Endemik bitki bakımından Avrupa’nın en zengin ülkesi olan Türkiye, zengin florasını bilimsel hafızaya bitki ressamlığı ile taşıyor. Geleneksel sanatlar ve bilimsel tekniklerle birlikte harmanlanan Türk bilimsel bitki ressamlığının meyveleri, Flora Araştırmaları Derneği’nin Bitki Ressamları Komitesi (BİRET) tarafından düzenlenen “Anadolu’nun Bitki Mirası Sergisi” ile ziyaretçilerle buluşuyor. Sergide, İstanbul ve Anadolu’nun bitki hafızası geleneksel kalemlerden gönüllere ulaşıyor. Sergiye dair detayları, Flora Araştırmaları Derneği Genel Sekreteri ve Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Bilim Bölümü Başkanı Burçin Çıngay, İstanbul Ticaret’e anlattı.
KURUMSAL YAPI
Bilimsel bitki ressamlığı Türkiye’de çok taze ama epey yol kat etti sanırım…
Türkiye, zengin bitki çeşitliliği kadar bu çeşitliliği belgeleyen sanatçılar ve bilim insanlarıyla da dikkat çeken bir ülke. Son yıllarda bilimsel bitki ressamlığı alanında nitelikli üretim ve uluslararası tanınırlık açısından önemli bir ivme kazanıldı. Bu alanda çalışan sanatçı ve kurumlar, bilim ve sanatın kesişiminde özgün bir yer edindi. Hatta artık bu konuda kurumsal bir yapılanma da söz konusu. Derneğimiz bünyesinde kurulan Bitki Ressamları Komitesi yani BİRET…
İLHAM VEREN ÜLKE
Dünyayla kıyaslandığında Türkiye tablosunu nasıl yorumlayabiliriz?
Türkiye, bugün bilimsel bitki ressamlığında uluslararası kalite standartlarında üretim yapan, eğitim veren, yayınlara katkı sunan ve sanatçılarını küresel platformlarda görünür kılan bir ülke. Gerek akademik kurumlarla olan işbirlikleri gerekse bağımsız projelerle ortaya konan üretimler, Türkiye’nin bu alanda sadece ‘yetişmekte olan’ değil, şekillendirici bir aktör olarak konumlandığını gösteriyor. Üstelik Türkiye’nin bitki ressamlığı, hem geleneksel sanatlarla bağ kurması hem de çağdaş bilimle uyumlu olması açısından dünyada kendine has, melez ve zengin bir örnek oluşturuyor. Bu anlamda aynı zamanda dünyaya ilham verdiğimizi de söyleyebiliriz.
80 BOTANİK İLLÜSTRASYON
Sergide çok bildiğimiz bitkilerin yanı sıra hiç bilmediğimiz bitkileri de görüyoruz. Bu bize ne ifade ediyor?
Arpa, buğday, zeytin, üzüm gibi kadim türlerden tıbbi bitkilere, yerel sebze ve meyvelerden aromatik otlara kadar uzanan 80 botanik illüstrasyon; Anadolu’nun binlerce yıllık tarımsal belleğini ve doğayla kurduğu bağı görünür kılıyor. Her bir illüstrasyon; estetik duyarlılığın yanı sıra bilimsel doğrulukla hazırlanmış birer belge niteliğinde. Ayrıca tehdit altında olan kültür bitkileri ve onların yaban akrabalarını da koruma altına almak için farkındalık oluşturacağını öngörüyoruz. Sergide yer alan türler arasında siyez, kavılca, keten, safran, aspir, termiye, zeytin, susam, haşhaş, incir, üzüm gibi ürünlerin yanı sıra, Karadeniz’de unutulmuş bir darı çeşidi olan kurumiye de yer alıyor.
HEM SOFRA HEM BELLEK
İstanbul ve bitkiyi çok bağdaştıramıyoruz ama İstanbul’u da bitkisel zenginliğiyle görebiliyoruz sergide…
Elbette… Üstelik yalnızca doğal florasının izlerini değil, İstanbul’un asırlık bahçelerinde kök salmış kültürel mirasını da taşıyor bu seçki. Özellikle eski konak ve saray bahçelerinde özenle yetiştirilen kimi meyve ağaçları, yüzyıllar içinde İstanbul’dan Anadolu’nun dört bir yanına yayılmış, hem sofraları hem belleğimizi süslemiş aslında.
İSTANBUL’UN HAFIZASI
Örnek verebilir miyiz?
Yenidünya ağacı, ilk kez bu topraklarda gölge vermiş; zeytin, kiraz, ayva ve erik, İstanbul’un bahçelerinde biçim bulmuş, lezzet ve anlam kazanmış. Fıstık çamı ve muşmula, yalnızca görkemli gövdeleriyle değil, halk anlatılarındaki simgesel yerleriyle de kentin belleğinde yer etmiş. Nar ve incir ise dallarını bu kadim şehirden Anadolu’nun dört bir yanına uzatarak kültürel bir köprünün sessiz tanıkları olmuş. Bu sergide, İstanbul’un bitkiler aracılığıyla hafızaya dönüşen kültürel katmanlarını da görmeniz mümkün. Çünkü her çizim; yalnızca bir bitkiyi değil, aynı zamanda onunla büyüyen bir medeniyetin, bir şehrin ve bir halkın izini taşıyor.
EL BOYAMASI NADİR ESER
Sergide yalnızca çizimler yok, tarihi belgelere de tanıklık ediyoruz değil mi?
Dünya botanik çiziminde öncü bir kitap olarak kabul edilen Botanica Pharmaceutica’nın birinci cildini bu sergide görebiliyoruz. Sanat tarihi açısından da çok büyük değeri olan bu nadir eser el boyaması ile yapılmış yazma eser niteliğinde. Kitapta 100 adet el boyaması bitki çizimi bulunuyor.
Sergi hakkında
Flora Araştırmaları Derneği’nin Bitki Ressamları Komitesi (BİRET) tarafından hazırlanan “Anadolu’nun Bitki Mirası” sergisi, 16 Mayıs 2025 itibarıyla SALT Beyoğlu’nda izleyiciyle buluşmaya başladı. Sergi, 30 ülkenin eşzamanlı katılımıyla gerçekleşen Botanical Art Worldwide 2025 programının Türkiye temsili olarak açıldı. Amerikan Bitki Ressamları Derneği (ASBA) liderliğinde yürütülen çalışma, botanik illüstrasyonu küresel ölçekte bir bilim ve farkındalık aracı olarak öne çıkarmayı amaçlıyor. Sergide, Türkiye’nin dört bir yanından 47 sanatçının özgün çalışmaları yer alıyor. Eserlere eşlik eden herbaryum örnekleri, tarihi belgeler ve bilimsel yayınlar da sergide görülebiliyor. Anadolu’nun Bitki Mirası sergisi, açık çağrılı sistemle yürütülen ilk uluslararası organizasyon olması açısından Türkiye’de bir ilk olma özelliği taşıyor. Arpa, buğday, zeytin, üzüm gibi kadim türlerden tıbbi bitkilere, yerel sebze ve meyvelerden aromatik otlara kadar uzanan 80 botanik illüstrasyon 10 Ağustos’a kadar ücretsiz olarak ziyaret edilebilir.
