Küresel koşullar dezenflasyon programını zorlayacak

DR. CAN GÜRLESEL

Türkiye, 2023 yılı haziran ayından bu yana dezenflasyon programı uyguluyor. Program sıkılaşma önlemleriyle iç talebi sınırlıyor. 

İhracat ve dış talep, program ve reel sektör için önemli bir çıkış ayağıdır. Ancak son gelişmelerle küresel koşulların dezenflasyon programını zorlamaya devam edeceği görülüyor.   

1. TRUMP İLE YENİ KÜRESEL DÖNEM

ABD başkanlık seçimlerini Cumhuriyetçi Parti adayı Donald Trump kazandı. Trump, 20 Ocak 2025 tarihinde göreve başlayacak. Trump, seçim öncesinde küresel siyaseti ve ekonomiyi yeniden şekillendirecek vaatlerde bulundu. Trump, yeniden büyük/güçlü Amerika idealine bağlı olarak dış politikada adımlar atacak. Rusya-Ukrayna savaşı ve Ortadoğu’daki çatışmaları bitirmeyi hedefliyor. Çin ile hegemonya mücadelesi sürecek. AB ile de ilişkiler yenilenecek. İklim değişikliğine inanmayan Trump, yeşil dönüşüme soğuk. Ekonomi alanında da ABD’nin çıkarlarını gözeten yeni bir ticaret politikası uygulamayı vaat ediyor.

2. TRUMP’IN EKONOMİ POLİTİKASI VE ETKİLERİ

Trump, öncelikle ABD’nin ithalatına yeni ilave vergiler getirmeyi hedefliyor. Çin’den ithalata yüzde 60, diğer ülkelerden ithalata ise yüzde 10-20 arasında vergi konulacak. Uygulanacak bu vergi artışları, muhtemelen küresel ölçekte yeni bir korumacılık dalgasına ve ticaret savaşlarına yol açacak. Trump, yatırımlar için daha düşük faiz oranları istiyor. Trump, göçmenlerin ülkeye girişine de karşı. İşgücü açığı oluşabilecek. Uygulanacak vergi artışlarıyla ABD ve dünya genelinde enflasyonun artması kaçınılmaz olacak. Trump, vergilerde de yüksek indirimler hedefliyor. Trump’ın ekonomi politikaları, ilk aşamada ABD dolarını güçlendirecek.

3. TRUMP İLE EN ÇOK ÇİN, ALMANYA VE MEKSİKA ZORLANACAK

ABD, en yüksek ticaret açığını Çin, Meksika, Vietnam ve Almanya’ya karşı veriyor. Trump’ın uygulayacağı yüksek ithalat vergileri, öncelikle bu ülkelerden yapılan ithalatı etkileyecek. Özellikle Çin ve Almanya sanayi olumsuz etkilenecek. Trump, Meksika ve Kanada için de vergileri artıracak. Vietnam’a uygulaması belirsiz. Ayrıca Güney Kore ve Japonya gibi diğer Asya ülkeleri de yeni olası vergilerden olumsuz etki görecek. Gelişen ülkelerin ise güçlü dolar ve dolar faizlerinin yüksek kalacak olmasıyla olumsuz etkilenmesi bekleniyor. Etkilerin şiddeti ithalat vergilerinin seviyesine ve kapsamına bağlı olacak. Türkiye’nin bu rekabet koşulları içinde avantajlar yakalaması olasılığı daha yüksek.    

4. PARİTE VE EMTİA FİYATLARINA TRUMP DARBESİ 

ABD başkanlık seçimlerinin sonuçları pariteleri ve emtia fiyatlarını doğrudan etkiliyor. Trump’ın ekonomi vaatlerini uygulaması halinde ABD dolarının ilk aşamada güçlenmesi bekleniyor. Kısa vadede daha güçlü dolar öngörülüyor. Euro ve Yuan ile gelişen ülke para birimleri değer kaybedecek. Emtia fiyatları da ilk aşamada güçlü dolar nedeniyle zayıflıyor. Ancak ithalata vergiler getirilmesi halinde özellikle metal fiyatları tarafında artışlar olabilecek. Güçlenen dolar, altının da hızını kesti. Enerji fiyatları ise zayıf talep beklentisiyle sınırlı kalacak. Trump’ın yeni döneminde Ukrayna-Rusya savaşı ile Ortadoğu’daki çatışmaların akıbeti de emtia fiyatlarında belirleyici olacak.

5. TCMB ENFLASYON BEKLENTİLERİNİ YÜKSELTTİ

TCMB; 2024, 2025 ve 2026 sonu enflasyon hedeflerini yükseltti. Böylece eylül ayında açıklanan Orta Vadeli Program’ın enflasyon hedefleri sadece 2 ay sonra yukarı yönlü güncellendi. OVP itibarı için olumsuz bir gelişme oldu. TCMB, 2024 sonu enflasyon hedefini yüzde 44’e, 2025 sonu enflasyon hedefini yüzde 21’e çıkarttı. Enflasyon beklentilerindeki artışlar sonrası merkez bankasının uyguladığı sıkı para politikasının beklenenden daha uzun olması olasılığı da arttı. Enflasyon beklentileri ve enflasyondaki katılık, TCMB’nin hedefleri yükseltmesine yol açtı. TCMB, süreci kısaltmak için yeni adımlar atabilecek. 

6. REEL SEKTÖR İÇİN KOŞULLAR ZORLAŞIYOR

Dezenflasyon programının sürmesi için reel sektörün iktisadi faaliyetlerinin sağlıklı sürmesi gerekiyor. Ancak iç ve dış talep koşulları ile finansman koşulları bunu giderek daha zor hale getiriyor. İktisadi faaliyetler ve reel sektör, yılın geri kalanında dezenflasyon süreci politikalarından olumsuz etkilenmeye devam edecek. Sermaye yeterliliği, nakit akışı ve alacakların yönetimi önemli olacak. Bugüne kadar mali yapısı bozuk olan ve yüksek borçluluklara sahip firmalar sıkılaşma politikalarından etkilendi. Ancak önümüzdeki dönemde mali yapıları sağlam olan firmalar da kârsızlık ve daralan satışlar nedeniyle olumsuz etkilenmeye başlayacak. Özellikle ücret artışları seviyesi reel sektörün tamam mı/devam mı kararını alacağı kırmızı çizgi olacak. 

SON SÖZ

Dezenflasyon programının başarısı için reel sektörü rahatlatacak adımlara ihtiyaç artıyor.

18 Kasım 2024 Pazartesi