Dövizde spekülasyona SWAP önlemi

Swap’taki stratejinin ikinci boyutunda ise ülkelerin ve merkez bankalarının işbirliği yapması hedefi var. Koronavirüs pandemi döneminde dolarda bir likitide sorununun yaşanmaması için özellikle Fed’in parasal genişleme politikası değerlendirilmek isteniyor.

HABER: ŞEREF KILIÇLI

Swap konusu, Türkiye’de özellikle döviz kurlarında dalgalanma olduğunda ve TL hızlı bir şekilde değer kaybettiğinde gündeme geliyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDKK), TL’ye yapılan spekülatif atakları bertaraf etme gerekçesiyle swap işlemlerine sınırlamalar getirebiliyor. Peki nedir bu swap?

TAKAS İŞLEMİ

Takas işlemi olarak da adlandırılan swap, finansal terim olarak bakıldığında varlıkların, faizlerin, dövizlerin değiş tokuş edilmesi anlamına geliyor. Döviz swap’ı özelinde mercek altına alındığında ise iki kurumun farklı para birimlerinden varlıklarını belirli bir süre için değiş tokuş etmeleri olarak ifade edilebilir. Burada dikkat edilmesi gereken bir başka nokta; swap yapılan varlıklar bilançodan çıkmıyor, sadece belirli bir süreliğine devrediliyor.

NEDEN KISITLANDI?

Koronavirüs salgını nedeniyle dövizdeki hareketlik ve TL’nin hızlı değer kaybetmesine karşı BDDK, 12 Nisan’da yeni bir swap düzenlemesi yaptı. Bu kapsamda, Türkiye’deki bankaların yabancılara TL verip karşılığında döviz alma limitlerini özkaynağın yüzde 10'undan yüzde 1’ine çekti. Swap sınırlamasıyla yurtdışı bankaların Türkiye’deki bankalarla yaptıkları swap işlemlerinden aldıkları TL’yi kullanarak yurtiçinde dolar almalarının önüne geçilmesi hedefleniyor. BDDK, Ağustos 2018’deki büyük döviz dalgalanmasından başlayarak bu yöntemi kullanmaya başladı. Nitekim swap’taki sınır, kademeli olarak özkaynağın yüzde 50’si ile başladı ve en son düzenlemeden önce 9 Şubat’ta yüzde 10’a kadar indirildi.

SPK DA DÜZENLEDİ

Peki, bankalar neden yurtdışıyla swap işlemlerine ihtiyaç duyuyor? Kısaca açıklamak gerekirse, bankalar bilançolarındaki döviz ve TL’deki alacak ve borç miktarlarını dengelemek zorunda. Swap ile bunu çok hızlı bir şekilde yapabiliyorlar. Bu yüzden swap’ı aktif bir şekilde kullanıyorlar. Ancak dışardaki muhatapları bu işlemleri bazı dönemlerde döviz kurlarına spekülatif atak aracı olarak da kullanabiliyor. BDDK’nın ardından 13 Nisan’da Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) da swap düzenlemesi yaptı. SPK, sermaye piyasası kurumlarının yurtdışı yerleşiklerle yaptıkları swap işlemlerini aynen BDDK gibi özsermaye tutarlarının yüzde 1’i ile sınırlandırdı. SPK da döviz karşılığı TL ya da tersi swap işlemlerinin yurtiçinde yapılmasını ve kurdaki dalgalanmayı engellemeyi hedefliyor.

STRATEJİNİN İKİNCİ BOYUTU

ABD Merkez Bankası (Fed), küresel piyasaların artan dolar likiditesi ihtiyacını karşılamak üzere beş ülkenin merkez bankasıyla başlattığı swap uygulamasına, 19 Mart’ta 9 ülkeyi daha ekledi fakat Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nı (TCMB) dahil etmedi. Konu, G20 Olağanüstü Liderler Zirvesi’nde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından gündeme getirildi. Erdoğan, “Küresel finans krizi döneminde yaptığımız gibi bir an önce harekete geçmeli ve küresel güveni tesis etmek için ortak çaba sarf etmeliyiz. Merkez bankaları arasındaki swap anlaşmalarının G20’nin tüm üyelerini kapsayacak şekilde genişletilmesi gerekiyor. Şayet küresel ekonomide güveni artırmak istiyorsak bunu bir an önce hayata geçirmeliyiz. Eğer her türlü tek taraflı adımlarla yola devam edersek küresel ticaretin tamamını olumsuz etkileyecek yeni bir sürece girmemiz kaçınılmaz” diyerek, Türkiye’nin swap talebini aktardı.

SPEKÜLATÖRLERE ‘TL’DEN ELİNİ ÇEK’ MESAJI

İstanbul Ticaret Odası Başkanı Şekib Avdagiç, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun bankaların swap işlemlerine sınırlama getiren kararını değerlendirdi. Avdagiç, “BDDK spekülatörlere 'TL'den elini çek' mesajı verdi. Bu kararın küresel ölçekte koronavirüsün (Covid-19) oluşturacağı tahribatla ilgili olduğunu da unutmamak gerek. Bu mekanizmanın daha sağlıklı biçimde işleyeceği günlere de yakında kavuşacağımıza inanıyoruz” dedi.

Bankaların piyasa koşullarında swap imkanlarını Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), üzerinden sağlayabilmesinin mümkün olduğunu da belirten Avdagiç, “Maksadı ihtiyaç değil de spekülasyon olana yurtdışı swap imkanı kapandı. Ekonomi yönetimimiz bu fırsatı değerlendirmelerine müsaade etmeyecektir. BDDK, finansal kuruluşlara 'TL'yi KOBİ'ye ver, yurtdışına verip dolar alma' diyor” şeklinde konuştu.

MERKEZ BANKALARI ARASINDA DA KULLANILIYOR

Swap döviz likiditesi sağlamak için merkez bankaları arasında da kullanılan önemli bir finansal enstrüman. ABD Merkez Bankası Fed, koronavirüs pandemi ile mücadele kapsamında mart ayında parasal genişleme kararı aldı. Fed’in aldığı diğer önlem ise 2008 krizi sırasında kullandığı merkez bankaları arası kullanılan takas (swap) mekanizmasının yeniden devreye sokulması oldu. Bu adımın amacı, rezerv para olarak işlev gören doların küresel likiditesini artırmaktı. Swap mekanizması; Avrupa Merkez Bankası (ECB), Kanada, İngiltere, Japonya ve İsviçre merkez bankalarıyla başladı. Ardından Avustralya, Brezilya, Danimarka, Kore, Meksika, Norveç, Yeni Zelanda, Singapur ve İsveç merkez bankalarıyla da geçici swap hatları oluşturuldu. Söz konusu swap hatlarıyla Avustralya, Brezilya, Kore, Meksika, Singapur ve İsveç merkez bankalarının her biri için 60 milyar dolara yakın, Danimarka, Norveç ve Yeni Zelanda merkez bankalarının her biri için de 30 milyar dolarlık likidite sağlanacağı aktarıldı.

FED İLE SWAP YERİNE REPO MÜMKÜN MÜ?

Fed, 31 Mart’ta swap anlaşması yapmadığı ülkelere repo imkanı tanıdı. Uygulama ile swap anlaşması olmayan ülkelere de ABD Hazine tahvili karşılığında dolar likiditesi sağlamış oldu. Ancak Türkiye sahip olduğu ABD tahvillerinin çok büyük bir kısmını 2018 yılında elinden çıkardığı için bu imkandan kapsamlı bir şekilde yararlanamıyor. ABD Hazine Bakanlığı’nın verilerine göre, ocak itibariyle Türkiye’de yerleşik kişi ve kuruluşların elinde yaklaşık 2.8 milyar dolar değerinde ABD Hazine tahvili bulunuyor. Bazı ekonomistlere göre, Fed’in ABD tahvili şartı esnekliğe sahip ve Fed isterse bu esnekliği kullanabiliyor. Endonezya örneğine dikkat çeken ekonomistler, 30 milyar dolarlık ABD tahvili bulunmasına rağmen 60 milyar dolarlık repo anlaşması tesis edildiğini belirtiyorlar. Ekonominin siyasetten bağımsız olmadığını söyleyen ekonomistler ise ABD’nin S-400 meselesini swap konusunda da gündeme getirdiğini iddia ediyorlar.

21 Nisan 2020 Salı

Etiketler : Gündem