Çalışanların belirli koşullar ile ortaklığa katılımı olarak nitelendirilebilen hisse edinme opsiyonları, çalışanları belirlenen hedefleri gerçekleştirmeye motive etmek, onları şirket bünyesinde uzun soluklu olarak çalışmaya teşvik etmek ve büyümekte olan şirketlerin ihtiyaç duydukları işgücünü daha ucuza mal etmek amacıyla uygulanıyor.

Türkçe’ye ‘hakediş’ olarak çevrilen vesting, özellikle startuplar tarafından tercih edilen, işveren ve çalışan arasında imzalanan bir sözleşme ile önceden belirlenmiş şartların gerçekleşmesi ve/veya vadelerin dolması ile hissenin çalışana devrini hedefleyen hisse senedi edindirme yöntemidir.

Belirtmek gerekir ki; vesting sadece hisse devrine ilişkin değildir. Tarafların anlaşması halinde emeklilik planı veya prim ödemeleri gibi çalışana tanınacak farklı menfaatler de vesting konusu yapılabilir. Ayrıca çalışana devredilmesi planlanan hisselerin niteliği farklılık gösterebilir. Mesela oy hakkından ari olabileceği gibi imtiyazlı da olabilir.

VESTİNG MODELLERİ 

Tek uçurumlu vesting: Çalışana belirli bir tarihte, öngörülen hissenin tamamının devrini sağlar. Örneğin iki yıllık bir uçurum programında çalışan iki yıl tamamlanana kadar hiçbir hakkı elde edemezken iki yılın tamamlanması ile belirlenen hissenin veya hakkın tamamının devrini talep edebilir.

Kademeli vesting: Çalışana taahhüt edilen hissenin zaman içerisinde belirli paylarla devredilmesidir. Örneğin yüzde 15 oranındaki hissenin 36 ay boyunca vest edilmesi ve 12 aylık uçurumlar eklenmesi anlaşması ile her 12 ayın sonunda hisselerin yüzde 5’i serbest bırakılır, yani çalışana devredilir. Bu yolla, çalışan 11’inci ayda şirketten ayrılmaya karar verirse hisse sahibi olamazken 13’üncü ayda ayrılmaya karar verirse yüzde 5 hisseye sahip olur.

Hedefe dayalı vesting: Hedefe dayalı vesting, çalışanın belirli görevleri tamamlamasına veya belirlenen hedeflere ulaşmasına dayalı olarak işverenin hisse senedi devrini ve / veya diğer faydaları sağladığı hakediş yöntemini ifade eder. 

VESTİNG’İN AVANTAJLARI

Yukarıda da bahsedildiği üzere vesting yönteminin şirketlere sağladığı en büyük avantaj, çalışanların hisse edinimine teşvik edilerek performansın ve şirket içi verimliliğin artması, ayrıca işverenin elde tutmak istedikleri belirli yetenekli çalışanlarla sadakate dayalı ve uzun vadeli gelecek sağlanmasıdır.

Bununla beraber, özellikte startuplar ve yeni kurulan sermayesi küçük şirketler ellerinde tutmak istedikleri, ancak ücretlerini ödemekte zorlandığı çalışanlarını bu yolla şirkete bağlayabilir. Hisse edinim opsiyonları, çalışanlar için bir tazminat biçimidir ve ayrıca nakit ikramiye ve ödüllerin ikamesidir.

Ancak, hak kazanma koşullarının imkansız hedeflere veya çok uzun vadelere bağlanması, birçok yüksek vasıflı çalışanın istifasına yol açabilir. Bu nedenle, bir hakediş sözleşmesi tasarlarken her iki tarafın da memnuniyeti gözetilmeli.

Sonuç olarak, dünya çapında öncü nitelikte bulunan birçok şirketin çalışanlarına çeşitli yöntemler ile hisse edindirmeye başlaması, hatta bazı şirketlerin hisse edinme ayrıcalığı sunmaksızın başarılı ve yetenekli çalışanları bünyesine dahil etmesinin zorlaşması göz önüne alındığında, sadakatin hukuki alt yapısını oluşturan bu yöntemlere ülkemizde daha sık rastlanılacağını ve ilgili regülasyonların yapılıp derleneceğini tahmin etmek yanlış olmayacaktır.

24 Temmuz 2023 Pazartesi