Evrenin yapısını bir arada tutan ve ‘kozmik ağ’ olarak adlandırılan karanlık madde iplikçikleri üzerinde yapılan yeni bir araştırma, gökbilim dünyasında heyecan yarattı. Oxford Üniversitesi'nden bilim insanlarının öncülüğünde yürütülen çalışmada, galaksilerin içinde bulundukları devasa kozmik yapılarla şaşırtıcı bir uyum içinde hareket ettiği ortaya çıktı.
Güney Afrika'daki MeerKAT radyo teleskobu ile ABD'deki Kitt Peak ve Sloan Dijital Gökyüzü Araştırması verilerinin birleştirilmesiyle gerçekleştirilen gözlemler, 140 milyon ışık yılı uzaklıktaki bir yapıya odaklandı.
DEVASA VE SENKRONİZE BİR YAPI
Keşfedilen yapı, merkezinde 5,5 milyon ışık yılı uzunluğunda ve 117 bin ışık yılı genişliğinde, neredeyse kusursuz bir sıraya dizilmiş 14 galaksiyi barındırıyor. Bu galaksi dizisi, toplamda 300 galaksiye ev sahipliği yapan 50 milyon ışık yılı uzunluğundaki çok daha büyük bir iplikçiğin (filament) içine gömülü durumda.
Ancak bilim insanlarını asıl şaşırtan nokta, bu galaksilerin sadece bir sıra halinde dizilmesi değil, aynı zamanda filamentin kendisiyle aynı yönde dönmesi oldu. Yapılan ölçümlere göre galaksiler, kendi eksenleri etrafında dönerken, aynı zamanda filamentin uzun ekseni etrafında saniyede 110 kilometre hızla toplu bir dönüş gerçekleştiriyor.
'LUNAPARKTAKİ ÇAY FİNCANLARI GİBİ'
Oxford Üniversitesi'nden araştırmacı Lyla Jung, keşfedilen bu hareketi lunaparklardaki çay fincanı oyuncağına benzetti. Jung, "Her galaksi dönen bir çay fincanı gibidir, ancak tüm platform -yani kozmik iplik- de dönmektedir. Bu ikili hareket, galaksilerin spinlerini (dönüşlerini) içinde bulundukları devasa yapılardan nasıl aldıklarına dair nadir bir bakış açısı sunuyor" değerlendirmesinde bulundu.
GALAKSİ OLUŞUM MODELLERİ SORGULANIYOR
Mevcut teoriler, bir galaksinin dönüşünün, 13 milyar yıl önce onu oluşturan gaz bulutlarının açısal momentumundan kaynaklandığını varsayıyordu. Ancak bu yeni keşif, karanlık madde filamentinin, galaksilerin dönüşünü doğrudan belirlediğini ve maddeyi yönlendirerek onları ‘zorladığını’ gösteriyor.
Araştırmanın ortak yöneticisi Madalina Tudorache, bu iplikçiği 'kozmik akışların fosil kaydı' olarak nitelendirerek, "Galaksilerin zaman içinde nasıl büyüdüklerini ve dönüşlerini nasıl edindiklerini anlamamız için kritik veriler sağlıyor" dedi.
VERA RUBİN GÖZLEMEVİ İÇİN KRİTİK VERİ
Bu bulgular, kozmik ağ boyunca madde akışının galaksi özelliklerini sanılandan çok daha fazla etkilediğini kanıtlıyor. Şili'de faaliyete geçecek olan Vera C. Rubin Gözlemevi'nin yürüteceği "Legacy Uzay ve Zaman Araştırması" gibi projeler için de bu hizalanmalar büyük önem taşıyor. Gökbilimciler, karanlık maddenin kütleçekimsel etkilerini haritalandırırken artık bu senkronize dönüş hareketlerini de hesaba katmak zorunda kalacak.
