Antik Roma dönemine ait Latince yazıtların çözümünde karşılaşılan büyük bir tarihsel soruna yapay zeka ile çözüm bulundu. DeepMind ve uluslararası araştırmacı ekiplerin iş birliğiyle geliştirilen ‘Aeneas’ adlı üretken sinir ağı modeli, eksik veya yıpranmış yazıtları analiz ederek anlamlandırıyor.
EPİGRAFİYE YENİ YOL
Her yıl yaklaşık 1.500 yeni Latince yazıt gün yüzüne çıkarılıyor. Ancak bu yazıtların büyük kısmı eksik, kırık veya silinmiş olduğu için metinlerin tam anlamı ve bağlamı çoğu zaman belirsiz kalıyor. Nottingham Üniversitesi'nden epigrafist Thea Sommerschield, bu durumu “devasa bir yapbozun eksik parçalarını tamamlamaya çalışmak” olarak tanımlıyor. Sommerschield, Aeneas’ın bu parçaları bağlam içinde değerlendirebildiğini ve yorumlamada büyük kolaylık sağladığını belirtiyor.
MİLYONLARCA VERİYLE EĞİTİLDİ
Yapay zeka modeli, Roma İmparatorluğu döneminde 62 eyaletten toplanmış 176.861 yazıttan oluşan geniş bir veri kümesi üzerinde eğitildi. Bu koleksiyon, yaklaşık 16 milyon karakterlik metin içeriyor. Modelin yüzde 5’lik kısmı ise resimlerle destekleniyor. Aeneas, bu bilgiler doğrultusunda yazıtların hangi dönemde yazıldığını, nereden geldiğini ve eksik bölümlerde ne yazabileceğini tahmin edebiliyor.
Model, İmparator Augustus’un başarılarını içeren ‘Res Gestae Divi Augusti’ adlı yazıt üzerinde test edildi. Bu metin, abartılı anlatımlar ve muğlak ifadeler barındırmasına rağmen Aeneas, tarihçiler tarafından tartışılan iki farklı dönemden hangisine ait olabileceğini belirleyebildi. Yapay zeka, arkaik yazım biçimleri gibi incelikli dil özelliklerini tanıyarak metnin bağlamını doğru şekilde analiz etti.
UZMANLAR YORUMUYLA DESTEKLENİYOR
DeepMind’ın açıklamasına göre, modeli test eden 20’den fazla tarihçinin yüzde 90’ı, Aeneas’ın sunduğu verilerin kendi analizlerine güçlü bir başlangıç noktası sunduğunu belirtti. Uzmanlar, bu tarz yapay zeka araçlarının tarihsel yorumlara destek sunarken, insan uzmanlığıyla birlikte kullanıldığında en yüksek başarıyı sağladığı görüşünde birleşiyor.
TEKNOLOJİ VE TARİH BULUŞUYOR
Bu çalışma, modern yapay zeka teknolojilerinin, insanlık tarihine dair en eski kayıtların bile çözümünde nasıl devrim yaratabileceğini ortaya koyuyor. Araştırmacılara göre Aeneas, tarihçilerin çalışmalarına yardımcı olmakla kalmayıp, gelecek nesillerin de geçmişe daha doğru şekilde ulaşmasına katkı sağlayacak.
