Çin’in yeniden kullanılabilir roket planları, Space Pioneer’ın Tianlong-3 fırlatma aracında tam ölçekli statik ateşlemeyi başarıyla tamamladığını duyurmasıyla yeni bir ivme kazandı. Şirket, Shandong açıklarında kurulu platformda dokuz Tianhuo-12 motorunu 35 saniye eşzamanlı çalıştırdı; toplam yaklaşık 1.102 ton (metrik) itki, firmanın “roket geliştirmedeki en zorlu yer sınavı” olarak tanımladığı eşiği geçti. Bu adım, bu yıl içinde planlanan ilk yörünge denemesinin yaklaştığını gösteriyor.
ORTA YÜK SİSTEMİ
72 metre uzunluğundaki Tianlong-3, kısmen yeniden kullanılabilir, iki kademeli orta sınıf bir taşıyıcı olarak tasarlandı. Space Pioneer, aracın alçak Dünya yörüngesine 17–18 ton yük taşıyabildiğini; bunun da son on yılın ölçütü olan SpaceX Falcon 9 kapasitesine yaklaştığını belirtiyor. Araç, 2022’den beri geliştiriliyor ve her görevde 36’ya kadar internet uydusunu tek seferde taşıyacak bir yığın kapasitesi hedefliyor. Bu kabiliyet, Çin’in Guowang ve Qianfan geniş bant mega takımyıldızlarının (her biri 13.000+ uydu) konuşlandırma planlarına doğrudan destek vermek üzere kurgulandı; zira roket arzındaki kısıtlar bugüne dek konuşlandırma hızını düşürüyordu.
FALCON 9 HEDEFİ
Şirket, Tianlong-3 hizmete girince yılda 30+ görev frekansı hedefliyor ve çözümü “düşük maliyetli, yüksek frekanslı” bir fırlatma platformu olarak konumluyor. Çin tarafında yalnız değiller: LandSpace, Zhuque-3 adlı yeniden kullanılabilir aracında yaz aylarında yer denemelerine başlamış, ilk yörünge denemesini Eylül-Kasım aralığına koymuştu. Devlet kanadında ise Long March-12A için ilk yörünge uçuşu 2025 sonu hedefleniyor. Üç araç da ilk kademesi 10–20 kez döndürülecek şekilde planlanmış, iki kademeli orta yük sınıfında; bu mimari, SpaceX’in maliyet ve tempo kazanımlarını mümkün kılan modeli yansıtıyor.
ZORLU SINAVLAR GEÇİLDİ
Çin’in özel ve kamu girişimleri aksaklıksız ilerlemedi. Geçen yıl Tianlong-3, bir statik ateşleme sırasında beklenmedik biçimde platformdan ayrılıp yakın tepelerde patlayarak düştü; firma nedeni platform-roket arayüzündeki hata olarak açıkladı. LandSpace’in Zhuque-2E roketi de Temmuz’daki üçüncü uçuşta arızalandı; şirket, bunun Zhuque-3 programıyla doğrudan ilişkili olmadığını, ancak ikinci kademe motor tasarımında benzerlikler bulunduğunu not etti. Devlet yüklenicisinin Long March-12A için 70 km irtifada dikey kalkış-iniş denemesi Ocak’ta icra edildi; testin ayrıntıları kamuya açılmadı.
MEGA TAKIMYILDIZ BASKISI
Dünya çapında Falcon 9, büyük ölçüde Starlink konuşlandırmaları sayesinde benzersiz bir uçuş temposu yakaladı. Çin’in özel girişimleri ve devlet programları, benzer orta kaldırma kapasitesini ve yeniden kullanım güvenilirliğini yakalayarak mega takımyıldız hedeflerini destekleyecek yeterli fırlatma altyapısını kurmak için yarışıyor. Tianlong-3 ya da Zhuque-3’ün yörüngeye başarılı çıkışı ve tekrarlı geri dönüşleri, Çin’in uydu yerleştirme kapasitesini anlamlı ölçüde genişletebilir.
STRATEJİK YENİDEN KULLANIM
Yeniden kullanılabilir roketler, ticari olduğu kadar stratejik öneme de sahip. ABD için temel soru, Çin’in Falcon 9 denkliğini yakalayıp yakalayamayışından ziyade, sistemleri ne kadar hızlı ölçekleyebileceği ve ulusal hedeflere nasıl entegre edeceği. Space Pioneer’ın son testi, Çin’in orta kaldırma, tekrar kullanım kulvarında açığı daralttığına işaret ediyor.
