DOÇ. DR. ADNAN VEYSEL ERTEMEL


Geçtiğimiz yazıda taksi örneğinden yola çıkarak platform iş modelinin hemen her sektörde tüm dünyada iş yapma biçimini değiştirmeye başladığından bahsetmiş, sosyal medyada Facebook’un tek bir medya üretmeden medya sektörünü, konaklama sektöründe Airbnb’nin tek bir oda sahibi olmadan otelciliği, Uber’in de tek bir taksi sahibi olmadan taksi işini yıkıcı biçimde domine ettiğini belirtmiştik.

Platform ekonomisi mantığında, tüm detaylarıyla doğru biçimde tasarlanmış iş modelleri kendini ispatladığında viral etkiye sahip olup kısa zamanda ölçeklenebilmektedir. Bu yazı dizisinde platform ekonomisinin önemi ve platform iş modelinin nasıl kurgulanması gerektiğini detaylarıyla inceleyeceğiz.

PLATFORM İŞ MODELİ DENDİĞİNDE

akla ilk gelen Uber, Facebook, Airbnb gibi yapılar olmakla birlikte finansta Bitcoin ve kripto paraların, mobil telefon devriminde AppStore ve ardından oluşturulmuş Google Play’in, eğitimde Coursera ve Skillshare’in, perakendecilikte Amazon’un, bunların dışında Wikipedia ve Kickstarter’ın platform iş modeliyle tasarlanmış başarılı platform ekosistemleri olduğunu söyleyebiliriz. Türkiye’den çıkan ve çok başarılı olmuş platform ekonomisi örnekleri olarak Sahibinden.com ve Getir.com’u verebiliriz.

Önümüzdeki yıllarda sağlıktan enerjiye, tarımdan eğitime birçok sektörde iş modellerinin etkisini artırarak devam ettireceği öngörülüyor. Dijitalleşme süreciyle yaşamımıza giren platform ekonomisinin mantığını iyi anlamak, küreselleşen dünyada hızla oyun dışında kalmamak için olmazsa olmaz olarak görülmeli. Çünkü bu süreç, hemen her sektörde, hemen her işletme için başa gelebilecek en büyük tehdit olduğu gibi aynı zamanda karşılaşılabilecek en büyük fırsattır.

PLATFORM İŞ MODELİ NEDİR?

Esasen platform iş modeli bir değer oluşturmak için üretici ve tüketicileri verimli biçimde eşleştirerek etkileşimi sağlayan ve açık katılımı özendiren bir iş modeli türüdür.

Buradaki kritik unsur, dijitalleşme süreci sayesinde karmaşık yazılımlar kullanarak yer ve zaman bağımsız biçimde daha hızlı ve daha kolay eşleştirme yapmanın mümkün hale gelmesidir. Örneğin taksi ihtiyacı olan bir yolcunun ihtiyacına en uygun, en yakındaki müsait taksiyi yönlendiren Uber platformu, çok çeşitli parametreleri (rota optimizasyonu, sürücülerin memnuniyet skoru vb.) kullanarak en verimli eşleştirmeyi yapmaya çalışır.

Platform iş modelinin, bilginin önemli bir bileşen olduğu hemen her sektörde er ya da geç yıkıcı bir etkiye sahip olacağı söylenebilir. Bilgi bazı sektörlerde ürün şeklindeyken (eğitim, haber vs.) Uber örneğindeki gibi bazı sektörlerde ise (arz talep dağılımının şeffaf biçimde görülmesi, fiyat değişimlerinin takibi vb. ihtiyaçlar nedeniyle) bilgiye erişim kritik önemdedir. Bu yönleriyle hemen hemen tüm sektörlerde platform ekonomisinin yıkıcı etkisi olacağından söz edilebilir.

Platform ekonomilerinde hızlı ve kolay biçimde ölçeklenmek söz konusudur. Burada 20. yüzyıldaki ölçek ekonomilerine göre belirgin bir farklılığın olduğunu söylemek mümkündür. 20. yüzyılda ölçek ekonomisi dendiğinde itici güç arz ve talebin arz kısmı iken 21. yüzyılda platform ekonomilerinde ölçek ekonomisindeki itici güç talep yönlüdür. Talep yönünde ağa katılmak olabildiğince kolaylaştı.

Ağa yeni giren bir düğümün neden olduğu ilave (marjinal) maliyet sıfıra yakındır.

24 Eylül 2021 Cuma