Gürcistan
Sabahın erken saatlerinde camiye akın eden Müslümanlar, çift mihraplı Tiflis Cuma Camisi'nde bayram namazını eda etti.
Gürcistan, Türkiye ve Azerbaycan ile farklı etnik kökenlerden Tiflis'te yaşayan veya buraya turist olarak gelen Müslümanlar, bayram namazı için camiyi doldurdu.
Kalabalık nedeniyle caminin önündeki sokakta da bayram namazını kılındı.
Türkiye'nin Tiflis Büyükelçiliği Din Hizmetleri Müşaviri Mahmut Göl ile Tiflis Cuma Camisi İmamı Şirhan Çobanov vaaz verdi.
Doğu Gürcistan Müslümanları Müftüsü Etibar Eminov da bayram namazını kıldırdı.
Kırgızistan
Vatandaşlar, bayram namazını kılmak için yerel saatle 05.00'te toplanmaya başladı.
Başkent Bişkek'teki Mahmud Kaşgari Camisi'nde gelenler, cami ve avlusunu doldurdu.
İmam İlyaz Abdulayev, dindeki tekbirin anlamı ve dini konulu vaaz verdikten sonra saat 07.40'ta bayram namazını kıldırdı.
Abdulayev, bayram namazının ardından AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Allah, oruçlarımızı kabul etsin. Dünya ve ahiretin iyiliğini versin. Bu ramazan ayı özellikle tüm Müslümanların ve Türk dünyasının birliğine sebep olsun." ifadelerini kullandı.
Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Bakanlar Kurulu Başkanı Akılbek Caparov, Sağlık Bakanı Alımkadır Beyşenaliyev, Bişkek Belediye Başkanı Aybek Cunuşaliyev, bayram namazını Bişkek Merkez İmam Serahsi Camisi'nde kıldı.
Kırgızistan Devlet Radyo ve Televizyonu, Bişkek Merkez İmam Serahsi Camisi'ndeki bayram namazını naklen yayınladı.
Cumhurbaşkanı Caparov, yayımladığı mesajda, halkın Ramazan Bayramı'nı tebrik ederek, "Allah, halkımızın, huzuru ve ülkemizin kalkınması için yaptığı dua ve dileklerini kabul eylesin." ifadesini kullandı.
Kırgızistan'da yetkililer, her yıl camilerde ve meydanlarda kılınan bayram namazının bu yıl sadece camilerde kılınmasına karar vermişti.
Özbekistan
Başkent Taşkent’te camiler sabahın erken saatlerinden itibaren bayram namazını kılmak isteyen vatandaşlarla doldu.
Müslümanlar, camilerde yer kalmayınca cami bahçelerini ve sokakları doldurdu. Camilerin bulunduğu cadde ve sokaklar trafiğe kapatıldı.
"Osman Mushafı" olarak bilinen, üzerine Hazreti Osman'ın kanının aktığı ceylan derisine yazılan Kur'an-ı Kerim'in muhafaza edildiği, Taşkent'teki Hazret İmam Külliyesi'ndeki bayram namazını, Özbekistan Müslümanları Dini İdaresi Başkanı Nuriddin Haliknazarov kıldırdı.
Haliknazarov vaazında, Müslümanların bayramını kutlayarak, bayram günlerinde yaşlı ve hastaların ziyaret edildiğini, küs olanların barıştığını belirtti.
Namazın ardından ülkenin kalkınması, refahı, huzuru, tüm dünyada barış ve istikrar için dua edildi.
Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Ramazan Bayramı dolayısıyla mesaj yayımlayarak, vatandaşların bayramını tebrik etti.
Mirziyoyev, Ramazan Bayramı dolayısıyla dün imzaladığı kararnameyle 426 mahkumu affetmişti.
Ramazan ayı boyunca ülke genelindeki 2 binden fazla camide teravih namazı kılınırken, 1500 camide hatim indirildi ve bunun için 3 bine yakın hafız görevlendirildi.
Bulgaristan
Bulgaristan’da nüfusun yaklaşık yüzde 10’unu oluşturan Müslümanlar, bayram namazını kıldı.
Fotoğraf: Borislav Troshev/AA
Başkent Sofya’da Banya Başi Camisi sabahın erken saatlerinden itibaren bayram namazına gelen vatandaşlarla doldu. Cemaatin büyük bölümü, namazını cami önündeki kaldırımda kılmak zorunda kaldı.
Cemaati, ülkedeki Türk toplumunun yanı sıra çok farklı milletlerden Müslümanlar oluşturdu.
Bulgaristan Cumhurbaşkanı Rumen Radev, yayımladığı bayram mesajında, “Manevi yücelme, tevazu ve bağışlama arayışının insanlık ve ahlakın korunması yolunda yeni bir güç bulacağına umut ediyorum.” ifadesini kullandı.
Radev, Müslüman inancının temsilcilerine sağlık, anlayış ve refah diledi.
Bulgaristan Müslümanları Başmüftüsü Mustafa Aliş Haci, Bulgaristan Ulusal Televizyonundan (BNT) yaptığı konuşmada, şunları söyledi:
“Ramazandan ayrılıyoruz ama Allahü Teala'dan ayrılmıyoruz yani bu aydan sonra da iyilik yapmaya devam edeceğiz. Dahası, Kutsal Ay öncesinden daha aktif olacağız çünkü maneviyatın yükü şimdi daha güçlü. Bugünlerde, dünyanın çektiği acılar ve vatanımızın felaketlerden korunması için Yüce Allah'a dua etmek herkesin görevidir. Herkesin yapabileceği ve yapması gereken en az şey budur.”
Sofya'nın yanı sıra Kırcaali, Hasköy, Razgrad, Şumnu ve Yeni Pazar gibi kentlerde Türk ve Müslümanların yoğun yaşadığı bölgelerde de cemaat, cami ve ibadet yerlerine akın etti.
Azerbaycan
Başkent Bakü'de başta Türk Şehitliği, İlahiyat, Haydar, Tezepir camileri ile Gök Mescit, sabahın erken saatlerinden itibaren bayram namazı kılmak isteyen vatandaşlarla doldu.
Camilerde yer bulamayan vatandaşlar, namazlarını avlularda ve bahçelerde eda etti. Vatandaşlar, namaz sonrası cami çıkışında bayramlaştı.
Azerbaycan'da bayram gelenekleri
Ramazan Bayramı'nda, Azerbaycan'da da diğer İslam ülkelerinde olduğu gibi akraba ve yakınlara bayram ziyaretleri yapılıyor.
Mezarlıkların ziyaret edilmesi ve kabirlerin başında Kur'an-ı Kerim okunması da gelenekler arasında bulunuyor.
Azerbaycan'da "kara bayram" ismi verilen gelenek de yaşatılıyor. Bu geleneğe göre iki Ramazan Bayramı arasında vefat eden akrabaların evleri ziyaret ediliyor. Son bir yılda yakınlarını kaybedenlerin evlerinde taziye sofraları kuruluyor.
Bosna Hersek
Bosna Hersek'in başkenti Saraybosna'da, yüzlerce kişi tarihi Osmanlı çarşısı Başçarşı'daki Gazi Hüsrev Bey Camisi'nde bayram namazını kılmak için buluştu.
Fotoğraf: Elman Omic/AA
Bosna Hersek İslam Birliği Başkanı Husein Kavazovic, namazı kıldırdıktan sonra verdiği hutbede, "Allah'ın rahmet, mağfiret ve acılardan kurtuluş ayı olan ramazan geçti. Dün gece onu biraz üzüntüyle uğurladık ve bize getirdiği birçok güzel şeye veda ettik. Bu sabah bayramımızı karşıladığımız için çok mutluyuz." dedi.
Banjaluka şehrindeki Ferhat Paşa Camii'nde yüzlerce Boşnak bayram namazı için toplandı.
Öte yandan Bosna Hersek'in genelindeki camilerde de bayram namazı coşkusu yaşandı.
Sırbistan, Hırvatistan ve Karadağ
Sırbistan'ın başkenti Belgrad'daki Müslümanlar, şehirdeki tek cami olan Bayraklı Cami'nde bayram namazını eda etti.
Fotoğraf: Filip Stevanovic/AA
Sırbistan'da Boşnak nüfusun yoğun yaşadığı Sancak bölgesindeki camilerde de Ramazan Bayramı coşkuyla karşılandı.
Fotoğraf: Stipe Majic/AA
Hırvatistan'ın başkenti Zagreb'de şehirle aynı ismi taşıyan camide bayram namazı idrak edilirken, Sisak şehrinde yaşayan Müslümanlar, bayram namazını Recep Tayyip Erdoğan İslam Kültür Merkezi'nde kıldı.
Karadağ'ın başkenti Podgoritsa ve diğer şehirlerde de tüm camilerde bayram namazı kılındı.
Fotoğraf: Rusmin Radic/AA
Kuzey Makedonya, Arnavutluk ve Kosova
Kuzey Makedonya'da Ramazan Bayramı dolayısıyla merkezi tören, Kuzey Makedonya İslam Birliği (Diyanet İşleri) himayelerinde başkent Üsküp'teki Mustafa Paşa Camisi'nde düzenlendi. Program kapsamında Türkçe, Arnavutça ve Boşnakça ilahiler okundu.
Fotoğraf: Abdula Berisha/AA
Bayram hutbesini Kuzey Makedonya İslam Birliği Başkanı Şakir Fetahu Arnavutça ve Makedonca verdi.
Arnavutluk'ta bu bayram da merkezi program, geleneksel olarak başkent Tiran'daki İskender Bey Meydanı'nda binlerce Müslüman'ın katılımıyla icra edildi. Program kapsamında Kur'an-ı Kerim okundu, dualar edildi.
Fotoğraf: Olsi Shehu/AA
Kosova'da da Müslümanlar Ramazan Bayramı vesilesiyle camileri doldurdu. Başkent Priştine'deki merkezi tören, Fatih Sultan Mehmet Camisi'nde Kosova İslam Birliği Başkanı Naim Ternava'nın katılımıyla yapıldı.
Fotoğraf: Erkin Keçi/AA
Ternava, verdiği hutbede, ailenin toplumun temel unsuru olarak korunması çağrısında bulundu.
Vatandaşlar namazın ardından bayram geleneği olarak şehir mezarlıklarında yakınlarının kabirlerini ve akrabalarını ziyaret etti.
Afgan halkı, güvenlik önlemleri eşliğinde bayram namazını eda etti
Başkent Kabil, Herat ve Kandahar gibi önde gelen vilayetler başta olmak üzere ülke çapında özellikle merkez camilerde bayram namazına yoğun katılım gösterildi.
İmam ve vaizler, Afganistan'da barış, huzur ve refah dilerken, Filistin halkı başta olmak üzere tüm Müslümanların birlik ve beraberlik içerisinde hareket etmesini istedi.
Öte yandan terör örgütü DEAŞ'ın saldırı ihtimali nedeniyle Taliban yönetimi, camiler ve şehir merkezlerinde geniş güvenlik önlemleri aldı.
Çok sayıda camide insanlar, üst araması yapılarak içeri alındı.
Kabil ile birçok vilayette saldırı ihtimali nedeniyle GSM operatörleri de faaliyetlerini geçici süreliğine durdurdu.
Kabil merkezindeki Abdurrahman Camisi'nde toplanan yaklaşık 700 kişi bayram namazını kıldı. Cemaat, hep bir ağızdan Filistin halkı için dua etti.
Bayram namazı sonrası insanlar kucaklaşarak bayramlaştı.
İsveç
İsveç'in başkenti Stockholm'de Müslümanlar, Diyanet İşleri Başkanlığına bağlı Fittja Ulu Camisi'nde bayram namazı kıldı.
Fotoğraf: Atila Altuntaş/AA
Camiye sığmayan cemaatin bir kısmı dışarıda olmak üzere yaklaşık 2 bin 500 kişi namazlarını eda etti.
Namaz öncesinde vaaz veren İsveç Diyanet Vakfı Sosyal Din İşleri Müşaviri Kerim Birinci, toplumsal birliğe ve beraberliğe işaret etti.
İnsanların birbirlerine her konuda yardımcı olması gerektiğini vurgulayan Birinci, bayram gününde kırgınlıkların ve dargınlıkların son bulması gerektiğini söyledi.
Fittja Ulu Cami Görevlisi Osman Doğan da hutbede, anne, baba ve yakın akraba ile bayramlaşmanın önemine atıfta bulundu.
Namazın ardından bayramlaşan cemaate, cami yönetimince lokum ve bisküvi ikram edildi.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)
Vatandaşlar bayram namazını kılmak üzere yerel saatle 06.30'da ülke genelindeki camilerde toplandı.
Başkent Lefkoşa'daki Hz. Abu Bekir Camisi'ne gelenler cami içini ve avlusunu doldurdu.
Bayram namazının kılınmasının ardından cemaat, başta Gazze olmak üzere İslam dünyası için dua etikten sonra bayramlaştı.
Bayram namazını Hz. Ebu Bekir Camisi'nde kılan KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, çıkışta gazetecilere yaptığı açıklamada tüm İslam aleminin bayramını kutladı.
Fotoğraf: Ali Ruhluel/AA
Tatar, "Şu anda Gazze'de Filistin'de büyük acı yaşayan, orada olup da bu felaketi yaşayan kardeşlerimize sabırlar diliyorum, yaşamlarını yitirenlere rahmet diliyorum. En kısa zamanda Gazze'deki katliamın durmasını temenni ediyorum." ifadesini kullandı.
Tatar, Kıbrıs Türklerinin 1960'lı yıllarda Gazze'dekine benzer katliam ve acılar yaşadığını hatırlatarak, barış, huzur ve güvenin kendileri için ne kadar önemli olduğunu bu aziz mübarek günde anladıklarını söyledi.
Türkiye'deki Kahramanmaraş merkezli depremde Adıyaman'daki yıkılan otelde yaşamlarını yitiren ve KKTC'de "Şampiyon Melekler" olarak bilinen kolej öğrencilerine bir kez daha rahmet dileyen Tatar, bayram ziyaretleri için trafiğe çıkacak sürücüleri kazalara karşı dikkatli olmaları tavsiyesinde de bulundu.
KKTC'nin Gazimağusa, Girne, Güzelyurt, Lefke ve İskele kentlerinde de Müslümanlar bayram namazı için camilere akın etti.
Gümülcine ve İskeçe
Gümülcine ve İskeçe'de yaşayan Türkler, Ramazan Bayramı namazını kılmak için camilere akın etti.
İskeçe'de başta Sunne Cami olmak üzere tüm camiler bayram namazı için gelen soydaşlarla doldu.
Cemaat, bayram namazını kıldıktan sonra okunan hutbe ve duanın ardından birbirleriyle bayramlaştı.
Türkiye'nin Gümülcine Başkonsolosu Aykut Ünal da bayram namazını Sunne Camisi'nde eda etti. Ünal, namazın ardından soydaşlarla hatıra fotoğrafı çektirdi.
Gümülcine Seçilmiş Müftüsü İbrahim Şerif ve İskeçe Müftüsü Mustafa Trampa da Ramazan Bayramı dolayısıyla mesaj yayımlayarak, soydaşların bayramını tebrik etti.
Hollanda
Müslümanlar, bayram namazı için kentteki camileri doldurdu.
Fotoğraf: Abdullah Aşıran/AA
Schiedam kentindeki yüzlerce Müslüman, Hollanda'nın en büyük camilerinden biri olan, İslam Toplumu Milli Görüş Güney Hollanda Bölgesine (IGMG GH) bağlı Yıldız İslam Merkezi'nde bayram namazını kılmak için bir araya geldi.
Cami imamı Yasir Altıok, namaz sonrasında okuduğu hutbede, bayramda büyükleri ziyaret etmenin önemini vurguladı.
Bayramın, mağdur ve mazlumları da hatırlama günü olduğuna dikkati çeken Altıok, Müslümanların dualarında Gazze'deki Müslümanları da unutmaması gerektiğini söyledi.
Yan yana saf tutan Müslümanlar, namazın ardından bayramlaştı.
Rusya
Rusya'nın başkenti Moskova'da binlerce Müslüman, Ramazan Bayramı namazında camilerden sokaklara taştı.
Sabah erken saatlerde Müslümanlar, Ramazan Bayramı namazını eda etmek için başta Moskova Merkez Camisi olmak üzere Anıt Camisi ve Tarihi Cami’ye akın etti. Moskova’da camiler dışında namaz kılınması için ayrı bir alan daha hazırlandı.
Şehirde namaz kılmaya gelenler, metro istasyonları ve caddelerde kalabalık oluşturdu. Camiler etrafında polis, yoğun güvenlik önlemi alırken, namaz kılınacak alana girenler tek tek kontrol edildi.
Camilere sığmayan binlerce kişilik cemaat caddelere, sokak aralarına ve parklara taştı. Müslümanlar, camilerde ve sokaklarda uygun yerlerde seccadeleri üzerinde bayram namazını kıldı.
Rusya Federasyonu Müslümanları Dini İdaresi ve Müftüler Konseyi Başkanı Ravil Gaynutdin, Moskova Merkez Camisi’nde hutbe okudu ve bayram namazını kıldırdı. Gaynutdin, İsrail'in saldırıları altındaki Filistinliler için de dua etti.
Hutbe esnasında Gaynutdin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya Başbakanı Mihail Mişustin, Rusya Parlamentosunun üst kanadı Federasyon Konseyi Başkanı Valentina Matviyenko, Rusya Parlamentosunun alt kanadı Devlet Duması Başkanı Vyaçeslav Volodin ve Moskova Belediye Başkanı Sergey Sobyanin’in Rusya’daki Müslümanlar için ilettiği Ramazan Bayramı kutlama mesajını okudu.
Türkiye’nin Moskova Büyükelçisi Tanju Bilgiç dahil Rusya’da bulunan İslam ülkeleri ve Arap ülkelerinin büyükelçileri de bayram namazını Moskova Merkez Camisi’nde kıldı.
Moskova Merkez Camisi’ndeki bayram namazı ve okunan hutbenin kaydı bir süre sonra Rossiya-1 devlet kanalında yayınlandı.
Rusya Müslümanları St. Petersburg, Vladivostok, Ufa, Kazan, Grozni başta olmak üzere ülkedeki diğer şehirlerde de bayram namazını eda etti.
Ürdün
Ürdün'ün başkenti Amman ve civar kentlerde bayram namazı eda edildi.
Amman'da genellikle futbol sahaları, açık alanlarda kılınan bayram namazı bu yıl yağmur nedeniyle Vakıflar Bakanlığının belirlediği büyük camilerde ve kapalı alanlarda kılındı.
Ülke çapında verilen bayram hutbelerinde İsrail saldırıları altındaki Gazze'ye destek mesajları verildi.
Başkentteki El-Hüseyni Camisi'nde bayram namazını kıldıran Vakıflar Bakanı Muhammed el-Halayile, hutbede Gazze'de katliam, tehcir ve büyük sıkıntılar yaşandığını belirterek, Gazze'dekilerin başına gelenlerden dolayı, yaşanan insanlık felaketinden ötürü insanın içinin parçalandığını söyledi.
Halayile, bugün herkesin kalben Gazze'nin yanında olması gerektiğini ifade etti.
İtalya
Başkent Roma Büyük Camisi'nde bir araya gelen farklı milletlerden Müslümanlar, bayram namazı için birlikte saf tuttu.
Bayram namazını eda eden Müslümanlar, namazın ardından bayramlaştı.
Yoğun ilgi sebebiyle Roma Büyük Camisi'nde bayram namazı 3 kez kılındı.
Çok sayıda inanan, bayram coşkusunu cami avlusunda aileleriyle yaşadı.
İtalya'nın kuzey bölgelerinde yaşayan Türk vatandaşları da bayram namazı için Diyanet İşleri Türk İslam Birliğine (DİTİB) bağlı camilerde bir araya geldi.
Vatandaşlar, DİTİB'in Milano, Como, Venedik, Modena ve Imperia'daki camilerinde kılınan bayram namazına büyük ilgi gösterdi.
Diğer yandan, İtalya Birinci Futbol Ligi (Serie A) takımlarından Milan, Inter ve Roma da sosyal medya hesaplarından yaptıkları paylaşımlarda, Müslümanların Ramazan Bayramı'nı kutladı.
Almanya
Berlin'de yaşayan Türkler, bayram namazı için Berlin Şehitlik Cami'ni doldurdu.
Namaza Türkiye'nin Berlin Büyükelçisi Ahmet Başar Şen ve Berlin Başkonsolosu İlker Okan Şanlı da katıldı.
Büyükelçi Şen ve Başkonsolos Şanlı, namazın ardından vatandaşlarla bayramlaştı.
Şen, namaz sonrası yaptığı açıklamada, İslam alemi ve Almanya'daki Türk toplumunun bayramını kutladığını söyledi.
Öte yandan Türklerin yoğun olarak yaşadığı Almanya'nın Köln kentinde bulunan Diyanet İşleri Türk İslam Birliği (DİTİB) Merkez Camisi'nde akın eden binlerce Müslüman, bayram namazını eda etmek için saf tuttu.
DİTİB Genel Başkanı Muharrem Kuzey, Köln Merkez Camisi'nde yaptığı konuşmada, Ramazan Bayramı'nın birleştirici ve kaynaştırıcı gücünü vurguladı.
Almanya'daki Müslümanlar, ülke genelindeki camilerde kılınan bayram namazlarına yoğun katılım gösterdi.
