Hong Kong Bilim ve Teknoloji Üniversitesi (HKBTÜ) Mühendislik Fakültesi’nde geliştirilen yeni bir bilişsel kodlama sistemi, otonom araçların karmaşık trafik ortamlarında insan sürücüler gibi "düşünebilmesini" mümkün kılıyor. Sistem, hem yayalar gibi korunmasız yol kullanıcılarını hem de genel trafik güvenliğini dikkate alarak araçların sosyal duyarlılıkla hareket etmesini sağlıyor.
Araştırma, HKBTÜ İnşaat ve Çevre Mühendisliği Bölümünden Prof. Yang Hai liderliğinde, aralarında Tsinghua, Tongji ve Washington Üniversitesi’nin de bulunduğu birçok prestijli kurumun katılımıyla yürütüldü.
ETİK SÜRÜŞ MODELİ
Yeni geliştirilen sistemin temeli, insan bilişsel süreçleri, sinirbilim ve etik anlayıştan ilham alıyor. Kodlama çerçevesi, otonom araçların çevresel faktörleri sadece teknik açıdan değil, aynı zamanda etik hassasiyetle değerlendirmesini mümkün kılıyor. Araçlar, kavşaklarda veya okul bölgeleri gibi yoğun ortamlarda sosyal olarak kabul görecek şekilde davranabiliyor.
Yeni bilişsel kodlama çerçevesi üç temel özelliğiyle dikkat çekiyor:
Bireysel risk analizi: Her bir yol kullanıcısının karşılaştığı risk seviyesi, konumu, davranışı ve hareket hızı gibi değişkenlere göre ayrı ayrı hesaplanıyor. Bu değerlendirme, çocuklar gibi korunmasız bireylerin yakın çevrede bulunması durumunda risk algısının artmasını sağlıyor.
Sosyal ağırlıklı kararlar: Etik duyarlılığı merkeze alan bu özellik sayesinde sistem, kurallara uygun olsa bile bir yaya geçidine yaklaşırken yayaya öncelik tanıyabiliyor. Böylece teknik doğruluk ile toplumsal sorumluluk dengelenmiş oluyor.
Davranışsal etki öngörüsü: AV'nin atacağı adımın diğer sürücüler üzerinde yaratabileceği etkiler simüle ediliyor. Örneğin ani şerit değişikliğinin neden olabileceği frenlemeler ve sıkışıklık önceden hesaplanarak bu tür manevralar gerektiğinde sınırlandırılıyor.
TRAFİKTE BÜYÜK KAZANÇ
Araştırma kapsamında sistem, 2.000 gerçekçi trafik senaryosunda test edildi. Sonuçlar çarpıcı: Genel trafik riski yüzde 26,3, yayalar ve bisikletliler için risk yüzde 51,7, otonom araçların kendi güvenlik riskleri ise yüzde 8,3 oranında azaldı.
VERİMLİLİKLE GELEN GÜVENLİK
Sistem sadece güvenliği değil, verimliliği de artırıyor. Simülasyonlara göre bu teknolojiyle donatılmış AV’ler, sürüş görevlerini ortalama yüzde 13,9 daha hızlı tamamladı. Bu durum, etik sürüşün performanstan ödün vermeden sağlanabileceğini gösteriyor.
YEREL NORM VE KURALLAR
Geliştirilen çerçeve, bölgesel sürüş normlarına göre adapte edilebiliyor. Farklı ülkelerdeki sosyal normlar, hukuki yorumlar ve trafik düzenlemeleri dikkate alınarak sistemin ağırlıkları ayarlanabiliyor. Bu esneklik, otonom araçların küresel ölçekte uygulanabilirliğini artırıyor.
KÜRESEL İŞ BİRLİĞİYLE GELİŞTİRİLDİ
Çalışma, Hong Kong BTÜ’nün yanı sıra, Hong Kong BTÜ (Guangzhou), Güneydoğu Üniversitesi, Pekin Teknoloji Enstitüsü, Tsinghua Üniversitesi, Tongji Üniversitesi ve Washington Üniversitesi gibi kurumların katkılarıyla yürütüldü.
GELECEĞE YÖNELİK ADIMLAR
Araştırma ekibi şimdi, farklı ülkelerdeki sürüş davranışlarını ve sosyal beklentileri içeren büyük ölçekli veri setleri oluşturmak için çalışmalarını sürdürüyor. Ayrıca, geliştirdikleri çerçevenin pratikte kullanılabilmesi için potansiyel teknoloji ortaklarıyla iş birliği görüşmelerine başlamış durumda.
