Gençlerden emeklilere, dar gelirlilerden yeni evlenmek isteyenlere kadar geniş bir kesimi kapsayan proje, kiraları frenleyecek. Proje, 250’den fazla alt sektörde de hareketlik ve istihdam artışı sağlayacak. Gençlere ayrılan kontenjanların sosyal yapıyı güçlendirmesiyle doğum oranlarında doğal bir yükselişin tetiklenmesi bekleniyor.
Türkiye, hem konut arzını artırmak hem de kiralardaki artışların vatandaş üzerinde yarattığı yükü hafifletmek için tarihi bir dönüşüme hazırlanıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un detaylarını paylaştığı ‘Ev Sahibi Türkiye-Yüzyılın Konut Projesi’, 81 ilde 500 bin sosyal konutun hayata geçirilmesini kapsıyor. Proje; barınma, istikrar, aile, dönüşüm ve büyüme olmak üzere beş ana hedef üzerine kurgulandı.
1. BARINMA SORUNU ÇÖZÜLECEK
Türkiye'nin en temel sorunlarından biri olan barınma maliyetleri, özellikle büyük şehirlerde hane halkı bütçelerinin yüzde 30’unu aşan bir yük haline geldi. Proje kapsamında, 1+1 ve 2+1 sosyal konutlar 1 milyon 800 bin liradan başlayan fiyatlarla yüzde 10 peşinat ve 240 ay vadeyle satışa sunulacak. Kiralık modelde ise rayiç bedelin yarısına sunulacak 15 bin konut, özellikle İstanbul’da dar gelirli ailelere doğrudan destek sağlayacak. Böylece barınma maliyetleri düşecek, kiracılar için önemli bir nefes alanı açılacak.
500 Bin Konut projesiyle beraber 500 mahalle konağı, 500 aile sağlığı merkezi, 500 cami, 500 anaokulu, 500 spor salonu, 500 misafirhane, 500 el sanatları üretim merkezi TOKİ tarafından aynı proje çatısı altında inşa edilecek.
Mahalle konaklarının içinde taziye salonu, yaşlılar için etkinlik alanları, çocuk oyun bölümleri ve sosyal tesisler yer alacak. Camiler ise her ilin yerel mimarisine uygun inşa edilecek.
2. KİRALARDAKİ YAPIŞKANLIK GİDERİLECEK
TÜİK verilerine göre kira enflasyonu son dönemde genel enflasyonun en yapışkan kalemi haline geldi. Projenin kiralık konut modeli, bu yapışkanlığı kırarak piyasa kiralarını aşağı çekecek. Uzmanlara göre, kiralık sosyal konut arzındaki artış reel kira artışlarının düşmesine yol açacak. Bu etki, genel enflasyonu aşağı çekerek kalıcı dezenflasyonu güçlendirecek. Dar gelirli ailelerin kira yükünün hafiflemesi ise tüketim harcamalarına ve tasarrufa daha fazla kaynak ayrılmasını sağlayacak.
3. EKONOMİK BÜYÜME İVMELENECEK
500 bin sosyal konut hamlesi, doğrudan inşaat sektöründe ve bununla beraber 250’den fazla alt sektörde geniş ölçekli bir canlılık yaratacak. Çimento, demir-çelik, mobilya, cam, tekstil gibi sektörlerde istihdam artışı beklenirken, proje ekonomide yaklaşık 100 milyar dolarlık GSYİH katkısı potansiyeli taşıyor. Bu dinamizmin, büyümeye yüzde 2-3 arası ek ivme sağlayabileceği tahmin ediliyor.
4. EVLİLİK VE DOĞUM ORANLARINA DESTEK
Projenin en önemli sosyal hedefi, aile yapısını güçlendirmek. Ev sahibi olamadığı için evliliği ve aile kurmayı erteleyen gençler için yüzde 10 kontenjan ayrılması, evlilik oranlarını artırma potansiyeli taşıyor. Bu artış, doğum oranlarında doğal bir yükseliş sağlayarak demografik dengeyi olumlu etkileyecek. Emeklilere ayrılan konutlar ise uzun yıllar hizmet etmiş kesimlere güvenli yaşam alanı oluşturacak.
5. KENTLERİN DÖNÜŞÜMÜNÜ HIZLANDIRACAK
Proje kapsamında inşa edilecek 500 bin konut, modern ve depreme dayanıklı standartlarda tasarlanacak. Özellikle riskli binalarda yaşayan vatandaşlara öncelik verilmesi, eski ve güvensiz yapı stokunun yenilenmesini teşvik edecek. Uygun fiyatlı kiralık konutların sağlanmasıyla kamu işbirliği içinde vatandaşların kentsel dönüşüm kararlarını hızlandırması bekleniyor.
PİYASAYI DENGELEYECEK
Tüm Girişimci Emlak Müşavirleri Derneği (TÜGEM) Başkanı Hakan Akdoğan, projenin özellikle dar gelirli kesim için kritik bir avantaj olduğunu vurgulayarak, şunları söyledi: “Son yıllarda konut sahipliği oranımız yüzde 50’lerin altına gerilemişti. Birden fazla konutu olanların sayısı artarken, tek evi olanların sayısı azalıyordu. Bu proje alt gelir grubu için çok önemli bir fırsat. 1+1 dairelerde 6 bin 750 TL’den başlayan taksitler, konuta erişimi kolaylaştıracak. Bu yalnızca barınma değil, ekonomik adalet adımıdır.”
Akdoğan, projenin yıllık ihtiyaç duyulan konut ihtiyacının yaklaşık yüzde 70’ini karşıladığını belirterek, şunları ekledi: “Türkiye’de yıllık ortalama 800 bin konuta ihtiyaç var. Bu projeyle bunun büyük bölümünün karşılanması ekonomik olarak da piyasayı dengeleyecek. Ayrıca bu hamle, kiralık ve satılık fiyatların artış hızını da yavaşlatabilir.”
KONUT STOKLARI DA YENİLENMELİ
TÜGEM Başkan Yardımcısı Mehmet Hakan Özelmacıklı ise projeyi sosyal konuttan daha öte, ekonomik büyüme hamlesi olarak değerlendirdi: “500 bin konut, yalnızca barınma değil, istihdam demektir. İnşaat sektöründe çalışanların yüzde 8’i bu projeden etkilenecek. Ayrıca 250’den fazla alt meslek kolunu harekete geçirecek. Bu yönüyle 81 ilde ekonomiyi canlandıran geniş tabanlı bir politika.”
Özelmacıklı, gelir sınırının yükseltilmesinin ise başvurularda yoğunluk yaratacağını belirterek, “İstanbul’da 145 bin TL, diğer illerde 127 bin TL gelir sınırı belirlendi. Bu oranlar, önceki projelere göre çok daha erişilebilir bir taban sunuyor. Başvuru sürecinin çok yoğun geçeceğini düşünüyorum. Ayrıca İstanbul’da 15 bin konutun sadece kiralık olması çok önemli. Kentsel dönüşüm sürecinde kiralık stokun güçlenmesi gerekiyor. Bu model fiyat istikrarını destekler” dedi.
SOSYAL KONUTTA UZUN VADELİ PLANLAMA VE ARSA DESTEĞİ ŞART
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı 500 bin sosyal konut projesi, inşaat ve gayrimenkul sektöründe olumlu karşılandı. Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği (GYODER) Başkanı Neşecan Çekici, projenin memnuniyet verici olduğunu belirterek, sektörün temel beklentilerini şöyle özetledi:
* Uzun vadeli konut politikası oluşturulmalı
Demografik verilerin doğru okunması, projede gençlerle İstanbul’a özel kontenjan ayrılması önemli. Ancak kalıcı çözüm için ‘en az 10 yıllık, dönüşüm ve finansmanı birlikte ele alan bir konut politikası’ gerekir.
* Arsa maliyetine kamu desteği kiraları düşürür
Türkiye’de arsa maliyeti, inşaat maliyetinin yüzde 50’sini oluşturuyor. Avrupa’da bu oran yüzde 20 seviyesinde. Kamu arsalarının özel sektöre belirli sürelerle tahsis edilmesi hem üretimi hızlandıracak hem de kira fiyatlarını aşağı çekebilecek. Arsa maliyeti düşünce kiralarda yarı yarıya düşüş mümkün.
* Kamu–özel işbirliğiyle seri üretim şart
Devletin elindeki arsaların özel sektöre ‘ödünç verilmesi’ ve seri üretim modeline geçilmesi halinde on binlerce konut hızla tamamlanabilecek. Bu da sosyal konut hedeflerine ciddi katkı sağlayacak.
* Konut değil, yaşam biçimi üretmek önemli
Konut sayısını artırmak tek başına çözüm değil. Tasarım, finansman, arsa planlaması ve konut tiplerinin bütüncül şekilde ele alınması gerekir. Özel sektör sürece aktif şekilde dahil olmalı.
