Osmanlı Devleti’nin son yıllarına ait görüntüler de var, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin ilk kabinesine ait görüntüler de… Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye’nin görsel hafızasını kayıt altına almak için 5 yıl önce başlattığı dijitalleşme hareketinde filmlerin özgün hallerini korumak için önemli bir adım attı. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ) Prof. Dr. Sami Şekeroğlu film arşivi üniversitenin Bomonti Kampüsü’nde inşa edilen, iklimlendirme sistemleriyle donatılmış modern arşiv merkezine taşınırken, Bakanlığa ait filmler ise Genelkurmay Başkanlığı Görsel Yapım ve Foto Film Merkezi Komutanlığı bünyesinde kurulan özel arşiv merkezine yerleştirildi.
DİJİTALLEŞME SÜRÜYOR
MSGSÜ’nün Beşiktaş Balmumcu yerleşkesinde uzun yıllardır saklanan Prof. Dr. Sami Şekeroğlu Koleksiyonu’nun, içinde bulunduğu yapının yüksek deprem riski taşıdığının saptanması üzerine taşınmasına karar verildi. Filmlerin dijital hafızaya aktarılması kadar nitrat tabanlı hallerinin de muhafazası önem taşıyor. Yeni kurulan merkez, iklimlendirme sistemleriyle donatılmış olmasıyla dikkat çekiyor. Özel arşiv bölümünde filmlerin özgün hallerinin korunması için odanın sıcaklık ve nem dengesine dikkat ediliyor.
BAKANLIK ARŞİVİ
Bakanlığa ait Osmanlı, Kurtuluş Savaşı ve Atatürk dönemine uzanan nitrat tabanlı film koleksiyonu ise Genelkurmay Başkanlığı Görsel Yapım ve Foto Film Merkezi Komutanlığı bünyesinde kurulan özel arşiv merkezine yerleştirildi. Koleksiyonda, Atatürk’ün doğumunun 100’üncü yılı kutlamaları kapsamında toplanan filmler ve Türk sinema tarihinin önemli yapıtları da bulunuyor. Filmler, hem orijinal nitrat tabanlı halleriyle korunuyor hem de dijitalleştirilerek geleceğe aktarılıyor. Modern koşullarda fiziki korunması sağlanan her iki arşivdeki filmler de Bakanlık denetiminde peyderpey dijital hafızaya aktarılıyor. Filmler, ‘filmmirasim.ktb.gov.tr’ adresi ve ‘YouTube/Sine_Resmi’ kanalı üzerinden kamuoyunun erişimine sunuyor.
KUTULAR DAHİ ÖZEL
Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde muhafaza edilen filmlerin saklandığı kutuların bile özel olması gerekiyor. Nitrat tabanlı filmlerin ise kendiliğinden alev alma özelliği bulunduğu için muhafazasına ayrıca önem veriliyor. Tüm filmler taranmadan önce temizlenerek fiziksel onarımları yapılıyor. Taraması biten filmler, film restorasyon programıyla kare kare restore edilebiliyor. Filmlerin taranarak dijitalleştirmesi çalışmaları esnasında önceki senelerde yapılmış olan içerik çözümlemeleri ve filmlere ait diğer bilgiler tekrar gözden geçiriliyor ve eksik olanlar tamamlanıyor.
ULUSAL ARŞİV NİTELİĞİNDE
Türkiye’nin kültürel mirasının görsel belleğini oluşturan filmleri gelecek kuşaklara aktarmak amacıyla hareket eden Kültür ve Turizm Bakanlığı, bunun için çeşitli kurumlarla bağlantılı olarak çalışıyor. Ulusal bir film arşivi oluşturmak için Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Türk Tarih Kurumu ve TRT işbirliğiyle çalışılıyor. Vatandaşlar da ellerinde 35 ve 16 mm ölçülerde sinema tarihinde önemli yeri olan filmler veya geçmişe ışık tutabilecek belge filmler varsa bunları arşive emanet edebiliyor. Filmler uygun ortam ve koşullarda muhafaza edilirken yüksek çözünürlüklü dijital bir kopyası da bağışçıya teslim ediliyor.
PANDEMİYLE BAŞLADI
Prof. Dr. Sami Şekeroğlu arşivinin dijitalleşmesi için ilk adım, MSGSÜ Rektörlüğünce pandemi döneminde başlamıştı. Prof. Dr. Sami Şekeroğlu tarafından ilerleyen yıllarda bir merkeze dönüşmek üzere 1960’larda temeli atılan Sinema TV Merkezi’nde bulunan filmlerin listesi açık erişime açılmıştı. Filmlerin listesinin ardından içeriklerinin de erişime açılması için çalışmaların sürdüğü duyurulmuştu.
ÇANAKKALE CEPHESİ GÖRÜNTÜLERİ
Türkiye’nin görsel hafızası niteliğinde olan arşivde, en eskisi 1895 yılı olmak üzere Cumhuriyet sonrası çeşitli etkinliklere ait görüntüler de yer alıyor. Arşivde İngilizlerin geri çekildiği Çanakkale Cephesi’nde, Seddülbahir Kalesi’ne Türk askerlerinin girişinin yer aldığı kareler, Atatürk’ün Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne girişini gösteren anlar ve Avusturya-Macaristan’ın son İmparatoru I. Karl ve İmparatoriçe Zita’nın 19-21 Mayıs 1918 tarihinde yaptığı ziyarete ait videolar dikkat çekiyor.
