Uluslararası bir gökbilimci ekibi, NASA’nın IXPE (Görüntüleme X-ışını Polarimetrisi Gezgini) teleskobu ve diğer gözlemevlerinden elde edilen verilerle, nadir bir pulsar sisteminin X-ışını yayılımının kaynağını belirleyerek nötron yıldızlarına dair anlayışta önemli bir kırılma noktası yarattı.
GÖZLER J1023 ÜZERİNDE
Çalışmanın odağındaki PSR J1023+0038 – kısa adıyla J1023 – bir geçiş milisaniye pulsarı olarak tanımlanıyor. Bu tür sistemlerde nötron yıldızı, yoldaşından madde çekerken hem yığılma diski oluşturuyor hem de zaman zaman radyo dalgalarıyla titreşimler yayıyor. Bu nadir yapı, bilim insanlarına nötron yıldızlarının ikili sistemlerde nasıl evrimleştiğini anlamada eşsiz bir fırsat sunuyor.
PULSAR RÜZGARINDAN GELEN IŞIK
Araştırmacıların temel sorusu, J1023 sisteminden yayılan X-ışınlarının kaynağıydı. Daha önce yığılma diskinden geldiği düşünülen bu ışımaların aslında ‘pulsar rüzgarı’ adı verilen, ışık hızına yakın hızlarda hareket eden parçacıklar ve manyetik alanların oluşturduğu türbülanslı bir bölgeden kaynaklandığı belirlendi.
POLARİZASYON AÇISINDA UYUMLULUK
Bu sonucu teyit etmek için bilim insanları, IXPE teleskobuyla X-ışını polarizasyonunu, Avrupa Güney Gözlemevi'nin Çok Büyük Teleskobu ile ise optik polarizasyonu ölçtü. Bulgular, her iki dalga boyunda aynı polarizasyon açısını ortaya koydu.
TEK BİR MEKANİZMA
İspanya Uzay Bilimleri Enstitüsü’nden Francesco Coti Zelati, “Farklı dalga boylarında aynı polarizasyon açısını gözlemlemek, tek ve tutarlı bir fiziksel mekanizmanın devrede olduğunu gösteriyor” dedi. Bu bulgu, X-ışınlarının pulsar rüzgarından kaynaklandığını güçlü biçimde doğruluyor.
MODELLER YENİDEN YAZILIYOR
Araştırmacılar, bu gözlemlerin pulsar rüzgarlarının nasıl radyasyon ürettiğine dair teorik modelleri geliştirmede dönüştürücü bir rol oynayacağını vurguladı. NASA'dan Philip Kaaret, “Bu gözlemler, pulsar rüzgarının sistemin enerji çıktısında baskın kaynak olduğunu ortaya koyuyor” açıklamasını yaptı.
YENİ HEDEFLER YOLDA
Bilim insanları şimdi, bu tür sistemlerin başka örnekleri üzerinde çalışarak gözlemlenen fiziksel süreçlerin genel geçerliliğini araştıracak. J1023, IXPE’nin gözlemlediği ilk geçiş milisaniye pulsarı olarak, nötron yıldızları evriminin anlaşılmasında önemli bir referans noktası olmaya devam ediyor.
