PROF. DR. KEREM ALKİN

Dünyanın önde gelen ekonomilerinin iki ‘siyah kuğu’, küresel pandemi ve Rusya-Ukrayna savaşının ana ve artçı etkilerini bertaraf etmeye yönelik çok katmanlı çözüm çabalarının aralıksız sürdüğü, mevcut zorluklar yetmezmiş gibi Avrupa açısından hem enerji hem de gıda arz güvenliği açısından pek çok ek zorlukların yaşanacağının hesap edildiği bir sonbahar ve kış dönemine giriyoruz.

Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un, 24 Ağustos günkü kabine toplantısı sonrasında, “Artık bolluk dönemi bitti, özgürlüğün bir bedeli var, herkes fedakarlık yapacak” yönündeki sözleri, kapıya dayanmış gözüken enerji ve gıda arz güvenliğine yönelik riskler açısından açık bir mesaj niteliğinde. Bir o kadar da, Fransa toplumunda tartışmaları alevlendirmiş durumda.

İki siyah kuğunun sebep olduğu ekonomik ve ticari travmanın adeta hortlattırdığı bir küresel sorun da ‘stoklama’, eski tabiriyle ‘istifçilik’ oldu. Covid-19 küresel virüs salgını döneminde, ülkelerin pek çok mal ve hizmetin, hammaddenin ve ara mamulün temininde zorlanmalarının de ötesinde, kimi ülkeler bir başkasına ait mallara, ürünlere havalimanlarında veya lojistik merkezlerinde el koyunca, dünyanın her noktasında bireyler, firmalar, şirketler, hatta ülkeler tarım, gıda, hijyenik ürünler, çip, nadir metaller, tüm stratejik ürünlere yönelik bir ‘stoklama’, ‘istifçilik’ eğilimine yoğunlaştılar.

Bu eğilimin iki temel sonucu oldu; ‘küresel enflasyon’ ve ‘enerji ve gıda milliyetçiliği’.

ENERJİ VE GIDA MİLLİYETÇİLİĞİ

Rusya-Ukrayna savaşının sebep olduğu ve 1970’lerdeki ‘petrol krizleri’nden daha derin ve daha karmaşık yönü olan ‘enerji krizi’ ise petrol, doğalgaz ve kömürden başlayıp, rafineride üretilen akaryakıt ürünlerine kadar ciddi bir fiyat sıçramasını da tetikledi. ‘Küresel enflasyon’a yönelik tartışmaların sönmesi büyük ölçüde küresel ölçekte ‘stoklama’, ‘istifçilik’ eğiliminin, küresel tedarik zincirindeki aksaklıkların, konteyner ve taşımacılık, lojistik maliyetlerinin ve enerji maliyetlerinin normalleşmesine bağlı. ‘Enerji ve gıda milliyetçiliği’nin tetiklediği fazladan ‘stoklama’, ‘istifçilik’ arayışları ise işleri büsbütün zora sokuyor. Bu nedenle, Avrupa Birliği üyesi ülkelerin önümüzdeki sonbaharı ve kışı AB normlarına uygun bir anlayışla, karşılıklı işbirliği ve dayanışmayla yönetmeyi başarmaları, küresel enflasyonun yavaşlaması, gerilemesi ve sönmesi adına önemli bir fırsat oluşturacak.

İNSANLIK SINAVI

Aksi durumda ise AB üyesi ülkeler birlik ve dayanışma içinde enerji ve gıda arz güvenliği krizini yönetemezler ise Avrupalı liderlerin ‘demokrasi ve özgürlük adına’ fedakarlık çağrıları boşta kalırsa, ‘enerji ve gıda milliyetçiliği’ büsbütün derinleşir ise bunun ne yazık ki küresel enflasyonun seyrine olumsuz etkileri olacak. Bu durum, ABD ve Avrupa merkez bankaları açısından ‘sıkı para politikası’na yönelik baskıları da yoğunlaştırır ise her iki coğrafya bir yandan da ağır resesyon, stagflasyon ve işsizlik artışı riskiyle de yüzleşecek. Bu nedenle, iki siyah kuğu ile birlikte, dünyanın gelişmiş ekonomilerini önemli bir ‘insanlık sınavı’ bekliyor. Ya bölgesel çapta ve küresel çapta güçlü bir dayanışma ve işbirliği ya da uzayan bir küresel enflasyon süreci ve fakirleşme. Umarım, birlik ve beraberlik ruhu ağır basar.

02 Eylül 2022 Cuma