Milyonlarca öğrencinin kaderini belirleyecek Yükseköğretim Kurumları Sınavı’na (YKS) artık sadece günler kaldı. Bu süreçte öğrenciler kadar aileler de büyük bir heyecan ve kaygı içinde. Son tekrarlar, uyku düzeni, sınav sabahı yapılması gerekenler ve kaygıyla baş etme yöntemleri sınav başarısını doğrudan etkiliyor. Peki öğrenciler bu kısa zamanda nelere dikkat etmeli? Sınav öncesine mental hazırlık mı, tekrar mı daha önemli? Aileler çocuklarına nasıl yaklaşmalı? Uzman psikologlar Nilüfer İldiri, Beyza Nur Yavuz ve Dilara Güler, YKS öncesi dönemde hem öğrenciler hem de aileler için hayati öneme sahip ipuçlarını paylaştı.
ÖĞRENCİLER KENDİNE VAKİT AYIRMALI
Sınava sayılı günler kala öğrencilerin hedefi artık yoğun öğrenmeden çok, zihinsel toparlanma ve duygusal dengeyi koruma olmalı” diyen Uzm, Klnk. Psk. Nilüfer İldiri, “Sınav yaklaşırken günlük rutini bozmadan ilerlemek, deneme sınavları ile pratik yapmak ama kendine şefkatli yaklaşmak, tüm günü sınav çalışarak geçirmemek önemlidir. Zihinsel dinlenmeye de mutlaka zaman ayrılmalı. Kısa yürüyüşler, müzik dinlemek, güvendiği biriyle sohbet etmek gibi rahatlatıcı etkinlikler de günlük rutine eklenmeli. Bu dönemde esas olan dengeyi kurabilmektir. Eğer öğrenci kendini hala çalışırken verimli hissediyorsa, hafif tekrarlar yapılabilir. Ancak bu tekrarlar panikle değil, sakin ve planlı bir şekilde olmalı. Sınava çok az gün kala, zihin de beden gibi dinlenmeye ihtiyaç duyar. Özellikle sınavdan 1-2 gün önce zihinsel dinlenme önceliklidir. O günlerde daha çok moral veren ve rahatlatıcı etkinliklere yer verilmesi faydalı olur.”
KAYGILANMAK NORMAL MI?
Sınav kaygısı ile baş etmenin en etkili yolu nedir? sorusunun öğrenciler tarafından çok yöneltildiğini belirten Uzm, Klnk. Psk. Nilüfer İldiri, şunları söyledi: “Sınav kaygısını tamamen yok etmek mümkün değil ama yönetilebilir hale getirmek mümkündür. Kaygıya değil, sürece odaklanmak: Ya kazanamazsam? yerine Ben elimden geleni yapıyorum” diyebilmek. Zihindeki felaket senaryolarını fark edip sorgulamak: Bu sınav her şeyim değil. Hayatım bu sınavdan ibaret değil. Bedensel regülasyon teknikleri: Nefes egzersizleri, kas gevşetme, sınav öncesi kısa yürüyüşler. Kaygının bazen başarıya hizmet ettiğini hatırlamak. Bir miktar kaygı odaklanmayı artırır, kaygıyı “düşman” gibi görmemek önemlidir. Ve belki de en önemlisi duyguların konuşulması. Sınavla ilgili hissettiklerini bir yetişkinle, arkadaşla ya da bir uzmana anlatmak büyük rahatlama sağlar.”
YKS SINAVINA SON TEKRAR YAPILMALI?
Sınava çok az kala mevcut bilgilere bir şey eklemektense mevcudu korumanın önemli olduğunu belirten Uzm. Psk. Beyza Nur Yavuz, "Sınava günlere kala plansız yoğun çalışmalardan kaçınmak oldukça önemli. Bunun yerine, daha önce çalışılmış konuların genel bir tekrarını yapmak, temel kavramlara göz atmak ve kendine güven duygusunu pekiştirmek çok kıymetli. Aynı zamanda uyku, beslenme ve günlük rutinlerin düzenli olması zihinsel performans açısından büyük fark yaratacaktır. Son haftada yoğun tekrarlar yapmak, bilgiyi zihne kazımaktan çok zihni yormaya sebep olacaktır. Öğrencinin ihtiyacına göre belirli konularda kısa tekrarlar yapması faydalı olabilir ancak mental olarak dinlenmek, stres düzeyini azaltmak ve sınav anında en iyi performansı sergileyebilmek adına oldukça önemlidir. Yani bu dönemde “çok çalışmak” değil, doğru çalışmak ve yeterince dinlenmek öncelikli olmalı."
STRES DURUMU KİŞİYE GÖRE DEĞİŞİYOR
YKS sınavına hazırlanmanın yanı sıra stres ve kaygılarında iyi yönetilmesi gerektiğini söyleyen Uzm. Klnk. Psk. Dilara Güler: “YKS’ye artık çok az kaldı. Bu dönemde öğrenciler genellikle ‘son tekrarları yapmalı mıyım, çalışmaya devam edeyim mi?’ gibi sorularla geliyor. Bu saatten sonra herkes kendi rutinine göre hareket etmeli. Bazı öğrenciler sınav anına kadar çalışınca rahatlıyor, bazıları ise bu durumdan daha da strese giriyor. Önemli olan, kendinizi nasıl iyi hissediyorsanız o şekilde devam etmeniz" dedi.
SINAV ÖNCESİ NELER YAPILMALI?
Sınav öncesi birkaç kritik konu olduğunu söyleyen Uzm. Klnk. Psk.Dilara Güler, şunları söyledi: "Öncelikle mutlaka sınava gireceğiniz okulu önceden görün. Yolunuzu, okulun girişini bilin ki o sabah hiçbir sürprizle karşılaşmayın. Sınav sabahı belgelerle, kalemle uğraşmamak için her şeyi bir gün önceden çantanıza koyun. Hatta ne giyecekseniz ona kadar karar verin. Uyku düzeninizi sınav gününe göre ayarlamaya başlamanızı öneriyorum. Sabah kalkmanız gereken saatte kalkın, çünkü vücudunuzun buna alışması sınav sabahı daha dinç olmanızı sağlar. Bir de o günün sabahı kahvaltıda sizi rahatsız etmeyecek, hafif şeyler tercih edin. Önceki gece de ağır yemeklerden uzak durmanızı tavsiye ederim.
SINAV ESNASINDA ODAK NOKTAMIZ NE OLMALI?
Sınavın ilk dakikalarında heyecanın yönetilmesinin çok önemli olduğunu belirten Uzm. Klnk. Psk.Dilara Güler, "Streslenmek çok normal. Sınav başladığında en iyi olduğunuz dersten başlamanızı öneriyorum. Bu hem sizi rahatlatır hem de zamanı verimli kullanmanızı sağlar. Kitapçığınıza odaklanın, diğer adaylarla ilgilenmeyin. Herkesin sınav süreci kendine özgü olduğunu unutmayın. Dış etkenlere kendinizi kapatın."
YKS SINAVI ÖNCESİ NELER YAPIMALI?
Uzm. Psk. Beyza Nur Yavuz ise Öğrencilerin Başaramazsam hayatım mahvolur gibi felaket senaryoları yerine, Bu sadece bir sınav, elimden geleni yapacağım gibi gerçekçi ve destekleyici düşünceler benimsenmeli. Gerçeğe yakın sınav ortamında yapılan denemeler sınav anındaki kaygıyı azaltabilir. Kısa yürüyüşler, esneme hareketleri ve bedensel gevşeme zihinsel rahatlama sağlar. Sınavdan önce bol bol nefes egzersizleri yapılmalı."
SINAVDA STRESİNİZ ARTTI, NE YAPILMALI? 4 SANİYE KURALI
Uzm. Klnk. Psk. Dilara Güler, sınavda stres anında yapılması gerekenleri şöyle sıraladı: Sınavda stresiniz artarsa basit bir nefes egzersiziyle kendinizi toparlayabilirsiniz.
* 4 saniye nefes al
* 4 saniye tut
* 4 saniyede ver
* 4 saniye bekle
Bu döngüyü iki-üç kez tekrar ettiğinizde zihninizin rahatladığını göreceksiniz. Bu egzersizi önceden birkaç kez denerseniz sınavda uygulamanız daha kolay olur.
YKS ÖNCESİ AİLELER NE YAPMALI?
Son haftalarda ailelerin niyetinin iyi ama yönetminin yanlış olduğunu belirten Uzm.Psk. Beyza Nur Yavuz, şöyle özetledi:
* Genellikle bu süreçte ailelerin niyetleri iyi ama yöntemleri yanlış olabiliyor. Bu süreçte ki en büyük destek, çocuğun duygularının anlaşıldığını hissetmesidir.
* Sürekli çalıştın mı? Kaç net yaptın? gibi sorular, fark etmeden öğrenci üzerinde baskı oluşturabilir.
* Bunun yerine Sana nasıl yardımcı olabilirim? ya da Bu süreçte neye ihtiyacın var? gibi sorular tercih edilmeli.
* Evde sınav atmosferi değil, güvende hissettiren bir ortam oluşturulmalı.
* Unutulmamalıdır ki çocuğun değeri bir sınavla ölçülemez. Bu mesaj çocuğa sık sık hissettirilmelidir.
Uzm. Klnk. Psk. Nilüfer İldiri
Uzm. Klnk. Psk. Nilüfer İldiri, sınav öncesinde ailelerin tutumunun öğrencinin ruh halini doğrudan etkilediğini söyledi. İldiri, YKS sınavı öncesi ailelerin neler yapması İstanbul Ticaret için şöyle özetliyor:
* Eleştiriden kaçınmak: “Keşke daha önce çalışsaydın” gibi cümleler motivasyonu düşürür.
* Destekleyici ve sakin bir iletişim kurmak: “Senin yanındayız, çaban bizim için çok değerli” gibi mesajlar güç verir. Ayrıca çabanın desteklenmesi de sonuçtan bağımsız olarak aile ile çocuğun arasındaki bağı kuvvetlendirir.
* Kendi kaygılarını çocuğa yansıtmamak: Anne baba olarak telaşlı olmak doğaldır ama bu duygular doğrudan çocuğa taşınmamalı.
* Sınav sonucuna değil, sürece odaklanmak: “Sonuç ne olursa olsun, seni seviyoruz ve destekliyoruz” demek çok kıymetli.
En önemlisi sınav günü çocuğun yanında fiziksel olarak değil, duygusal olarak hazır olmak. İzleyeceğiniz bu tutum hem öğrencinin içsel gücünü artırır hem de sınavın sadece bir aşama olduğunu fark ettirir. Unutmayın, bu süreç bir sona değil, bir başlangıca açılan kapıdır ve sınav çocuğunuzun değerini ölçen bir mekanizma olmadığını unutmamalıyız.
Uzm. Psk. Beyza Nur Yavuz
SON HAFTALARDA EN ÇOK YAPILAN HATALAR NELER?
Son hafta birçok hatanın yapıldığını vurgulayan Uzm. Psk. Beyza Nur Yavuz, yapılan hataların çözümlerini ise 5 maddede özetledi:
* Yeni konu öğrenmeye çalışmak: Bu durum kafa karışıklığına yol açabilir. Son haftalarda yeni öğrenmelerden ziyade mevcut bilgileri gözden geçirmek yeterlidir.
* Aşırı deneme çözmek: Günlük birkaç deneme sınırı aşılırsa, bu hem motivasyonu düşürür hem de zihinsel yorgunluk yaratır.
* Kıyaslama yapmak: Sosyal medyada ya da arkadaş çevresinde yapılan “kim kaç net yaptı?” gibi karşılaştırmalar kaygıyı artırabilir.
* Uyku düzenini bozmak: Geç yatmak ya da sabaha kadar çalışmak, sınav günü zihinsel performansı olumsuz etkileyebilir.
