6 Şubat 2023 gününün ilk ışıkları saat 04.17… Asrın depremi, zihinlerdeki fay hatlarını da kıracak büyüklükte oldu. Yıkılan binlerce yapının getirdiği ekonomik kayıplar büyük ve ölçülebilir durumda. Ama telafisi zor olan asıl kayıp, hayatını kaybeden on binlerce insanımız ve sağ kalanlarda oluşan ağır hüzün dalgasıdır. Zira söz konusu yıkılan umutlar, yarım kalan aşklar, hasara uğrayan gelecek ve anılar, yaşama dair isteksizlik, anlam boşluğu ve gönüllerde yıkım… Asıl felaket maddi yıkım değil, zihinlerdeki kırılmadır. 

EN BÜYÜK KARASAL DEPREM

Japon bilim insanlarının ifadesiyle dünyada meydana gelen en büyük karasal deprem, 10 ilimizdeki yaklaşık 20 milyar dolarlık ticaret hacmini, 304 bin esnafı ve 320 bin işyerini doğrudan etkiledi. 

Felaketin büyüklüğü ve etkilerine ilişkin bu verileri hatırlatmamızın nedeni, zihinlerde oluşan yansımalarını tahmin etmemiz içindir. Çünkü felaketin görünen maddi etkisi, görünmeyen manevi etkisini belirler. Olağandışı tabiat olayının yol açtığı ve somut rakamlarla ifade ettiğimiz, görülen, ölçülebilen maddi yıkımın ötesinde görülemeyen, ölçülemeyen etkileri de var kuşkusuz. Burada öncelikle ele alınması gereken birey ve toplum düzeyindeki psikolojik sarsıntıdır. Zira, bu etkinin çok daha uzun süreli olabildiğini biliyoruz. 

Felaket yaşayan insanda ilk aşamada şok, ikinci aşamada belirsizlik ve pasiflik, son aşamada toparlanma ve başa çıkma mücadelesi başlar. Ancak bazılarımız bu aşamaların bir yerinde takılırız da toparlanma ve başa çıkma düzeyine ulaşamayız. Ve felaket şok ya da belirsizlik hali ile zihinde yaşamaya devam eder. 

Bu ise kişiye özel kaygı düzeyinin süreklilik kazanmasına, gerilimin yerleşmesine, travmanın zihinde süreklilik kazanmasına neden olabilir. 

Başta felaketi yaşayanlar olmak üzere onlarla etkileşimde olanlar ve ekranlardan seyredenler, ağır bir travma ile karşı karşıya. İlk aşamadaki şok dalgası ile şaşkınlık, belirsizlik, çaresizlik davranışı önde. İkinci aşamada durgunlaşma, geri çekilme, ağır hüzün hali, suçlu hissetme, olağan yaşam döngüsünün değişmesi; üçüncü aşamada aklın ve duyguların eşgüdümüyle sorun çözme becerisinin devreye girmesi, kabullenme, toparlanma, harekete geçme, başa çıkma, mücadele söz konusu. 

ELBETTE ATLATACAĞIZ

Psikolojik düzlemde böylesine ağır bir afete verdiğimiz bu tepkiler normal. Normal olmayan, duyguların yönetilememesi sonucu birey ve toplumun travmanın altında kalması. Bazı kişi ve toplumlar; suçlu hissetme, birbirleriyle uğraşma, konunun bütününden uzaklaşarak ayrıntılara takılma, konuyu başka mecralara çekme gibi nedenlerle yaşadıkları afetleri atlatmada zorlanırlar.

Afet sonrası yaşanan travmanın bireysel ve toplumsal psikolojide yol açtığı tahribat ve zihinlerdeki fay kırılmalarının tamiri için temel insani değerlerle harekete geçmek, zarar görenlere el uzatmak, yardımda bulunmak, felaketi doğrudan yaşayanlarla duygu alışverişinde olmak, yalnız olmadıklarını hissettirmek, bağlantı kurmak, empati yapmak, felaketin zihnimizde yol açtığı güçsüzlüğü ve yorgunluğu giderecek. 

Felaket sonrasında herkesin alıştığı biçim ve şekilde yasını tutması, duygularını yaşaması kadar mümkün olduğunca hızlı biçimde hayatın olağan akışına geri dönmesi, çalışması, üretmesi, hayatın içinde yer alması gerekli ve önemli. 

Ekonomik açıdan etkilendik ve etkileneceğiz. Ama devletimiz güçlü ve bunun da üstesinden gelecek. Elbette bu felaketi kendi siyasi konumu, ideolojisi, toplumsal beğenisi, akademik süsü, gerçeğin dışındaki habercilik çabası ve maddi çıkarları için kullananlar da oldu, olacak. Hakikatin peşinde koşmak ve yaraya derman olmak yerine tarafların sesi olmayı tercih eden gazeteciler de oldu. Ancak haber olan bu azınlığın kötülüğü, haber olmayan milyonlarca iyiliğin yanında bir hiçtir. 

Elbette ruh sağlığımızda sarsıntılar oldu, olacak. Binlerce yıllık medeniyet kültürümüzün mirası insani ve ahlaki değerlerimiz, bütün çabalara rağmen bu ruhsal sarsıntıyı da aşmamızı sağlayacak. Millet ve devlet birlikteliğimiz, dün gibi bugün ve yarın da olacak. Deprem sonrasındaki toplumsal dayanışma, bunun en güzel göstergesi. Yeter ki umudumuzu kaybetmemeye, hayal kurmaya, hedef koymaya ve çalışmaya devam edelim. 

13 Mart 2023 Pazartesi