İngiltere, Türkiye’nin dış ticaret fazlası verdiği tek gelişmiş ülke. Bu nedenle İngiltere’nin AB’den ayrılma süreci Türkiye’yi de çok yakından ilgilendiriyor. İngiltere’nin Brexit süreci oldukça zorlu geçuyor. Avrupa Birliği Liderleri geçen hafta sonunda gerçekleştirilen özel Brexit zirvesinde İngiltere ile varılan ayrılık anlaşmasını ve tarafların gelecekteki ilişkileri hakkındaki siyasi deklarasyonu onayladı. Bu çerçevede gelinen son noktayı ve Türkiye için olasılıkları değerlendirelim:

1 - BREXIT SÜRECİNDE VARILAN ANLAŞMALARIN ONAYLANMASI GEREKİYOR

Geçtiğimiz günlerde yapılan Brexit zirvesinde, İngiltere ile varılan ayrılık anlaşması ve tarafların gelecekteki ilişkileri hakkındaki siyasi deklarasyon kabul edildi. Ancak şimdi her iki anlaşmanın da İngiliz parlamentosu’ndan ve Avrupa Parlamentosu’ndan (AP) onay alması gerekiyor. Anlaşmaların gerekli onayları alması halinde İngiltere 29 Mart 2019 gecesinden itibaren AB’den resmen ayrılmış olacak. Hemen ardından 21 aylık ‘geçiş sürecinde’ taraflar gelecekteki ilişkilerine ilişkin müzakerelere başlayacak.

2 - AB İLE İNGİLTERE 2020 SONUNA KADAR AYRILIK SONRASI İLİŞKİLERİ MÜZAKERE EDECEK

Anlaşmaların onaylanması ardından AB ile İngiltere bu kez ayrılık sonrası ikili ilişkilerin nasıl olacağını belirleyecekleri müzakerelere başlayacaklar. Burada temel hedef, her iki tarafın anlaştıkları ve siyasi deklarasyonda da teyit ettikleri kapsamlı bir serbest ticaret alanı oluşturulması. Taraflar böyle bir anlaşmaya 31 Aralık 2020’ye kadar varamaz ise bu defa devreye üzerinde anlaşılan ‘tedbir maddesi’ girecek. Ancak taraflar Temmuz 2020’den önce ‘geçiş sürecini’ 2 yıl daha uzatmak üzerinde de anlaşabilecek.

3 - AYRILIK SONRASI İÇİN ANLAŞMA SAĞLANAMAZSA TEDBİR MADDESİ DEVREYE GİRECEK

AB ile İngiltere’nin ayrılık sonrası ilişkileri belirlemek için 2020 sonuna kadar anlaşamaması ve müzakere süresinin de uzatılmaması halinde bu kez yine yapılan zirvede mutabakata varıldığı üzere bir ‘tedbir maddesi’ yürürlüğe girecek. Tedbir maddesi ile İngiltere’nin bütünü, belirsiz bir süre için AB ile Gümrük Birliği içinde kalacak. İngiltere’nin tek yanlı olarak çekilemeyeceği bu düzenleme içinde ülke bazı AB kurallarına da tabi olmayı sürdürecek. ‘Tedbir maddesi’ İngiltere’nin AB’den anlaşmasız ayrılık ihtimalini de ortadan kaldırıyor.

4 - AYRILIK SONRASI İLİŞKİLERDE HEDEF, KAPSAMLI BİR SERBEST TİCARET ALANI OLUŞTURULMASI

Ayrılık sonrası ilişkiler için kapsamlı bir serbest ticaret alanı oluşturulması konusunda da mutabakata varıldı. Taraflar, hedeflenen kapsamlı serbest ticaret anlaşması üzerinde anlaşmaya varana dek İngiltere pek çok yönüyle fiili AB üyesi olarak kalacak ancak Avrupa Parlamentosu başta olmak üzere birliğin karar ve yönetim kademelerinde temsil hakkını yitirecek. Ayrıca yine varılan anlaşmaya göre İngiltere ile AB vatandaşları karşılıklı olarak yaşadıkları ülkelerdeki kazanılmış haklarını koruyacak ancak iş gücünün serbest dolaşımı bitecek. İngiltere ve AB arasında vizesiz seyahat ise devam edecek.

5 - İNGİLTERE PARLAMENTOSU ANLAŞMALARI REDDEDEBİLİR

İngiltere’de hemen hemen hiç kimsenin memnun olmadığı Brexit anlaşmasının bu nedenle parlamentodan onay alması da zor görünüyor. Eğer İngiltere Parlamentosu anlaşmayı onaylamaz ise hükümet değişimi, erken seçim, AB ile yeniden müzakere, yeniden Brexit referandumu gibi birçok seçenek ortaya çıkacak. Parlamentonun anlaşmayı reddi ve sürecin belirsizliğe girmesi halinde İngiltere ile AB arasında anlaşmasız ayrılık olasılığı da hayata geçebilecek. Brexit anlaşmasının aralık ayı sonuna kadar önce parlamentoda oylamaya sunulması hedefleniyor.

6 - TÜRKİYE NASIL ETKİLENECEK?

Anlaşmalar onaylanır ve AB ile İngiltere ayrılık sonrası için kapsamlı bir serbest ticaret alanı konusunda mutabakat sağlarlarsa Türkiye, Gümrük Birliği anlaşması gereği İngiltere ile ticarete bu yeni ticaret alanının doğal bir parçası olarak devam edecek. Anlaşmasız ayrılık halinde ise bu kez yine Gümrük Birliği anlaşması gereği AB’nin uygulayacağı İngiltere dış ticaret rejimine bağlı kalacak. İngiltere ile AB’den bağımsız bir STA yapma olanağı bulunmuyor.

Son Söz: İngiltere ile ticaret yapanlar için 2020 sonuna kadar sıkıntı yok, bugünkü kurallar geçerli olacak ancak sonrası şimdilik belirsiz.

03 Aralık 2018 Pazartesi