Dış ticaret verileri global resesyonu destekliyor mu?

hikmetbaydar@3-goz.com

Türkiye İstatistik Kurumu 2023 Haziran ayı dış ticaret endekslerini açıkladı. Söz konusu veriler bize ekonomiyle ilgili son derece önemli mesajlar veriyor. Buna göre öncelikle ihracat birim değer endeksinde Haziran 2023 ayında bir önceki yıl aynı ayına göre yüzde 1.6 azalma olduğunu görmekteyiz. Bu azalmanın detayına baktığımızda, hammadde ihracat birim değerinin (yakıt hariç) yüzde 13.6 azalmasından kaynaklandığını görmekteyiz. Gerek imalat sanayinde (yüzde 1.8 birim değer artışı), gerekse gıda ve içecek birim değerinde (yüzde 3.6) artış olduğunu gözden kaçırmamak gerekir.

*           *           *

Asıl önemli sorunun miktar endekslerinde ortaya çıktığını görüyoruz. Global ekonomilerdeki aşağı yönlü fiyatlamalara ülkemiz ihracatçılarının ayak uyduramadığı artan fiyat endeksinin yanında çok düşen miktar endekslerinden görünmektedir. Şimdi verilere bakalım; İhracat miktar endeksi Haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9.2 azalmıştır. Detaylarda ise endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütünde yüzde 11.4, ham maddelerde (yakıt hariç) yüzde 18.9 ve imalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) yüzde 11.4 azalırken, yakıtlarda yüzde 22.3 artmıştır.

Görüleceği üzere imalat sanayinde yüzde 11.4 düşüş gerçekleşmiş olup, miktar bazındaki bu düşüş ihracat konusunda bir şeylerin yanlış gittiğini bize göstermektedir. Burada global aşağı yönlü fiyat hareketlerine ihracatçılarımız tarafından yerine koyma maliyeti baz alınarak bakılamadığı kanaatindeyiz. Bu nedenle de ihracatta zayıflama olmaktadır. İhracat miktar endeksinin 2023 yılı ikinci çeyrekte bir önceki yılın ikinci çeyreğine göre yüzde 5.1 azalması nedeniyle büyümeye de olumsuz etkisi olabilir.

Bilindiği üzere ithalatımızın yüzde 70’ten fazla olan kısmı ara malıdır. Yerli ikame üretim olmadığı takdirde, girdi ithalatında daralma, gelecekte üretimde de daralma olabileceği anlamına gelmektedir.

*           *           *

İthalatın durumuna baktığımızda; İthal hammadde birim fiyatlarında yüzde 27.6 düşüşün gerçekleştiği Haziran 2023 ayında kurda da benzer oranda artış olması, girdi maliyet düşüşünün enflasyonu da düşürmesini imkansız hale getirdi. Ancak dünyada hammadde fiyatları düşmektedir. Hammadde ithalat miktar endeksinde haziran ayında 2022 yılı haziran ayına göre yüzde 19.8 azalma olması, gelecekte yavaşlayan bir üretimle karşılaşma ihtimalini artırmaktadır.

İthal girdiyle üretim ve ihracat yapan firmalarımız mevcut maliyetleri baz alarak fiyatlama yapmaları durumunda satış yapmakta zorlanabilirler. Bunun yerine, yerine koyma maliyetini baz alarak fiyatlama yapmaları son derece önemlidir. Yoksa fiyatlardaki düşüş nedeniyle yüksek maliyetli hammadde stokuyla baş başa kalabiliriz.

21 Ağustos 2023 Pazartesi