Türkiye, ihracatının büyük bir kısmını Avrupa Birliği’ne (AB) yapıyor, ancak ulaşımda en çok engelle karşılaştığı bölge de AB. Türk iş insanlarının başta ticaret olmak üzere aile ziyareti ve turistik amaçlı birçok Schengen vizesi başvurusu reddediliyor. AB verilerine göre, Türk vatandaşlarının Schengen vizesi başvuruları 2024 yılında rekor seviyeye ulaştı, ancak reddedilen başvuruların oranı da yüksek oldu. Türkiye, geçen yıl 1.17 milyon başvuruyla Çin’in ardından en fazla Schengen vizesi başvurusu yapan ikinci ülke oldu.
DÖNÜM NOKTASI 2021
AB’nin 2023’te reddettiği vize başvurularının oranı yüzde 16.1 iken, 2024 yılında yüzde 14.5’e indi. Öte yandan, son yıllarda AB ülkelerinin vize başvurularına karşı sert tutumlarının arttığı da bir gerçek. Nitekim 2015’te yüzde 3.9 olan ret oranının 2021’de yüzde 16.9 ile zirve yapması, son yıllarda vizede yaşanan zorluğun boyutunu ortaya koyuyor. 2025 yılına dair veriler henüz tam olarak açıklanmamış olsa da iş dünyasın- dan gelen şikayetler ve ilk aylardaki eğilimler, vize sorununun sürdüğüne işaret ediyor. Özellikle başvuru yoğunluğu ve ret vakalarının 2025’te de gündemde olduğu, vize randevusu almanın hâlâ güç olduğu belirtiliyor. Öte yandan birçok ülkenin Cascade kuralına da uymadığı yani vizesi sorunsuz olanlara daha az kalma süresi, hatta ret cevabı verdiği ifade ediliyor.
170 BiN BAŞVURU
Vize ret oranları, Türkiye ekonomisini de olumsuz etkiliyor. Çünkü vize başvuruları için ödenen ücretler ve aracı hizmet bedelleri ciddi rakamlara ulaşıyor. Sadece 2023 yılında Türk vatandaşlarının Schengen başvuruları için ödediği ücret yaklaşık 85 milyon Euro’yu buldu. Başvuru için gereken banka, çeviri, noter gibi ek masraflar da eklendiğinde bu tutarın 120–150 milyon Euro’yu bulabileceği belirtiliyor. Reddedilen başvurular nedeniyle ödenen ücretler iade edilmediğinden, bu miktarlar ekonomik kayıp haline geliyor. 2024 yılında reddedilen 170 bine yakın başvuru için ödenen yaklaşık 13.6 milyon Euro, Türk vatandaşlarının cebinden çıktı ve karşılığında hizmet alınamayan bir harcama olarak kaldı. ikinci ve üçüncü vize başvurularında ise ekstra ücret ödeniyor.
3 AYI BULABiLiYOR
Schengen vizesi almadaki güçlükler, Türk iş dünyasını olumsuz etkiliyor. iş insanları, ihracat pazarlarına ulaşmak için gerekli seyahatleri planlamakta zorlanıyor. Vize randevularındaki bekleme süreleri bazı ülkelerde 2-3 ayı bulabiliyor. Bu durum ticari faaliyetleri de sekteye uğratıyor. Birçok iş insanı, fuarlara katılamadıklarını, müşterileriyle yüz yüze görüşemediklerini ve uluslararası toplantıları kaçırdıklarını dile getiriyor. Özellikle fuar katılımı ve ticaret heyetleri büyük darbe almış durumda. KOBi’ler başta olmak üzere pek çok firma, Avrupa’daki sektörel fuarlara katılamadığı için yeni müşteri bulma ve ürünlerini tanıtma fırsatını da kaçırıyor.
EĞiTiM-İŞ-TURiZM
Schengen vizesindeki zorluklar sadece iş dünyasını değil, turizm, eğitim ve bireysel amaçlı seyahatleri de olumsuz etkiliyor. Birçok Türk vatandaşı turistik gezi, aile ziyareti veya eğitim programları için Avrupa’ya gitmek isterken vize engeline takılıyor. Özellikle öğrenciler ve akademi dünyası, bilimsel etkinlikler veya eğitim fırsatları için Avrupa’ya seyahatte güçlük yaşıyor; burs kazanmış öğrenciler veya Erasmus Programı’na katılacak gençler, vize randevusu bulmakta zorlanabiliyor. Eğitim konusunda da benzer bir tablo var. Avrupa’daki üniversitelere kabul alan veya kısa dönemli akademik programlara katıla- cak öğrenciler, vize süreçlerindeki belirsizlik nedeniyle planlarını ertelemek zorunda kalabiliyor. Akademisyenler, uluslararası konferans ve projelere katılımda zorlanıyor. Bu durum, uzun vadede Türkiye’nin beşeri sermayesi ve uluslararası akademik işbirlikleri açısından kayıp olarak değerlendiriliyor.
ACENTEYİ DE ETKiLiYOR
Turistik seyahatlerde vize alamama veya uzun bekleyişler, yurt dışına çıkamayan vatandaşların hayal kırıklığını artırıyor. Birçok kişi, bu nedenle rotalarını Avrupa dışı ülkelere çeviriyor ya da seyahatlerini iptal ediyor. Bu durum, Avrupa’ya yönelik tur paketleri düzenleyen seyahat acentelerini de etkiliyor.
1 TEMMUZ'DAKİ TOPLANTIDA GÖRÜŞÜLECEK
Türkiye’nin vize sorununun çözümü için diplomatik girişimleri sürüyor. Ticaret Bakanı Ömer Bolat, geçen ay AB Komisyonu’nun ticaretten sorumlu üyesiyle yaptığı görüşmede, Türk iş dünyasının Schengen vizesi sorununu gündeme getirdi. Taraflar, 1 Temmuz 2025’te Ankara’da ‘Yüksek Düzeyli Ticaret Diyaloğu’ toplantısı düzenleyerek vize engeline karşı somut adımların ele alınması konusunda mutabık kaldı. Türk iş insanları ve sivil toplum kuruluşlarının da katılacağı bu toplantının hedefi, özellikle ticari vize süreçlerinin kolaylaştırılması için işbirliği yolları bulmak. Yetkililer, son dönemde AB ile ticarette karşılıklı engellerin aşılması yönünde adımlar atıldığını ve Gümrük Birliği’nin güncellenmesi konusunda mesafe alındığını belirtirken, vize konusunun da bu çabanın bir parçası olarak çözülmesi gerektiğinin altını çiziyor.
AB VİZE İÇİN NE DİYOR?
Avrupa Parlamentosu’nun 2024 Türkiye Raporu, vize süreçlerindeki sorunları ilk kez kapsamlı biçimde değerlendirdi. Avrupa Parlamentosu Türkiye Raportörü Nacho Sanchez Amor, sorunun ana nedeninin başvuru sayılarındaki büyük artış ve bazı başvuruların sistemin kötüye kullanılacağı endişesiyle değerlendirilmeye alınması olduğunu belirtti. Öte yandan, bazı Avrupa ülkeleri vize süreçlerini iyileştirmek için kısmi adımlar atmaya başladı. Örneğin Almanya, fuar katılımcısı iş insanlarının randevu almadan doğrudan vize başvurusunda bulunabilmesine imkan tanıyan bir uygulama başlattı. Fakat bu süreçte de vize alma süresi uzayabiliyor.
