Anadolu topraklarından yasa dışı yollarla yurt dışına çıkarılan tarihi eserlerin iadesi için sürdürülen kararlı mücadele meyvelerini vermeye devam ediyor. 1980’den bu yana 25 binden fazla tarihi eser Türkiye’ye geri getirildi. 2025 yılında 14, 2024 yılında ise bin 149 tarihi eser Türkiye’ye iade edildi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz, iadesi alınmaya devam eden eserler hakkında İstanbul Ticaret Gazetesi’ne konuştu.
16. YÜZYILA AİT ESERLER
Bugüne kadar vatana kavuşan eserler arasında sadece Anadolu medeniyetlerine ait eserlerin değil, Türk-İslam kültürüne ait eserlerin de olduğunu belirten Boz, şu bilgiyi verdi:
“2021 yılında Hollanda’dan, 2025 yılında İngiltere’den sanat tarihimizin önemli eserleri olan Adana Ulu Camii’nden çalınmış 16. yüzyıl çinileri ve Selçuklu çinilerinin iadeleri sağlandı. Ayrıca 2024 yılında, 16. yüzyıla ait, Şeyh Hamdullah’ın oğlu Mustafa Dede imzalı bir Kur’an-ı Kerim nüshasının da İngiltere’den iadesi sağlandı.
Aksaray Ulu Camii’ne ait minber kapısı kanatları da Türkiye’ye iade edildi. ABD’den 2022 yılında gönüllü iade edilen 19. yüzyıla ait seccade ise suzeni tekniğiyle tamamen bitkisel motifli işçiliğiyle dönemin sanat pratiğini göstermesi bakımından önemli.”
SİKKELER GERİ DÖNDÜ
2024 ve 2025 yıllarında iade edilen eserlerin sayısının hızla arttığını belirten Zeynep Boz, süreci şöyle anlattı:
“Bakanlığımızdaki şube müdürlüğü, 2020 yılında üç şubeden oluşan bir daire başkanlığı haline getirildi. Bu sayede yurtiçi, yurtdışı ile eğitim ve farkındalık çalışmaları konusunda uzman ekipler başta Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’daki muhatap kurumlar olmak üzere uluslararası düzeyde işbirliği yaptı. İmzalanan ikili anlaşmalar, ülkelerle diyalog geliştirmemizi sağladı. Sonuç olarak Boubon, Perge, Zeugma gibi antik kentlerimizden 1960’lı ve 70’li yıllarda yağmalanan pek çok eserimiz ülkemize geri getirildi. Bununla birlikte, ülkemizden çıkarılarak Balkanlar üzerinden kaçırılmaya çalışılan, aralarında özellikle çok sayıda ülkemiz kökenli sikkenin de yer aldığı pek çok eserimiz Bulgaristan, Sırbistan ve Hırvatistan’da yakalandı ve ülkemize iadeleri sağlandı.”
İADESİ SAĞLANAN BAZI ESERLER
Zeynep Boz’un verdiği bilgiye göre, bugüne kadar iadesi sağlanan eserler arasında değerli olduğu belirtilen bazı eserler ise şunlar:
* 1917’de temizleme ve yayın çalışmaları için Almanya’ya götürülen ve 2011 yılında iadesi sağlanan Boğazköy Sfenksi.
* 2022’de Hollanda’dan iadesi sağlanan Şile Bozgoca Camii kitâbesi, Perge Antik Kenti’nden kaçak kazılarla yurt dışına çıkarılan ve Boston Güzel Sanatlar Müzesi’nden iadesi sağlanan Yorgun Herakles Heykeli’nin üst kısmı.
* Ny Carlsberg Glyptotek Müzesi’nden iadesi sağlanan Septimius Severus’a ait bronz heykel başı.
* Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturmaları Birimi (HSI) ile işbirliği sonucunda ülkemize kazandırılan Boubon Antik Kenti’nden Marcus Aurelius Heykeli.
