HİKMET BAYDAR

hikmetbaydar@3-goz.com

Türkiye İstatistik Kurumu, Şubat 2024 dış ticaret endeks verilerini açıkladı. Söz konusu bültene göre; ihracat birim değer endeksi şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 4.3 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre gıda, içecek ve tütünde yüzde 0.2, hammaddelerde (yakıt hariç) yüzde 8.4, yakıtlarda yüzde 6.9 ve imalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) yüzde 4.3 azaldı. Bu verilere göre, firmaların satış fiyatlarında aşağı yönlü bir baskı olduğu görülüyor. Ancak gıdanın içerisinde yer aldığı grupta düşüş hemen hemen yok denecek kadar düşükken, yakıt hariç hammaddelerde yüzde 8.4 ve imalat sanayinde (gıda hariç) yüzde 4.3 azalma, enflasyonun düşüşü konusunda da umut veriyor. Pahalı ihracat ve ihracatta artış, düşük fiyata iç piyasa satışını imkansız kılıyor. Ancak ihracat birim değerinde düşüş, iç piyasada da fiyatlarda aşağı yönlü baskı oluşturabilir.

GIDA İHRACATINDA ARTIŞ

İhracat birim değer düşüşü, aynı zamanda ciro düşüşü anlamına da gelebilir. O yüzden miktar bazında hareketlere de bakmamız gerekiyor. Şubat ayında ihracat miktar endeksi yıllık bazda yüzde 18.6 oranında artmış. Bu durumda birim değerinde düşüşe rağmen ihracat miktar endeksindeki daha fazla artış, ciroda düşüşün hissedilmemesine neden olmuş. Daha detaya baktığımızda, gıda grubunda miktar bazında ihracatın yüzde 32.2 artması son derece önemli. Gıda üretiminin bu oranda artmaması durumunda gıda ihracatı iç piyasaya verilecek ürün payından alınarak gerçekleşmiş diyebiliriz. O zaman iç piyasada gıda fiyatları yurt dışıyla dengelenene kadar artmaya devam edebilir. Kaldı ki, yakıt hariç hammadde miktar endeksi yüzde 22.2, yakıtlarda yüzde 60 ve imalat sanayinde (gıda grubu hariç) yüzde 14.7 artarak, iç piyasaya ayrılan payın azalma riskini de bize gösteriyor. Bu durumda fiyatların düşmesi ihtimali de azalıyor. 

İTHALATLA KAPATILABİLİR Mİ?

Şimdi gıda ihracatındaki artışı ithalatla kapatabiliyor muyuz, ona bakalım. Gıda grubunda ithalat birim değeri yıllık bazda yüzde 3.1 azalırken, aynı grubun ithalat miktar endeksi yıllık bazda yüzde 6.4 azalmış. Yani ihracatta önemli artışlar varken, ithalatında ise düşüş söz konusu. Doğal olarak iç piyasada fiyatlar ihraç ülkeleriyle eşitlenene kadar artma riski taşıyor. Bunun dışında özellikle hammadde (yakıt hariç) ithalat miktar endeksinde yüzde 19 artış, birim değerinde yüzde 4.1 azalışla beraber iç piyasada maliyetlerde aşağı yönlü baskı oluşturacak.

İthalat toplam arzı artıran bir unsur olarak birim değerde yüzde 5.9 oranındaki düşüşe paralel fiyatlarda aşağı yönlü baskılar oluştururken, ihracat toplam talebi artıran ve bu nedenle iç piyasada kıtlık oluşmasına neden olabilecek bir gelişmedir. Hele iç piyasaya ayrılan payın ihraç edilmesi, hedef ülkelerdeki fiyatlara yakınsama anlamına geliyor. O zaman enflasyonun düşüşü zorlaşıyor. Şimdilik ithalata yönelik veriler gıda hariç enflasyon düşüşüne destek verecek olsa da gıdada ihracat ve ithalat birim değer ve miktar endeksleri enflasyonun düşüşünü kolaylaştırıcı mahiyette değildir. Bu nedenle de gelir dağılımı daha fazla bozulan ve Euro bazında ücretlerin daha düşük olduğu ülkemizde hayat pahalılığı kendini bir süre daha hissettirmeye devam edecek gibi görünüyor. 

22 Nisan 2024 Pazartesi

HÜSEYİN ÖZTÜRK

“Yolcu yolunda gerek” derler. Bu sözün çerçevesi sınırsızdır. İnsan ve iş hayatının bütününde yolun da yolcunun da bir ölçüsü yoktur.

“Yolcu yolunda gerek” yalnızca insana dair de değildir. Güneş, ay, dünya yolcudur ve sürekli hareket halindedir. Bu sebeple yolu ve yolcuyu sınırlamamalı.

Bu hali en güzel anlatan şehirlerden biri de ilçeleriyle birlikte Tokat ilimizdir. “Rızkın onda dokuzu ticarettedir” tavsiyesinin neşvünema bulduğu yerdir. Topraklarının altı da üstü de bereket yüklü Tokat’ı gezmek, görmek, incelemek, ticari tarihimiz açısından öğretmenlik mesabesindedir.

Biz de bu nedenle Tokat’ı ikinci kez görmeye gittik. İlk ziyaretimiz bundan 15 yıl önceydi. ‘Tarihin ve Medeniyetin Beşiği Çarşılar’ projesi kapsamında gezmiş, görmüş ve yazmıştık. Bu sefer ise şehrin yerel tarihçisi Hasan Erdem ile detaylı gezip gördük.

Ticaretin tepe noktasında kültür gelmeli. Ticari seyahatler bu minvalde olmalı ve kültürel anlamda seyahat etmek, öğrenmenin mihenk taşıdır. Bunun için Anadolu’da, “Çok yaşayan değil, çok gezen bilir” denilir. Bu ifadeye ilavede bulunmalı.

Gezmeye, görmeye, ‘araştırmayı, okumayı, emeği’ katmalı. Geçen hafta yaptığımız seyahatimizde Tokat’ın tarihiyle birlikte ekonomisinin geçmişine ve günümüze işte bu zaviyeden baktık.

*           *           *

Tokat, ‘kendini kuran şehirlerdendir’ ve en büyük kaynağı, dayanağı; toprağının altının da üstünün de bereketli olmasının yanı sıra esas insanının çalışkan olmasıdır.

Gerçi sadece bizde değil, bütün dünyada teknik ve teknolojinin gelişmesiyle devletler ve toplumlar daralan bir ekonomiye gönüllü razı olsalar da teknik ve teknolojiye fazla bağımlı kalmadan; insan gücüyle, tarımla, hayvancılıkla ve toprakla daha çok hemhal olma vaktidir.

Bu manada Tokat ve civarının toprakları yeterli derecede işlense de daha çok emek verilmesi ve üretimin artırılması noktasında, Tokat Valisi Numan Hatipoğlu öncülüğünde, ilgili kurum ve kuruluşlar çalışmalar yapıyor; devlet ve millet işbirliği memnuniyet verici şekilde devam ediyor. 

Sevindirici bir durum olmakla birlikte sadece Tokat özelinde değil, bütün ülkemiz nezdinde ünlü Kızılderili şefin sözünü hatırdan çıkarmamalıyız:

“Son ağaç kesildiğinde, son nehir kirlendiğinde ve son balık öldüğünde, o zaman paranın yenmediğini anlayacaksınız.” 

Tokat, ağaç ve nehir bakımından son derece bereketli bir coğrafyaya sahip. Şehrin içinden geçen Yeşil Irmak ve beslendiği diğer akarsular, bütün bir coğrafyayı adeta; “Buyurun nimet emanettir, benden faydalanın, sizler için akıyorum” diyor.

*           *           *

Tokat, Asya’dan Avrupa’ya kesintisiz bağlanan ticari yollar üzerinde bulunması hasebiyle yaklaşık 5 bin yıllık tarihindeki önemini koruyor.

Şehrin tarihi boyunca büyüdüğü zaman dilimi, Selçuklular devridir. Kervansaraylar, hanlar, ipek ve baharat yolları, özellikle tacirlerin can ve mal güvenlikleri bakımından altıncı büyük Selçuklu kenti olmuştur.

Selçuklular’dan sonra -Selçuklu eserlerini korumak şartı ve kaydıyla 14. yüzyılın sonunda Devleti Aliye’nin hüküm sürdüğü Tokat, eğitimden sanata, sanattan ticarete yeniden geçmiş dönemdeki parlak devrine kavuştu.

Şehrin bugünkü ekonomi yapısında ise sanayi, tarım ve hayvancılık sektörü başarılı bir performans sergiliyor. Başta gıda sanayi olmak üzere; taş-toprak-orman ürünleriyle tekstil, dokuma ve konfeksiyon sektörü, ticaretin odak noktasını oluşturuyor.

Şeker pancarı, tütün, yaş sebze ve meyve ile endüstriyel tarım ürünleri, buğday ve diğer tahıl ürünleri, özel ve kamu kuruluşları tarafından değerlendiriliyor. Gıda sektöründe ise ülke genelinde 8. sırada yer alıyor.

Hâsılı kelam, gözlem ve izlenimlerimizden çıkardığımız sonuç şudur:

Ekonomi olmadan kültürel hayat, kültürel hayat olmadan ekonominin olmayacağıdır. Tokat, bunu başarma yolunda ilerleyen bir şehrimizdir.

06 Mayıs 2024 Pazartesi

AV. MUHAMMET AKSAN

İşyerlerinde İşveren Veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı Ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 4 Şubat 2024 tarihli 32450 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı.

Söz konusu yönetmelikle 50’den az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, işveren tarafından işçilere iş sağlığı ve güvenliği hizmeti verilebilmesi için işveren tarafından alınması gereken eğitimlerin kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları, işçi ve işveren kuruluşları tarafından da Bakanlıkla protokol yapmak suretiyle verilebileceği yönünde değişiklik yapıldı.

Sonuç olarak, düzenleme öncesi eğitimlerin belirli şartları sağlayan üniversitelerce Bakanlıkla protokol yapmak suretiyle verileceği düzenlenmişken, yönetmelikle getirilen düzenlemeyle kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları, işçi ve işveren kuruluşları tarafından da verilebileceği yönünde değişikliğe gidildi.

ASGARİ ÜCRET DESTEĞİ 

Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 29 Şubat 2024 tarihli ve 2024/3 sayılı Genelge ile 2024 yılı boyunca uygulanmak üzere asgari ücret desteği miktarı belirlendi.

Buna göre 2024 yılında asgari ücret desteği aylık 700 TL olarak (günlük 23.33 TL) belirlendi. Söz konusu destekten, 2023 yılının aynı ayında prime esas günlük kazancı 671 TL ve altında, toplu iş sözleşmesi uygulanan işyerlerinde 1.341 TL ve altında, linyit ve taşkömürü işyerlerinde 1.789 TL ve altında olan sigortalılar için yararlanılabilecek. 2024 yılında yeni açılacak işyerlerinde ise çalışan sigortalıların tamamı için ücret sınırı olmaksızın destek ödemesinden faydalanılabilecek.

BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ

Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından 21 Mart 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelikle 26 Eylül 2023 tarihli ve 32321 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan bireysel emeklilik sisteminde kısmen ödeme hakkında yönetmeliğin yürürlük tarihi değiştirildi. Daha önce 26 Mart 2024 tarihinde yürürlüğe gireceği belirlenen yönetmelik, bu değişiklik doğrultusunda 1 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe girecek.

Yürürlük tarihi değişen yönetmelik, bireysel emeklilik sistemindeki katılımcıların emekliliklerini beklemeksizin devlet katkı payı dahil şekilde bireysel emeklilik birikimlerinin bir kısmını almak adına kısmen ödeme hakkını kullanmak üzere yapacakları başvuruyu, başvurunun değerlendirilmesini, kısmen ödeme alınabilecek halleri, kısmen ödeme ile ödenecek devlet katkısının hesaplanmasını ve ödenmesini, uygulanacak yaptırımları, emeklilik gözetim merkezi ve emeklilik şirketlerinin kısmen ödeme sürecindeki görev ve sorumluluklarını ve kısmen ödemeyle ilgili diğer hususları kapsar şekilde düzenlendi. 

İlgili yönetmeliğin 1 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe girmesini takiben bireysel emeklilik sistemi katılımcıları sistemden ayrılmaksızın eğitim, konut alımı, doğal afet, evlenme gibi hallerde ilgili kategorilerdeki şartları sağlamaları halinde devlet katkısının bir kısmı dahil birikimlerinin yarısına kadar olan kısmını toplu olarak alabilecek.

06 Mayıs 2024 Pazartesi