Elektrikli araç (EV) satışlarındaki küresel artış, batarya teknolojilerinde yeni bir rekabet dönemini başlattı. Türkiye de bu yarışta hızla öne çıkıyor. Hükümetin 2024 temmuz ayında devreye aldığı HIT-30 Yüksek Teknoloji Yatırım Programı kapsamında batarya hücresi ve enerji depolama yatırımlarına proje bazlı destekler, vergi indirimleri, Ar-Ge hibeleri ve arazi tahsisleri sağlanıyor. Bu kapsamda, 2024 yılı içinde 6 yeni fabrika yatırımı için anlaşmalar imzalandı. Pil ve Batarya Üreticileri Derneği (PİLDER) verilerine göre, toplam yatırım tutarı 1 milyar doları aştı. Yeni tesislerin Ankara, Kocaeli, İzmir ve Gemlik gibi sanayi merkezlerinde yoğunlaşması bekleniyor. Devreye girecek fabrikalarla birlikte Türkiye’nin toplam hücre üretim kapasitesi 5 GWh artacak.
Küresel elektrikli araç satışlarındaki hızlı artış, batarya teknolojilerine yönelik yatırımları da hızlandırdı. 2024’te satışlar yüzde 25 artışla 17.1 milyon adede ulaştı. Bunun 11 milyonu Çin’de, 3 milyonu Avrupa’da, 1.8 milyonu ise Kuzey Amerika’da gerçekleşti. Talepteki bu sıçrama, batarya üretim kapasitesini artırma ve enerji depolama altyapısını güçlendirme yönünde dev kamu ve özel sektör yatırımlarını beraberinde getirdi.
425 MİLYAR DOLARLIK DEV PAZAR
Elektrikli araçların değerinin yaklaşık üçte biri bataryadan oluşuyor. Bu nedenle batarya teknolojilerindeki ilerleme sektörün geleceğini belirliyor. 2024’te batarya talebi 1 terawatt saate, üretim kapasitesi ise 3 terawatt saate ulaştı. Lityum-iyon batarya sektörünün 2022’deki 104 milyar dolarlık hacminin, 2030’da 425 milyar dolara çıkması bekleniyor.
BATARYADA UZAKDOĞU ÜSTÜNLÜĞÜ
Küresel batarya pazarında Uzakdoğu hâkimiyeti sürüyor. Çin lider konumda, Güney Kore ve Japonya ise onu yakından takip ediyor. Çin’de üretilen bataryaların yüzde 95’i yerli markalara ait. Avrupa’da ise pazarın yüzde 60’ı Güney Kore, yüzde 38’i Çin menşeli. Avrupa ve ABD, geç kalmış olsa da son yıllarda Çinli üreticilerle ortaklıklar kurarak arayı kapatmaya çalışıyor. Örneğin Stellantis, Çinli CATL ile ortak yatırım kararı aldı.
ABD’DE YATIRIMLARIN YÖNÜ BELİRSİZ
ABD, Biden yönetiminin teşvikleriyle 2021’den bu yana 312 milyar dolarlık elektrikli araç ve batarya yatırımı çekti. Ancak Trump’ın başkanlığa dönüşüyle elektrikli araçlara verilen desteklerin askıya alınması sektörde belirsizlik yarattı. Buna rağmen uzmanlara göre, elektrikli araç dönüşümü artık geri dönülmez bir noktaya ulaştı.
AVRUPA’DA GİGAFABRİKA DALGASI
Avrupa Birliği, European Battery Alliance girişimiyle yerli üretimi destekliyor. İsveçli Northvolt, Avrupa’nın ilk lityum-iyon pil hücresi fabrikasını büyütmek için 5 milyar dolar yeşil kredi aldı. Northvolt, BMW ve Volkswagen gibi devlerle uzun vadeli anlaşmalar yaparak Avrupa otomotiv sektörünü Asya’ya bağımlılıktan kurtarmayı hedefliyor.
Ayrıca Fransa, Almanya ve İtalya’da kurulan Automotive Cells Company (ACC) gibi konsorsiyumlar, yerli hücre üretimini hızlandırıyor. Volkswagen de Almanya ve Doğu Avrupa’da yeni tesisler kuruyor. AB’nin Horizon Europe ve BATTERY 2030+ programlarıyla katı hal piller ve hızlı şarj teknolojileri destekleniyor.
ÇİN LİDER, HİNDİSTAN YÜKSELİYOR
CATL ve BYD gibi devlerle Çin, hem üretimde hem de Ar-Ge’de açık ara önde. Sadece CATL, son üç yılda 7 milyar dolardan fazla Ar-Ge harcaması yaptı. Hindistan da hızla büyüyen pazarına yönelik olarak Hyundai, Kia ve Exide ortaklığında LFP batarya üretimi için anlaşma imzaladı.
ASYA’DAN AVRUPA’YA ORTAKLIKLAR
LG, Samsung SDI, SK On ve Panasonic gibi Asya devleri, ABD ve Avrupa’daki fabrikalara milyarlarca dolar yatırım yapıyor. Güney Kore, 2030’a kadar dünya ikinciliğini korumak için 40 milyar dolarlık Ar-Ge planı açıkladı. Japonya’da Toyota, 2027-28 arasında katı hal bataryaları ticarileştirmeyi hedefliyor.
TÜRKİYE’DE YENİ EKOSİSTEM
Türkiye’nin elektrikli araç serüveni 2011’de başladı. Togg’un üretime geçmesiyle 2024’te trafikteki elektrikli araç sayısı 183 bine ulaştı. Artan talep, batarya üretim ve servis ekosisteminin de oluşmasını sağladı. Togg’un Çinli Farasis ile kurduğu Siro şirketi, 30 milyar TL’lik yatırımla 15 GWh hücre, 19.8 GWh modül kapasitesine sahip tesiste üretime başladı.
HEDEF 80 GWH
Türkiye, 2030 yılına kadar 80 GWh batarya enerji depolama kapasitesine ulaşmayı ve bu alanda bir bölgesel üretim üssü haline gelmeyi hedefliyor. Bu stratejik hedef doğrultusunda hükümet, Temmuz 2024’te HIT-30 Yüksek Teknoloji Yatırım Programı adında özel bir teşvik paketi açıkladı. HIT-30 kapsamında batarya hücresi üretimi ve enerji depolama yatırımlarına proje bazlı destekler, vergi indirimleri, arazi tahsisleri ve Ar-Ge hibeleri sağlanıyor. Bu teşvikler neticesinde 2024 yılı içinde hem yerli hem yabancı firmalar toplam 6 yeni fabrika yatırımı için anlaşmalara imza attı. Pil ve Batarya Üreticileri Derneği (PİLDER) verilerine göre, bu yeni anlaşmaların toplam yatırım tutarı 1 milyar doları aştı ve devreye girmeleriyle birlikte Türkiye genelindeki batarya üretim tesisi sayısı 11’e çıkacak.
Yeni kurulacak tesislerin Ankara, Kocaeli, İstanbul ve İzmir gibi illerde yoğunlaşacağı ve ülkenin toplam hücre üretim kapasitesine 5 GWh seviyesine kadar katkı yapacağı belirtiliyor.
