Vergi Usul Kanunu’nun 134’üncü maddesinde ifade edildiği üzere vergi incelemesinin amacı “ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır.”

Aynı kanunun 140’ıncı maddesinde ayrıntılı şekilde hükme bağlandığı üzere “Vergi incelemesi yapanlar, yaptıkları inceleme esnasında aşağıdaki esaslara” uymak zorundadırlar.

• İncelemeye tabi olana bunun konusu (mevzusunu) işe başlamadan evvel açık olarak anlatılacaktır.
• Vergi incelemesine başlanıldığı hususu bir tutanağa bağlanarak bir örneği nezdinde vergi incelemesi yapılana verilecektir. Ayrıca tutanağın bir örneğinin bağlı bulunulan birime, diğer örneğinin de ilgili vergi dairesine gönderilmesi gerekmektedir.
• Nezdinde inceleme yapılanın muvafakati (izni) olmadıkça resmi çalışma saatleri dışında inceleme yapılamaz veya incelemeye devam edilemez. Bu bağlamda tutanak düzenlenmesi ve inceleme ile ilgili emniyet önlemlerinin alınması bu zorunluluğun dışındadır. Ancak bu gibi önlemler incelemenin yapıldığı yerdeki faaliyeti etkilemeyecek şekilde alınır.
• İnceleme bitince, bunun yapıldığını gösteren bir belge nezdinde inceleme yapılana verilir.
• Vergi inceleme elemanları vergi kanunlarıyla ilgili kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ ve sirkülere aykırı vergi inceleme raporu düzenleyemezler. Ancak, bu düzenlemelerin vergi kanunlarına aykırı olduğu kanaatine varırlarsa bu konuyu bağlı oldukları birimler aracılığıyla Gelir İdaresi Başkanlığı’na düzenleyecekleri bir raporla bildirmekle yükümlüdürler.
• Vergi incelemesine başlanıldığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay içinde incelemenin sonuçlandırılması gerekir. Bu süreler içinde incelemenin bitirilememesi halinde inceleme elemanı ek süre isteyebilir. Bu istek vergi incelemesine yetkili olanların bağlı olduğu birim tarafından değerlendirilir ve altı ayı geçmemek üzere inceleme elemanına ek süre verilebilir. Bu durumda, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların bağlı olduğu birim tarafından incelemenin sonuçlandırılmamasının nedenleri yazılı olarak nezdinde (hakkında) inceleme yapılana bildirilir. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların bağlı olduğu birimler vergi incelemesinin öngörülen süreler içinde sonuçlandırılması için gerekli önlemleri alırlar.

Vergi müfettişleri ile vergi müfettiş yardımcıları tarafından düzenlenen vergi inceleme raporları, işleme konulmak üzere ilgili vergi dairesine tevdi edilmeden önce, meslekte 10 yılını tamamlamış en az üç vergi müfettişinden oluşturulacak rapor değerlendirme komisyonları tarafından vergi kanunları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirilir. İncelemeyi yapanla komisyon arasında uyuşmazlık oluşması halinde uyuşmazlığa konu vergi inceleme raporları üst değerlendirme organı olarak, Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen tutarları (miktarları) aşan tarhiyat önerisi içeren vergi inceleme raporları ise doğrudan, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde bir başkan yardımcısının başkanlığında dört grup başkanından oluşan beş kişilik merkezi rapor değerlendirme komisyonu tarafından vergi kanunları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirilir. İncelemeyi yapanlar, bu komisyon tarafından yapılacak değerlendirmeye uygun olarak düzenleyecekleri vergi inceleme raporlarını işleme konulmak üzere bağlı oldukları birime verirler.

Vergi Usul Kanunu uyarınca vergi incelemesi yapmaya yetkili kılınan memurlar tarafından düzenlenen vergi inceleme raporları Gelir İdaresi Başkanlığı merkez ve taşra birimlerinde oluşturulacak rapor değerlendirme komisyonları tarafından değerlendirilir.

Vergi incelemesinde uyulacak usul ve esaslar ayrı bir yönetmelikle düzenlenmiş olup, mükellef hakları açısından söz konusu yönetmelik ayrı bir yazı konusudur.

20 Haziran 2016 Pazartesi