Modern şehir yaşamının en büyük sorunlarından biri olan uzun ve yorucu işe gidiş-geliş süreleri, yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda ruhsal yorgunluğa da neden oluyor. Fransa'da doğan ve bugün Paris başta olmak üzere Melbourne, Buenos Aires ve Şanghay gibi birçok şehirde uygulanan ‘15 dakikalık şehir’ modeli, bu sorunu çözmeyi hedefliyor. İnsanların yaşadıkları yerden yalnızca 15 dakikalık bir mesafede işe, markete, parka ya da okula ulaşmasını hedefleyen bu sistem; yürüyüş, bisiklet ve toplu taşımayı merkezine alarak yaşam kalitesini artırmayı vaat ediyor. Özellikle yol bakım ve onarım giderlerinde, ayrıca kamu sağlığına yönelik harcamalarda önemli oranlarda azalma görülüyor. Türkiye’de özellikle organize sanayi bölgelerinde yoğunlaşan çalışma hayatı, bu modelin tanınmasını daha da önemli hale getiriyor.
ZAMANDAN KAZAN
Kocaeli Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Hasan Yazıcı’ya göre, bireyin yaşam kalitesi için ulaşım süresi kritik bir faktör. “Hayatı yollarda kaybetmemenin avantajıyla hayatı kazanabilmek mümkün” diyen Yazıcı, sadece fiziksel ulaşılabilirliğin değil, aynı zamanda psikolojik iyilik hâlinin de 15 dakikalık şehirlerle mümkün olabileceğini belirtti.
Dr. Yazıcı’ya göre, ulaşım süresinin kısalması stresin, yorgunluğun, gerilimin ve kaygının azalmasına katkı sağlarken; sağlıklı sosyal ilişkilerin kurulmasını ve sosyal denetimin güçlenmesini de mümkün kılıyor. Bu durumun bireylerin ruh sağlığı sorunlarını azalttığını belirten Dr. Yazıcı, “İnsan serbest zamanında kendini değerlendirerek kendini bulabilir. Kendinden hareketle çevresine ilgi göstererek insanlık bayrağını yükseltebilir. Zaman kazanımı sadece bir ‘rahatlama’ değil, aynı zamanda ‘üretme ve kendini yeniden kurma’ fırsatı sunuyor” dedi.
Sanayi ve OSB şehirlerinde uygulanacak bu modelin, üretim motivasyonunu da artırabileceğine de dikkat çeken Yazıcı, “Teşviklerle, idealleştirmelerle, her türlü üretim, icat ve keşif ihtimali artırılabilir. Hız ve yavaşlık arasındaki denge, ruh sağlığı için vazgeçilmez” diye konuştu.
AZ STRES VERİMLİ İŞGÜCÜ
Psikolog Gülcan Aydoğmuş da 15 dakikalık şehir modelinin sadece fiziki değil, ruhsal dönüşümün de anahtarı olabileceğini belirterek, şöyle konuştu: “Telaşsız başlayan günle salgılanan endorfin sayesinde stres hormonu azalıyor, ruh hali iyileşiyor, depresyon riski düşüyor. İşyerine ulaşımın kolaylaşması, çalışanların iş motivasyonunu ve ekip içi uyumu güçlendiriyor. Ulaşımda geçirilen sürenin azalmasıyla birlikte kişiler kendilerine, ailelerine ve sosyal yaşantılarına daha fazla vakit ayırabiliyor. Bu da genel yaşam doyumunu ve psikolojik iyi oluşu artırıyor. Bu tür bir kent modeli, bireyin günlük yaşamda daha fazla kontrol hissi kazanmasını sağlıyor. Zaman baskısının azalması, yaşamı daha anlamlı kılıyor. Bu durum özellikle şehirlerde yaygın olarak görülen zaman kıtlığı algısını hafifletiyor.”
DEVLETİN YÜKÜ DE HAFİFLER
15 dakikalık şehir modeli, yalnızca birey odaklı değil, aynı zamanda kamusal maliyetler açısından da ciddi avantajlar içeriyor. Psikolog Aydoğmuş, bu sistemin kamu harcamalarını düşürme potansiyeline de dikkat çekerek, şöyle devam etti: “Toplu taşıma sistemlerine olan baskı azaldıkça, devletin araç alımı, bakım-onarım ve altyapı yatırımı gibi kalemlerdeki harcamaları hafifler. Ayrıca daha az enerji tüketimi ve karbon salımı, daha yaşanabilir ve sürdürülebilir şehirlerin önünü açıyor. Bu durum, yalnızca ekonomik değil, çevresel kazanımlar da sunuyor. Giderek büyüyen iklim krizi karşısında karbon ayak izini küçültmeye yönelik her adım büyük önem taşıyor.”
15 DAKİKA ŞEHİRLERİNİN AVANTAJLARI
* Yürüme kolaylığı
* Egzersiz alanlarının artması
* Stresin azalması
* Devlet bütçesine katkı
* Zamanı verimli kullanabilme
* Kentsel yoğunluğun ve şehir içi trafiğin azalması
