Türkiye’de coğrafi işaretli kültürel ürün sayısı her geçen gün artıyor. Türk Patent ve Marka Kurumu verilerinden derlenen bilgilere göre bu ay tescillenen Lapta hesap işiyle tescilli kültürel ürün sayısı 235’e ulaştı. Öte yandan, sırada tescil alması için bekleyen 81 kültürel ürün daha var.
EN ÇOK EL SANATLARINDA
Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan coğrafi işaret alan bir ürün ya da değer, yerel üreticiye rekabet avantajı sağlamanın yanı sıra ürünün marka kimliğinin korunmasına da yardımcı oluyor. Bir ürünün coğrafi işaret alması, o ürünün ilgili bölgede üretilebilir olduğu anlamına geliyor. Kültürel anlamda en çok el sanatları ürünleri tescil alırken bunu dokuma grubu takip ediyor. Dokumanın yanı sıra halı ve kilimlerle diğer ürün grubu altında da kültürel ürünlerin marka değeri tescil altına alınıyor.
AFYON İLK SIRADA
Türk Patent ve Marka Kurumu verilerinden derlenen bilgilere göre Türkiye’de en çok kültürel ürün ya da değeri tescil altında bulunan il olarak Afyon dikkat çekiyor. Afyon’u Kahramanmaraş ve Tokat takip ediyor. İstanbul’un da bir kültürel değeri coğrafi işaret markajı altında bulunuyor. Şile Bezini Koruma ve Yaşatma Derneği’nin 2014 yılında başvurusunun ardından, kendine özgü üretim teknikleri olan ürün, 2017 yılında tescil alarak listeye yerleşti.
FRANSA LİDER
Bir ürünün coğrafi işaret alması, ürüne ait marka kimliğinin ve ekonomik değerin artması anlamına geliyor. Türkiye’de binlerce ürün tescillenirken, bu ürünlere ekonomik değer kazandırma konusunda henüz istenen yol alınamadı. Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, “Türkiye bu alanda çok büyük bir hazine barındırmasına rağmen ürünlerin ekonomik değerlerinde bir artış yaşanmıyor. Bu hazinenin ekonomik değer kazanması için sistemli bir çalışma gerekiyor” dedi. Coğrafi işaretli ürünlerin ekonomik değerini en çok artıran ülkelerin başında Fransa geliyor. Fransa’da üretilen coğrafi işaretli küflü peynirlerin kilosu piyasada 500 Euro ile bin Euro arasında alıcı buluyor.
İKİ AŞAMALI KONTROL
Türkiye’de binlerce ürün Türkiye Marka ve Patent Kurumu’nca coğrafi işaretle tescillendi. Tescillenen ürünlerin kurumca yılda iki kez kontrolü yapılıyor ve ürünlerin hâlâ tescil aşamasında belirttiği şartları taşıyıp taşımadığına bakılıyor. Kurum tarafından verilen tescil belgesi yalnızca yurt içinde geçerli olurken, ürünün yurt dışında da tescil alması için AB Coğrafi İşaret Belgesi’ne sahip olması gerekiyor. Avrupa Birliği’nde yalnızca gıda ve tarım ürünleri coğrafi işaret alabiliyor.
TÜRK KAHVESİ YOLDA
Türk kültürünün en önemli sembollerinden biri olan Türk kahvesi de kasım ayı başında yapılan başvuruyla Avrupa Birliği’nde tescil için sıraya giren ürünler arasında. Türk kahvesi, üç aylık itiraz süresinin ardından tescil alması halinde Türkiye’den AB’de ‘Geleneksel Ürün Adı’ alan ilk ürün olacak. Bir ürünün ‘Geleneksel Ürün Adı’ alması için o ürünün tescil aldığı bölgede en az 30 yıldır geleneksel metotlarıyla üretiliyor olması gerekiyor.
2025 tescilde zirve yılı oldu
Türkiye Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı duyurusuna göre 2025’te 13 yeni ürün AB’de coğrafi işaret aldı. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, konu ile ilgili geçtiğimiz hafta sosyal medya hesabından, “İpsala pirinci ve Bursa kestane şekeriyle AB’de tescil edilen coğrafi işaretli ürünlerimizin sayısı 42 oldu. Böylece 2025’te 13 yeni ürün AB’de tescil edildi. Bu, ülkemizin bugüne kadarki en yüksek yıllık tescili oldu” açıklamasını yaptı. Halen Türkiye’nin 81 ürünü ise AB Coğrafi İşaret Belgesi almak için sırada bekliyor.
İstanbul’un 6 ürünü
İstanbul’un 6 geleneksel ürünü, Türk Marka ve Patent Kurumu’ndan belge aldı. En son Çatalca Ormanlı pirinci tescil alırken kültürel ürün grubunda Şile bezinin haricinde bir ürünün tescili bulunmuyor. İstanbul’un halihazırda 13 ürünü de tescil başvurusu aşamasında. Bu ürünleri; Eminönü balık ekmek, demirhindi şerbeti, Karaköy poğaçası, Selimpaşa bamyası, Sarıyer böreği, piliç Topkapı, Çengelköy hıyarı, İstanbul lakerdası, İstanbul sakız kabağı, Kemerburgaz yoğurdu, İstanbul pilavı ve Yedikule marulu şeklinde sıralamak mümkün.
