DR. VEYSİ SEVİĞ

Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesi uyarınca kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu kuruluşları, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçilerin yapmış oldukları ödemelerden tevkifat (kesinti) yapma yükümlülükleri bulunmaktadır.

Diğer yandan Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinin birinci fıkrasının 5 numaralı bendinin ‘a’ alt bendi gereği aynı kanunun 70’inci maddesinde sayılmak suretiyle belirlenmiş mal ve hakların kiralanması karşılığında yapılan ödemelerden tevkifat yapılması gerektiği hususu hükme bağlanmıştır. Tevkifat, yasal düzenleme ile vergi kesintisi yapma mükellefiyeti bulunanların faaliyetlerine ilişkin ödemelerine yönelik olup, gerçek kişilerin iktisadı işletmelerine dahil olmayan gayrimenkullerinin iş yeri olarak kiralanması halinde söz konusu olmaktadır. Kurumlar ile kamu idare ve müesseselerine ödenen kira bedelleri üzerinden tevkifat yapılmamaktadır. Bu bağlamda da kollektif ve adi komandit şirket gibi şahıs şirketlerine ait kira bedelleri de tevkifat kapsamı dışında tutulmuştur. Aynı şekilde gerçek kişiler ve adi ortaklıkların ticari işletmelerine dahil mal ve hakların kiraları da tevkifata tabi tutulmamaktadır.

Ancak vakıflara, (mazbut vakıflar hariç) ve derneklere ait taşınmazların kiralanması karşılığında bunlara yapılan kira ödemelerinden vergi tevkifatı, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesine göre yapılmaktadır. Bu bağlamda da bu tevkifatın yapılmasında, kira ödemesini yapan derneğin, kamuya yararlı dernek ya da vakıf olması önem arz etmemektedir.

Başka bir anlatımla mazbut vakıflar hariç, hiçbir ayrım yapılmaksızın tüm dernek veya vakıflara ödenen gayrimenkul kira bedellerinden tevkifat yapılması gerekmektedir. Bu bağlamda da ayrıca sendikalar, ticaret odaları, sanayi odaları, ticaret borsaları, esnaf odaları ve bunların birlikleri ile diğer mesleki kuruluşlara ait oda ve birlikler, siyasi partiler, emekli ve yardım sandıklarına yapılan kira ödemelerinden de gelir vergisi tevkifatı yapılması söz konusudur.

Ayrıca 6822 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinin birinci fıkrasının 5. bendine (d) alt bendi eklenerek yabancı devletlere, yabancı kamu idare ve kuruluşları ile uluslararası kuruluşlara ait diplomatik statüsü bulunmayan gayrimenkullerin kiralanması karşılığında bunlara yapılan kira ödemeleri de tevkifat kapsamına alınmıştır.

Gayrimenkul sermaye iratlarında tevkifat nakden ve hesaben ödeme anında yapılır. Hesaben ödeme deyimi, vergi tevkifatına tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemleri ifade etmektedir. Vergi tevkifatı, gayrisafi tutarlar üzerinden yapılır. Kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi halinde vergi,
bilfiil ödenen miktar ile ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanır.

Kira bedeli peşin olarak ödeniyorsa, ödendiği tarihte tamamı üzerinden tevkifat yapılır.

Vergi kesintisine tabi tutulması gerekirken, tevkifat yapılmadan ödenen kira bedellerinde tevkifata esas alınacak tutar kesilecek vergi oranında artırılır. Çünkü tevkifatın gayrisafi tutarlar üzerinden yapılması gerekmekte olup, ödenen kira tutarı net kira tutarı olmaktadır.

Tevkifata tabi kiralama işleminde sözleşmede kira bedeli sadece ‘net’ tutar olarak belirlenmiş ise net kira tutarından hareketle ödemenin yapıldığı tarihteki tevkifat oranı esas alınarak brüt tutarın tespit edilmesi ve tevkifat tutarının hesaplanması gerekir.

Kira sözleşmesinde kira bedeli ‘brüt’ tutar, ya da hem ‘net’ hem ‘brüt’ tutar olarak belirtilmişse, tevkifat oranı ‘brüt’ kira ödemeleri üzerinden yüzde 10 olarak uygulanmalıdır.

02 Ekim 2020 Cuma