HİKMET BAYDAR

Türkiye İstatistik Kurumu’nun 9 Temmuz 2021 günkü bülteninde dış ticaret ile ilgili önemli veriler yayımlandı. Söz konusu bültende hem fiyat hem de miktar analizleri aylık ve yıllık bazda yapılıyor.

Bültendeki verileri hep birlikte analiz edelim. Analiz ettiğimiz dönem, 2020-2021 mayıs dönemi. Öncelikle fiyat değişimlerine bakalım.

Yakıt hariç hammadde ithalatında birim değerler yıllık bazda yüzde 50.9 artarken, aynı kategori ve dönemde ihracat birim değer artışı yüzde 25.3 seviyesinde kalmış. Buradan şunu görebiliyoruz. İhraç edilen hammadde sınıfındaki malların üretimi için ithal edilen hammaddenin fiyat artışı, ürüne tam olarak yansıtılamamış olabilir. Yani maliyetler yeterince dinamik analiz edilmiyor gibi görünüyor. Bunun için firmaların maliyet yönetiminde daha dinamik olmaları gerektiğini görüyoruz.

Yakıt sınıfında ithalat yıllık birim fiyat artışı ortalama yüzde 100.1 civarında gerçekleşirken, ihracatta yüzde 126.3 oranında bir ortalama fiyat artışı gerçekleşmiş. Demek ki bu sektörde kârlılık artmış.

GİRDİ MALİYETLERİ YÜKSEK

İmalat sektörüne baktığımızda, yıllık bazda ithalat girdi maliyetlerinde yüzde 21.1 ortalama birim değer artışı söz konusu iken, ihracatta ise artış yüzde 11.3 seviyelerinde gerçekleşebilmiş. Kısacası, hem hammadde hem de imalat ithalat girdi maliyeti yüksek seviyede artarken, ihracat birim değer artışı düşük kalmış. Buradan şunu görüyoruz: İhracat yapan üretim firmaları girdi maliyetlerini dinamik şekilde analiz etmekte yeterince başarılı olamıyorlar. Bu konuda iç denetimin olmamasının da rolü çok büyük. Firmalar söz konusu riskle ilgili sık sık iç denetim hizmeti almalı. Girdi analizi, tedarikçi ve fiyat analizi, stok analizi, maliyetlendirme süreklilik arz eden bir konu olup sık sık denetim gerektirir.

Eğer bu yapılsaydı, ihracat ortalama fiyat artışı yüzde 11.3 değil, yüzde 20’nin üzerinde bir değer olabilirdi. Bu veri, çok ciddi bir fırsatın kaçtığını gösteriyor.

MİKTAR BAZINDA ANALİZ

Şimdi gelelim miktar bazında analizlere. Miktar bazında analizlerde fiyat faktörü devre dışı kaldığından, fiyat oynaklıklarının bizleri yanlış kanaatlere itmesi de engellenmiş oluyor.

Yakıt hariç hammadde ithalat miktarı yıllık bazda yüzde 10.4, imalat sektöründe ise yüzde 40 oranında artarken, hammadde ihracat miktarı yüzde 37, imalat ihracat miktarı ise yüzde 57.3 artmış.

Miktar bazında değerlendirme yaptığımızda, imalattaki yüzde 57.3 zıplamanın, oldukça yüksek olduğunu, ancak bu artışta maliyetlendirmede yeterince başarılı olunamadığını görüyoruz. Böylece mevcut ekonomik koşullarda firmalar satabileceği fiyatın altında bir fiyatla ihracat yapmış olabilirler gibi görünüyor. Buna rağmen global pastadan önemli oranda pay kapan ihracatçılarımızı kutlamak gerekir. Genelde ithalat miktar artışından daha fazla miktarda ihracat yapmamız çok sevindirici bir gelişme olup, döviz ihtiyacını da azaltıyor.

23 Temmuz 2021 Cuma