Türkiye ekonomik büyüme ve ilave istihdam için yeni yatırımlar yapmak zorunda. Ancak yatırımların geri dönüş süreleri birkaç yıldan fazla ve bu nedenle uzun vadeli finansmana ihtiyaç duyuluyor. Bunu sağlayan da sermaye piyasaları ile kalkınma bankaları. Ancak Türkiye’de her ikisi de yatırımların finansmanı için yeterli değil. Bu nedenle yatırımlar, kısa ve orta-uzun vadeli banka kredileri ile yapılıyor, yabancı para ile borçlanılıyor ve neredeyse kısa vadeli ticari kredilerdekilerine yakın faizler ödeniyor. Döviz kurları ve faizlerin hızlı arttığı dönemlerde ise yatırım fizibiliteleri bozuluyor.
Bu nedenle Türkiye’nin yerel para cinsinden, uygun maliyetler ile ve uzun vadeli yatırım kredileri verecek yeni nesil bir kalkınma bankasına ihtiyacı halen sürüyor.

1 - DÜNYADA YATIRIMLAR İÇİN YEREL PARA BİRİMLERİNDEN VE UZUN VADELİ FİNANSMAN TALEBİ SÜRÜYOR

Yatırımların finansman olanakları, yatırım kararları ve yer seçiminde yine önemli unsurlardan birini oluşturuyor. Özellikle küreselleşme ve serbest ekonomi kuralları içinde son iki 10 yıldır yatırımların finansmanında geleneksel kalkınma bankalarının yerini finansal piyasalar ve sermaye piyasaları aldı. Ancak özellikle gelişen ülkelerde hem kamu altyapı yatırımları hem de özel sektör yatırımlarının finansmanı için kalkınma bankacılığı halen önemli bir ihtiyaç olarak görülüyor.
Yeni finansman olanaklarına ve uluslararası finansal kaynaklara erişim kolaylaşmış olmasına rağmen, yatırımcılar kendi ülke paraları ile uzun vadeli ve uygun faizlerde yatırım kredileri talep ediyor.

2 - BİRÇOK GELİŞMİŞ VE GELİŞEN ÜLKENİN YENİ NESİL KALKINMA BANKALARI VAR

Bu çerçevede görülüyor ki, birçok gelişmiş ve gelişen ülkede, ülkelerin sanayi yatırımlarının finansmanında yer alan kalkınma (Development Bank) bankaları bulunuyor. Güney Kore, Endonezya, Hindistan, Brezilya, Meksika, Polonya gibi ülkeler gelişmiş ve yenilenmiş kalkınma bankaları ile yatırımcılara uygun koşullarda çok farklı finansman olanakları sağlıyor.

3 - YENİ NESİL KALKINMA BANKALARININ BÜYÜK BÖLÜMÜ KAMU SERMAYELİ

Dünyada faaliyetleri devam eden birçok kalkınma bankası, yüzde 100 kamu sermayesi ile ve kamu bankası olarak faaliyet gösteriyor. Ancak bu bankalar da artık yenilikçi ve verimli alanları finanse ediyor. Bir başka deyişle bu yeni nesil kalkınma bankaları, kamu kaynaklarını paylaştırma işlevini değil, özel sektörün rekabetçiliğini artıracak alanların finansmanını sağlıyor.

4 - YENİ NESİL KALKINMA BANKALARI ÇOK FARKLI HİZMETLER SUNUYOR

Yeni nesil kalkınma bankaları, çok farklı finansal olanaklar sunuyor. En önemlileri uzun vadeli yerel para biriminden uygun faizler ile sağlanan proje ve yatırım kredileri. Bankalar ayrıca yurtdışı garantilerden kamu-özel sektör ortaklıklarının finansmanına kadar çok çeşitli ve yeni alanlarda finansal hizmetler sunuyor.

5 - TÜRKİYE KALKINMA BANKACILIĞINI UNUTTU

Türkiye’de ise kalkınma bankacılığı güç kaybetti.
Özel sektörün ortak girişimi olan Türkiye Sınai Kalkınma Bankası, küçük ölçekli olarak faaliyetlerini sürdürüyor. Kamunun tek kalkınma bankası olan Türkiye Kalkınma Bankası ise işlevini yitirdi. Bu nedenle Türkiye’de yatırımlara dünyadaki örneklerinde olduğu gibi finansman olanakları sağlayan bir kamu kalkınma bankası kalmadı. Yatırımlar ya döviz cinsinden yurtdışından piyasa koşullarında ya da Türk bankalarından orta vadeli krediler ile finanse ediliyor. Bu yöntem ile sağlanan yatırım finansmanı, göreceli olarak daha yüksek maliyetlere sahip oluyor.

Son Söz: Türkiye’nin yapısal reform ihtiyaçlarından biri de yeni nesil bir kalkınma bankasına sahip olması ve onun etkin çalışacağı sermaye piyasalarının oluşturulması.

04 Haziran 2018 Pazartesi

Etiketler : Köşe Yazısı

DOÇ. DR. ADNAN ERTEMEL

Dijital dünyanın bir sonraki büyük sıçraması, kendi kendine öğrenen yapay zeka ajanlarının devreye girmesiyle gerçekleşiyor. Bu ajanlar, klasik yapay zeka uygulamalarının aksine, insan müdahalesine gerek duymadan gelişebiliyor. Yani, insanın beslediği verilerle değil, otonom olarak öğrenme ve evrim geçirme kabiliyetine sahipler. Bu değişim, teknoloji, sağlık, finans gibi birçok sektörde büyük bir devrim yaratma potansiyeline sahip.

Kendi kendine öğrenen yapay zeka nasıl çalışır?

Bu ajanların en önemli özelliği, beyin yapısına benzer şekilde öğrenebilmesi. Sinir ağları ve derin öğrenme algoritmaları, deneyimlerden ders çıkarma yetisi kazandırıyor. Ayrıca, takviye öğrenme adı verilen bir süreçle, ajanlar deneme-yanılma yöntemiyle performanslarını sürekli iyileştiriyor. Evrimsel algoritmalar da ajanların doğal seleksiyon gibi en verimli stratejileri zamanla seçmesine olanak tanıyor.

OTONOM YAPAY ZEKA İLE İNSAN İŞBİRLİĞİ

Bu yeni yapay zeka nesli, yalnızca görevleri yerine getirmekle kalmıyor; aynı zamanda insanlarla birlikte çalışarak, yeni çevrelere ve zorluklara uyum sağlayabiliyor. Bu ajanlar, veri analizi ve karar verme süreçlerinde insan girdisine daha az ihtiyaç duyarak işletmelere zaman ve kaynak tasarrufu sağlıyor.

Bu teknoloji sayesinde müşteri hizmetlerinde kullanılan chatbotlar da etkileşimler yoluyla kendilerini geliştirerek daha etkili ve verimli hale getirecek. Ayrıca, akıllı şehirler ve enerji yönetimi gibi alanlarda gerçek zamanlı veri analizlerine dayalı iyileştirmeler yapmaları mümkün hale geliyor.

Kendi kendine öğrenen yapay zeka ajanları sayesinde müzik, sanat ve edebiyat gibi yaratıcı alanlarda izleyici geri bildirimlerine göre evrilen eserler üretebilecek. Kişisel asistanlar ise kullanıcılarının tercihlerini öğrenerek, onları bir adım önceden tahmin edebilecek. Bu teknolojilerin bağımsız gelişme yetenekleri, sorumluluk ve etikle ilgili birçok soruyu da beraberinde getiriyor. Otonom yapay zekanın yanlış kararları kimin sorumluluğunda olacak? Yapay zekanın edindiği önyargılar nasıl kontrol edilecek? Ayrıca, bu ajanların iş dünyasında insanları yerinden etme potansiyeli nasıl yönetilmeli?

Kendi kendine öğrenen yapay zeka ajanlarının insan zekasını belirli alanlarda aşma potansiyeli oldukça heyecan verici. Ancak, bu gelişimin insan değerleri ve toplumsal hedeflerle uyumlu ilerlemesi için denetim mekanizmalarının kurulması gerekiyor. Yapay zeka, her ne kadar bağımsız bir gelişim gösterebilse de geleceğin insan ve yapay zeka işbirliğinde şekilleneceği açık.

Bu yeni yapay zeka çağı, teknolojinin sınırlarını yeniden belirlerken, insan yaratıcılığı ile yapay zekanın hesaplama gücü arasındaki işbirliği, dijital dünyada büyük dönüşümlere neden olacak.

adnan.ertemel@gmail.com

21 Ekim 2024 Pazartesi

PROF. DR. AHMET EMRE BİLGİLİ

Bilindiği üzere dünya genelinde kutlanan çok sayıda ‘gün’ bulunuyor. Bunların tümüne birden farkındalık günü diyoruz. 

Alenileştirilen niyet bu. Arka planı hakkında birçok şey söylenebilir elbette. Bunların en yaygın ve anlamlı olanı ‘Öğretmenler Günü’nden en anlamsızlardan biri olan ‘Dünya Pizza Günü’ne kadar yılın tüm günlerinin doldurulduğu bir ortamdayız. Buna muhalif olarak ‘Dünya Lahmacun Günü’ önerisi getirecek değiliz. Genel olarak; doktorlar günü gibi meslek günü, dünya barış günü gibi küresel günler, Noel gibi dini günler, Anzak Günü gibi tarihi anı günleri, Çocuk Hakları Günü gibi özel ilgi alanları ve Dünya Kanser Günü gibi sağlık günleri türünden farklı kategorileri bulunuyor. 

Dünyada bu alanda bir salgın aldı başını gidiyor. Farkındalık oluşturmadan öte iktisadi boyutu öne çıktığı için de ticari kuruluşlar bu durumu tetikleyip duruyor. Yani aslında işin suyu çıkmış durumda. Hakikaten 365 gün içinde boşu kalmadı, yeni bir gün icat edecek olsanız biriyle mutlaka çakışacaksınız. İyi niyetle yola çıkan ve hakikaten farkındalık oluşturmayı hedefleyenler de ticari yanının gücü karşısında pes etmiş durumda. Dünya Gülümseme Günü türünden iktisadi yanı olmayan birkaç masum günün dışında tümü bu çemberin içinde olmaya mahkûm maalesef.

*           *           *

Bu gidişatın psikolojik ve sosyolojik boyutunu, bunun oluşturduğu tehlikeleri kimsenin düşündüğü ve tedbir geliştirdiği yok. Herkes ticari boyutunun kurbanı olmuş durumda, zira sektörler çalışıyor. Her güne özel bir anlam yüklenmesi, bireyde oluşturduğu duygusal yük ve özellikle sosyal medya üzerinden sürekli bir şeyleri kutlamak, hatırlamak veya farkındalık oluşturmak zorunda kalmak, stres, tükenmişlik ve baskı hislerine yol açıyor. Başka bir taraftan özel günlerin fazla olması, bu günlerin değerini yitirmesine sebep oluyor. Çok fazla gün olduğunda, insanlar hangi günün gerçekten önemli olduğuna odaklanmakta zorlanıyorlar. 

Bu da insanların bu günlere karşı duyarsızlaşmasına neden oluyor. Bazı özel günler ise iyice ticari hale geldiğinden (Sevgililer Günü, Babalar Günü gibi) özellikle maddi açıdan zorluklar yaşayanlar için kaygı ve stres biriktiriyor.

Batı kökenli günler ise küreselleşmenin artışı ile farklı kültürlere yayılarak bu toplumların yerel değerleri üzerinde baskın hale geliyor, kendi normlarını ve değerlerini daha zayıf topluluklara dayatarak küresel düzeyde hegemonya kuruyorlar. Bu da istenmedik bir durum olan kültürel çeşitliliğin azalmasıyla neticeleniyor.

*           *           *

Diğer husus ise sosyal medya platformlarının, günlerin kutlanmasını neredeyse zorunlu hale getirmesidir. Ritüeller, bir toplumun kolektif bilincini pekiştiren önemli unsurlar olsa da aşırı tekrarlandıklarında veya ticarileştiklerinde bu anlamı kaybetme riskini taşıyor. Böylece bu tür günler sıradanlaşarak sembolik anlamlarını bir ölçüde yitirmiyor. Sosyolojik açıdan ise yılın her gününün bir özel günle dolu olması, bireyler ve toplumlar arasındaki ilişkileri, tüketim alışkanlıklarını, kimlik ve aidiyet duygularını, hatta toplumsal normları ve kültürel dinamikleri doğrudan etkiliyor. 

Peki, negatifliğin daha çok olduğu bu durumda birey ve toplum olarak makuliyeti nasıl sağlarız? Bu işin tehlikelerinden nasıl korunuruz? Bu soruların kısa cevabı; kendimiz için en anlamlı ve değerli olan günleri tercih ederek bu günlere odaklanabilir, her günü kutlamak zorunda hissetmek yerine, gerçekten önemli bulduğumuz günlere katılım gösterme yolunu seçebiliriz. Bu doğrultuda tüketime dayalı kutlamalardan kaçınarak manevi, kişisel ve sade kutlamalara yönelmek gibi makul olanı tercih edebiliriz. Bir başka boyut ise küreselleşmenin etkisiyle özellikle Batı kaynaklı günlerin dünyanın her yerinde yaygınlaşması, yerel kültürlerin erozyona uğramasına sebep oluyor ve kültürel çeşitliliğe saygı duymak, yerel günleri ve ritüelleri korumak, kültürel mirasın devamlılığı açısından önemli tehdit oluşturuyor.

Şairin söylediği gibi yolun sonu görünmüyor. Bizde bir gün icat edelim mantığıyla karmaşa ve anlamsızlık iyice artıyor. Bu durum bireyin ve toplumun mücadele gücünü ise aşıyor, ticari döngünün esiri olup çıkıyoruz. Makuliyeti yakalamaktan başka çare de yok. 

21 Ekim 2024 Pazartesi