanız gerekiyor ki, makasınız çok az da olsa yanlış bir yere temas ettiğinde eserinizin bütünlüğü bozulabiliyor” diyen tezhip ve kat’ı sanatçısı Nida Özbenim, İstanbul Ticaret Odası Yeni Camii Hünkar Kasrı’nda açtığı ‘Zarafetin İzinde’ isimli sergisi için İstanbul Ticaret’in sorularını yanıtladı.
MATEMATİK ÖĞRETMENİ VESİLESİYLE
Sanat yolculuğu doğal bir süreç mi, yönlendirme istiyor mu?
Yetenek ve istek olunca süreç bir şekilde ilerliyor. Çok küçük yaştan itibaren her şartta resim yapardım. Küçük kağıt parçalarına, defterlerin kenarına… En son ortaokulda, resim konusunda çok istekli olduğumu gören matematik öğretmenim, “Nida güzel sanatlar lisesi var. Acaba oranın sınavlarına mı girsen” diye yönlendirince yolculuğum başlamış oldu. İki hafta hazırlanarak güzel sanatlar lisesi sınavlarını kazandım. Peşi sıra üniversite geldi ve sanat yolculuğunda biraz yetenek, biraz yönlendirmeyle ilerledim.
YAPILAN İŞTEN KEYİF ALMAK
Çok ince ayrıntılarla çalışıyorsunuz. Zaman zaman ‘yoruldum’ diyor musunuz?
Sabır konusunda yolun çok başında olduğumu düşünüyorum. Bir şey hemen bitsin, hemen sonucunu göreyim istiyorum. Hele günümüz dünyasında sabır konusundaki dayanıklılığımız oldukça azaldı. Ancak buna rağmen ‘yoruldum artık bitsin’ cümlesinden ziyade o ana odaklanarak yaptığım işin keyfini almaya bakıyorum ki, özellikle kat’ı sanatı bana sabır konusunda muazzam bir öğretmen oluyor.
İLHAM BİRİKİMDEN İBARETTİR
Sanatınızın mayası olan ilham birdenbire gelen bir şey midir?
Aslında bazen çok küçük gördüğümüz detaylar dahi bize ilham olabilir. İnsan bazen çok büyük beklentiler içinde olabiliyor. Ama gördüğünüz ufacık şeyler o an olmasa bile sonradan bir şekilde kendini gösteriyor. Damlaya damlaya biriken su birikintisi gibi… Hepsi zihninizde küçük bir çentik oluşturup vakti geldiğinde ortaya çıkabiliyor.
TARİHİN İÇİNDE OLMAK
Günlük koşturmacaların içinde bazen dediğiniz ufak anları ıskalayabiliyor insan. Bu alışkanlık haline geldikçe körleşme oluyor diyebilir miyiz?
Aslında insan görmek istedikçe küçük detayları da yakalayabiliyor. Çoğu zaman koşturmaca içinde bu tarz şeylerin bizim işimize yaramayacağını düşünüyoruz ve ıskalamayı tercih ediyoruz. Bir kere görmemeyi tercih etmek sonrasını da beraberinde getiriyor. Örneğin bulunduğunuz yer çok önemli. Mekanlar duygu durumunuzu ve birikiminizi fazlasıyla etkiliyor. Ben bu anlamda tarihi mekanların içinde bulunmayı hem ilham alabilmek hem geçmişten gelen o mesajları hissedebilmek için çok önemsiyorum. Müze gezileri, sanat kitapları okumaları, baktığınız, gördüğünüz tüm güzellikler ruhsal kazanım için birer fırsat niteliğinde.
GELENEKSEL SANATLARDAKİ İNCELİK
Tezhiple başladınız, kat’ı ile yolunuza devam ediyorsunuz. İki sanatın birlikteliği yolculuğunuzu nasıl şekillendiriyor?
Tezhip ve kat’ı aslında ikisi de birbirini oldukça tamamlayan iki sanat dalı. Ben tezhip yolculuğu içindeyken acaba burada nasıl farklı bir şekilde yol alabilirim diye düşünüyordum. Yüksek lisansım esnasında kat’ı sanatı ile tanışınca aslında tezhibi nasıl farklılaştırabileceğimi de görmüş oldum. Kat’ı bana tezhip sanatına kendi penceremden nasıl yeni bir soluk getirebileceğimin cevabı oldu bir nevi.
İYİ USTALARDAN DERS ALMAK
Aslında her sanatçı kendi izini bırakmak istiyor, ancak bu birdenbire gelen bir kazanım değil sanırım.
Elbette, öncelikle bilmeniz gerekiyor. Ekolleri tanımalısınız. Bir bilgi yetkinliğine kavuşmadığınız müddetçe ‘ben kendi tarzımı oluşturmak istiyorum’ cümlesinin bir yere oturması pek de mümkün değil. Bizlerde bir de usta-çırak ilişkisi çok önemli. Bu süreci de çok verimli geçirmeniz gerekiyor. Benim en büyük nasibim çok iyi hocalardan ders almak oldu. Onların birikimlerinden iyi istifade edebilmek, gittiğim yolu hızlandırdı diyebilirim.
İnce detaylar
“Türk geleneksel sanatlarının dünya sanat literatüründeki temsilinin zarafet olduğunu düşünüyorum. O kadar ince detaylarla çalışılıyor ki, kat’ı sanatı da bu inceliğin zirvesinde.”
Eski eserler
“Sanatta klasikleşmiş eserleri çalışmak da çok önemli. Bu taklit olmuyor. Onu çalışırken çok fazla şey öğreniyorsunuz. Yüzyıllar önce eserlerini icra etmiş isimlerin eserlerini çalışırken onu anlamaya çalışıyorsunuz ve o esnada yaşadığınız hayret size yepyeni kapılar açıyor.”
