Küresel arzdaki düşüşün etkisiyle geçen hafta New York Ticaret Borsası’nda işlem gören mayıs vadeli kakaonun ton başına fiyatı, 10 bin doların üzerine çıkarak tüm zamanların rekorunu kırdı. Kakao fiyatları böylelikle 3 ayda yaklaşık iki katına çıktı. Veri analitiği ve danışmanlık firması GlobalData’ya göre, 2023-2024 sezonunda önceki 12 aya kıyasla kakao arzında yaklaşık yüzde 8’lik düşüş öngörülürken, kayıpların başlıca nedeni; en büyük iki tedarikçi olan Fildişi Sahili ve Gana’daki sorunlar gösterildi.
TOHUM MALİYETLERİ
Fildişi Sahili ve Gana’daki büyük kakao fabrikalarının tohum maliyetlerini karşılayamadığı için üretimi kısma veya durdurma kararı almasıyla kakao fiyatları rekor kırmaya devam etti. En önemli üretici ülke olan Fildişi Sahili’nde önemli ölçüde daha düşük bir kakao hasadı bekleniyor. Fildişi Sahili, dünya kakao arzının yaklaşık yüzde 45’ini gerçekleştiriyor. Ancak Nijerya ve Gana gibi diğer kakao üreticisi ülkelerdeki hasat da beklentilerin oldukça altında kalıyor.
Kakao çekirdeklerinin gelişimini etkileyen sıcaklık ve kuraklık nedeniyle nisan ayında başlayacak ara hasadın da geçen yıla göre düşük olacağı tahmin ediliyor.
SINIRLI ARZ ETKİLİ
Sınırlı arz, hızla artan fiyatlarla kakao piyasasında belirsizliklere sebep olurken New York ve Londra kakao vadeli işlem piyasalarında kakao çekirdeği fiyatları 25 Mart’ta tüm zamanların en yüksek seviyelerini gördü. Son 3 ayda New York’ta yüzde 150’den fazla arttı. Mart 2023’ten beri ise fiyatlar yüzde 255 artış gösterdi. Geçen yıl yüzde 61’den fazla artarak uranyumdan sonra en çok yükselen hammadde haline gelen kakaonun bu yıl da ton başına fiyatının 9 bin dolar seviyesinde olan bakırı geride bırakması dikkati çekti.
Arz endişesi nedeniyle birçok şirket kendisini daha fazla fiyat artışından korumak için vadeli işlem sözleşmelerine giriyor. Bu da kakao rallisini daha da hızlandırıyor.
Bu durum ‘backwardation’ (spot fiyatların vadeli işlemlerden daha yüksek seviyelerde işlem görmesi) olarak adlandırılıyor ve arz sıkıntısına işaret ediyor. Normalde, daha uzun vadeli işlemler daha kısa vadeli işlemlerin üzerinde kote ediliyor.
HASAT AZALDI
Kakao arzında sorunların ana nedeni uzun süreli kuraklık ve şiddetli yağmur gibi kötü hava koşulları gösterilirken, bitki hastalıkları da mahsulü etkiliyor. Özellikle de kakao ağaçlarının ölmesine neden olan CSSVD virüsü, kakao üretimini olumsuz etkileyen başlıca faktörler arasında yer alıyor. Virüsten etkilenen ağaçların kesilmesi gerekirken, yeni dikilen ağaçların meyve vermesi 3 ila 5 yılı buluyor. Bu nedenle gelecek 2-3 yıldaki arzın son 15-20 yılın ortalamasından daha düşük olabileceği ve bunun da kakao çekirdekleri için ortalamanın üzerinde fiyatlara yol açabileceği öngörülüyor.
ÜRETİMİN YÜZDE 60’I 2 ÜLKEDEN
Dünyadaki kakao üretiminin yüzde 60’ını karşılayan Fildişi Sahili ve Gana’dan gelen haberlerin ardından, tüm dünyada çikolata fiyatlarının da keskin bir şekilde artması bekleniyor. Yükselen kakao fiyatlarının ralli yapması tüketiciler için sıkıntılı bir sürece işaret ediyor. Çikolata üreticileri, yüksek kakao fiyatlarını ya fiyat artışları şeklinde ya da ambalaj boyutlarını azaltarak tüketicilere yansıtıyor. İklim koşulları nedeniyle kakao hasadının azalması çikolata üreticilerini fiyat artırımı yapmaya itmişti. Üretim kesintisinin sürmesiyle çikolata fiyatlarının daha da sert artabileceği tahmin ediliyor.
AVRUPALI ÜRETİCİLER BOYUT KÜÇÜLTTÜ
Vadeli işlem ve emtia piyasaları uzmanı Zafer Ergezen, kakao fiyatlarının özellikle son bir yılda çok hızlı yükseldiğini belirterek, bunun en önemli nedenlerinden birinin Batı Afrika’da yaşanan hava koşullarındaki değişiklikler olduğunu söyledi. Özellikle kakaodaki üretim açığının önceki döneme göre yaklaşık 4 kat arttığını kaydeden Ergezen, “Üretim açığı bu kadar yüksek olunca fiyatların da yukarıya doğru gitmesi kaçınılmaz oldu. Bu durumda çikolatada fiyat artışlarından ziyade boyutlar küçülebilir. Zaten bu, Avrupa’da bazı çikolata üreticilerinde görülmeye başlandı” dedi. Ergezen, sürecin ne kadar devam edeceğini söylemenin zor olduğunu kaydetti.
