DR. CAN GÜRLESEL

Sonbahara, pandemide dördüncü dalga ile girildi. Ancak hem dünyada hem de Türkiye’de geri dönüşler ile iktisadi faaliyetlerde hareketliliğin sürmesi bekleniyor. Hareketlilik seviyesi, bölgeler ve ülkeler arasında ise aşılama ve salgının boyutlarına göre değişecektir.

1. AŞILAMA VE SALGININ SEYRİ BÜYÜMEYİ AYRIŞTIRMAYA BAŞLADI

Küresel ekonomide ve mal ticaretinde yılın ikinci çeyreğinde yüksek bir büyüme gerçekleşti. Yılın üçüncü çeyreğinde ise salgının dördüncü dalgası etkili olmaya başladı. Salgının etikleri aşılamaya paralel olarak bölgeler arasında farklılıklar gösteriyor. Aşılamada yüksek oranlara ulaşan AB, ABD, Kanada, İngiltere ve Japonya gibi ülkelerde sanayi ve hizmetler sektöründe yüksek büyümeler sürüyor. Büyümeler sonbahar aylarında da sürecek. Buna karşın salgın başta Çin olmak üzere Asya ülkelerinde yavaşlamaya yol açıyor ve yavaşlamanın süreceği öngörülüyor.

2. ÜRETİM VE TEDARİK SIKIŞIKLIĞI SÜRECEK

Küresel tedarik zincirlerindeki sıkıntılar devam ediyor. Öncelikle yüksek mal talebi nedeniyle özellikle gelişmiş ülkelerde yüksek üretim temposu sürüyor. Buna bağlı olarak yüksek girdi tedarik talebi de yaşanıyor. Ancak hammadde ve girdi üretimlerinde yetersizlikler ve gecikmeler oluşuyor. Salgın sonrası tedariklerde önemli sapmalar oluştu. Salgının dördüncü dalgası ve lojistik sıkıntıları da aynı anda yaşanıyor. Tüm bunlara bağlı küresel ölçekte üretim ve tedarik sıkıntılarının, yüksek navlun ve girdi fiyatlarının sonbaharda da süreceği öngörülüyor.

3. KÜRESEL ENFLASYONA KARŞI MERKEZ BANKALARINDAN ADIMLAR BEKLENİYOR

Küresel ölçekte fiyat artışları devam ediyor. Üretim ve tedarik sıkışıklıkları ile oluşan arz/talep dengesizlikleri ile girdi fiyatları artıyor. Sanayi ve hizmetler sektörlerinin hemen tamamında maliyet artışları ağustos ayı ile zirveye çıkmış bulunuyor. Maliyet artışları tüketici fiyatlarına da yansımaya devam edecek. ABD ve AB’de tüketici enflasyonları en yüksek seviyelerine çıkmış bulunuyor. Enflasyon karşısında merkez bankalarının atacakları adımlar ve eylül ayı toplantıları kritik hale geldi. Merkez bankalarından sıkılaşma adımları beklentisi giderek artıyor.

4. TEDARİK ZİNCİRLERİNDEKİ BOZULMA İLE TÜRKİYE’YE İLAVE DIŞ TALEP ARTIYOR

Tedarik zincirlerinde küresel ölçekte yaşanan bozulma, Türkiye’de de iki yönü ile etkili oluyor. İlk olarak Asya’ya alternatif olarak Türkiye’ye yönelik ilave bir talep dalgası oluştu. Bu talep dalgası ihracatta çok önemli artışlara yol açıyor. Yüksek navlun fiyatları ve yakından tedarik eğilimleri kalıcı görünüyor ve buna bağlı olarak Türkiye’ye özellikle Avrupa’dan ilave talep gelmeye devam edecek. Diğer yandan sektörlerin artan ihracat talebini karşılamaları ile bu kez içeride tedarik zincirleri kırılmaya başladı. Birçok sektörün içeriden tedarik ettiği girdiler azaldı ve fiyatları önemli ölçüde arttı. Çimento örneğinde ihracata sınırlama getirilmesi önlemi alındı. Tedarik zincirlerindeki bozulmanın Türkiye üzerindeki iki yönlü etkisi sürecek.

5. TÜRKİYE’DE SORUN YÜKSEK MALİYET VE FİYAT ARTIŞLARI

Türkiye’de enflasyon artışı ağustos ayında da devam etti. Ağustos sonu itibariyle yıllık tüketici enflasyonu yüzde 19.25, çekirdek enflasyon yüzde 18.46, üretici fiyat endeksi yüzde 45.52, ara malı fiyat endeksi yüzde 54.71, hizmet üreticileri fiyat endeksi yüzde 37.9 ve tarım ürünleri üretici fiyat endeksi yüzde 22.8 yükseldi. Enflasyon genele yayıldı ve giderek ivme kazanıyor. Eylül ayında geri dönüşler ve birçok sektörün yeni sezon ürünleri ile kuvvetli bir aylık enflasyon daha yaşanacak. Doğalgaz ve olası elektrik zamları ile enflasyon artışı hızlanacak. Muhtemelen eylül ve ekim aylarında enflasyona toplam 3-4 puan daha ilave olacak. T.C. Merkez Bankası ise politika değişikliğine giderek manşet enflasyon yerine çekirdek enflasyonu öne çıkardı ve buna bağlı olarak da eylül ayında bir faiz indirimine hazırlanıyor. Ancak faiz indirimi kurları, enflasyonu ve faizleri daha da artıracak.

SON SÖZ

İşler sonbaharda canlılığını koruyacak, ancak yüksek maliyetler can yakmaya devam edecek.

10 Eylül 2021 Cuma