Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bu ülke liderleriyle, bakanların da mevkidaşlarıyla gerçekleştirdiği karşılıklı ziyaretler, diplomatik ilişkileri geliştirmesinin yanında, imzalanan anlaşmalar sayesinde ticarette yeni işbirliklerinin de kapısını açtı.

Türkiye'nin son dönemde karşılıklı "lider diplomasisi" yürüterek siyasi ve diplomatik ilişkilerini geliştirdiği Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Suudi Arabistan'a yönelik ihracatındaki hızlı artış dikkati çekiyor.

Ticaret Bakanlığı ve Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, Türkiye, geçen yıl Suudi Arabistan ve BAE'ye toplam 11 milyar 204 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdi. İki ülkeye ihracat bir önceki yıl toplam 6,3 milyar dolar seviyesindeydi.

İhracattaki artışta, son dönemde hızla gelişen siyasi ve diplomatik ilişkiler ile imzalanan anlaşmalar etkili oldu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçen yıl temmuzda Körfez ülkelerine yönelik turu kapsamında, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'ni (BAE) ziyaret etmişti.

Bu ziyaretlerde, yatırımdan sanayiye, savunmadan sağlığa, yenilenebilir enerjiden uzay endüstrisine kadar birçok alanda 18 anlaşma ve bir ortak bildiri imzalanırken Türkiye ile BAE arasında 50,7 milyar dolarlık anlaşma yapıldı.

BAE, geçen yıl Türkiye'nin en fazla ithalat ve ihracat gerçekleştirdiği 9'uncu ülke oldu.

2023'te bu ülkeye ihracat 2022 yılına kıyasla yüzde 63,4 artarak yaklaşık 8 milyar 583 milyon dolara ulaştı. 2022'de 5 milyar 253 milyon dolarlık ihracat yapılmıştı.

Bu ülkeye özellikle mücevher sektöründeki dış satım dikkati çekti. Yıl boyunca çeşitli sektörlere yönelik ürünlerin de satışı gerçekleştirildi.

SUUDİ ARABİSTAN'A İHRACAT YÜZDE 150,3 ARTTI

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, geçen yıl bakanlar ve iş insanlarıyla gerçekleştirdiği Suudi Arabistan ziyaretinde de 5 mutabakat zaptı imzalanmıştı. Suudi Arabistan ile gelişen ilişkiler sonrası bu ülkeye ihracat bir önceki yıla kıyasla yüzde 150,3 artarak 2 milyar 621 milyon doları geçti. 2022'de ihracat rakamı 1 milyar 47 milyon dolar olarak kaydedilmişti.

Suudi Arabistan'a, Türkiye'den dolar bazında en çok halı, hububat, bakliyat ve kimyevi maddeler gönderildi. Ülke, Türkiye'nin en fazla ihracat gerçekleştirdiği 20'nci ülke olarak öne çıktı.

Halı sektörünün ihracatı geçen yıl 270 milyon doları buldu. Ayrıca, hububat, bakliyat, yağlı tohumlar ve mamulleri, kimyevi maddeler ve mamulleri sektörleri de ihracatta öne çıktı.

Son yıllarda ilişkilerin stratejik işbirliği ve ortaklık seviyesine yükseltildiği bu ülkelerle ticaretteki artışın 2024'te de sürmesi bekleniyor. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de kısa süre önce Körfez bölgesi ülkelerine yönelik "yatırım turu"na çıkmış ve çeşitli kesimlere Türkiye'deki yatırım imkanlarını anlatmıştı.

Türkiye'nin Suudi Arabistan ve BAE'ye yönelik ihracat rakamları şöyle (milyon dolar):

11 Ocak 2024 Perşembe

Amasya Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Yusuf Bahadır Keskin, "Kalkınma Yolu, Avrupa ile ulaşımı Hayfa Limanı ya da Süveyş Kanalı'na bağımlılıktan kurtarıp Arap Yarımadası'na eşsiz bir alternatif sunabilir" dedi.

Amasya Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Yusuf Bahadır Keskin, Türkiye, Irak, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) arasında imzalanan "Kalkınma Yolu" mutabakat zaptını ve Kalkınma Yolu Projesi'nin Körfez'e etkilerini değerlendirdi.

Türkiye, Irak, Katar ve BAE arasında "Kalkınma Yolu" mutabakatı imzalandı. Kuveyt ve Suudi Arabistan bu mutabakat zaptına katılmadı. Bu ülkeler Kalkınma Yolu Projesi'ne neden katılmıyor?

Esasında bu ülkelerin Kalkınma Yolu'na "katılmadığını" söylemek için erken. Uzun vadeli bir plandan bahsediyoruz ve bazı bölge ülkeleri projeye temkinli yaklaşmayı tercih ediyor. İlerleyen aşamalarda yeni gelişmeleri ve yeni ortakların katılımını görebiliriz.

Suudi Arabistan projeye katılma niyetini beyan eden ilk ülkelerden biriydi. Suudi Arabistan'ın projeye finansman sağlaması, altyapı yatırımları yapması ve ülkenin kuzeybatısındaki Arar Sınır Kapısı'nı aktif hale getirmesi konuları gündeme gelmişti. Buna rağmen Riyad yönetimi Türkiye, Avrupa ve Orta Koridor'a bağlantı sağlayabileceği bu projenin mutabakat zaptına katılmadı. Riyad yönetiminin, Kalkınma Yolu'nun Irak pazarında zaten kendisini hissettiren Türk ihracatçılarının etkisini daha da artırmasından kaygılandığı söylenebilir. Suudi kanadı bunu sıfır toplamlı bir denklem olarak görüyor. Oysa Türkiye’nin Irak’taki etkisi, İran’ın dengelenmesinde Körfez adına avantaj sağlayacaktır. Ayrıca Kalkınma Yolu faaliyete geçtiğinde, Irak’taki Körfez yatırımlarının da önünü açacaktır. Nitekim Türkiye, bu projeyi Irak’taki etkinliğini kendi çıkarlarını maksimize etme bağlamında sıfır toplamlı bir denklem üzerinden okumuyor. Aksine Türkiye, Kalkınma Yolu'na Irak’taki istikrarın bölgesel ekonomik entegrasyona, dolayısıyla kazan-kazan mantığıyla bütün aktörlere fayda getirecek bir proje olarak bakıyor.

Şu aşamada Suudi Arabistan’ın masasında kendisine ait mega projeler ve Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru (IMEC) gibi alternatif projeler mevcut. Riyad’daki karar alıcılar öncelikle kendi mega projeleri ve IMEC’e odaklanacak fakat Kalkınma Yolu’nu da dikkatle takip edecekler. Zira, BAE ve Katar gibi bölgesel rakiplerin dahil olacağı bir projenin dışında kalmak istemeyeceklerdir.

Kuveyt cephesindeyse durum biraz daha farklı. Öncelikle Irak’la 1990’daki işgalden günümüze uzanan, tam manasıyla çözülememiş tarihsel bir husumet ve bazı anlaşmazlıkları var. Fav Limanı’nın kullanılmasında Kuveyt’in Bubiyan Adası’nın konumu, komşular arasındaki iletişim kanallarının her daim açık kalmasını gerekli kılıyor. Ayrıca Fav Limanı, Kuveyt’in büyük yatırım yaptığı ve inşası devam eden Mübarek Limanı için çok ciddi bir rakip olacak. Gerek Mübarek Limanı’nın uzun zamandır tamamlanamaması gerekse Kalkınma Yolu’nun dışında kalınması Kuveyt'te eleştirilere yol açıyor. Ulusal Meclis içerisinden vekiller, hükümeti “büyük projeleri ve bölgesel ilişkileri yönetememekle” suçluyor. Dolayısıyla projede somut adımların atılması, Kuveyt’in yol haritasında bazı değişiklikleri beraberinde getirebilir.

Türkiye ile Irak arasındaki yakınlaşma ve Türk diplomasisinin Ali es-Sistani gibi isimlerle oluşturacağı sağlıklı diyalog kanalları Körfez için güven ortamını tesis edebilir. Sistani’nin Körfez’de ciddi yatırımı olan şirketleri kontrol ettiği ve Irak-Körfez arasında toplumsal açıdan etkin bir isim olduğu da hesaba katıldığında, Türkiye’nin diplomatik anlamda kapsayıcı bir siyaset üretmesi Irak’ın İran radarından kopmasına ve Körfez’in Şii tehdidini yönetmesine vesile olabilir. Aynı zamanda, bu durum Orta Doğu’daki gerilimlerin yumuşamasına, diyalog kanallarının gelişmesine ve işbirliği zemininin güçlenmesine fırsat doğurabilir. Bu tarz adımlar Irak ile Körfez arasındaki yakınlaşmanın önünü açabilir ve Suudi Arabistan ile Kuveyt gibi aktörlerin tutumlarında değişiklikler görülebilir. BAE-İran, Suudi Arabistan-İran normalleşmelerinin de kısa süre önce tatbik edildiği de hesaba katıldığında, Türkiye’nin aktif ve yapıcı bir siyaset ürettiği sürece Irak’ın da bölgesel bir aktör olması ve bölgesel işbirliğine katkı üretmesi beklenebilir.

KALKINMA YOLU KÖRFEZ’E NELER KATABİLİR?

Körfez monarşileri son dönemde hidrokarbon ihracatına bağımlı geleneksel ekonomi modelini dönüştürme ve gelirlerini çeşitlendirmeye odaklandılar. Körfez ülkeleri tarafından teknoloji, finans, spor ve turizm gibi muhtelif sektörlerde mega yatırımlar gerçekleştiriliyor. Gerek geleneksel yapı gerekse yeni ekonomi modeli için alternatif ulaştırma rotaları büyük değer taşıyor.

Basra Körfezi’ni Avrupa’ya bağlayan en kısa ve en ucuz güzergah niteliğindeki Irak hattı, küresel ticaret için yıllardır “çıkmaz bir sokak”. Bu tür mega projelerin sonuca ulaşması, ekonomik kalkınmayı ve bölgesel entegrasyonu hızlandırarak Irak’ın yarım asırdır maruz kaldığı yapısal istikrarsızlıktan kurtulması için bir fırsat olabilir.

Eski Irak Başbakanı Nuri el-Maliki yönetiminin mezhepçi politikalarıyla artan İran etkisinin kırılabilmesi için de bu ekonomik kurtuluş hamlesi önem taşıyor. Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani yönetiminin harekete geçirdiği bu vizyon projesi sadece Irak için değil, bölge ve küresel ticaret için de fayda yaratacak. Kalkınma Yolu faaliyete geçtiğinde lojistik maliyetlerin yüzde 40 düşeceği hesaplanıyor. Katar ve BAE, projedeki potansiyelin farkına vararak mutabakat zaptına katılım sağladı.

Kalkınma Yolu ile Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülkelerini birbirine bağlayacak 2 bin 117 kilometrelik KİK Demir Yolu Projesi’nin entegrasyonu, Akdeniz’le Hint Okyanusu’nun bağlanması anlamına geliyor. Doha yönetimi, Türkiye ve Avrupa ile doğrudan kurulacak lojistik bağlantıya verdiği değeri, projenin altyapı faaliyetleri için sunduğu yaklaşık 10 milyar dolarlık taahhütle gösterdi.

BAE için de benzer durum söz konusu. Yatırım Bakanı Mohamed Hassan Al Suwaidi'nin İstanbul ziyaretinin ardından BAE’nin projeye gösterdiği alaka bir kez daha ifade edildi. Aynı zamanda BAE menşeli 40'tan fazla ülkede varlık gösteren AD Ports Group gibi şirketlerin, projenin inşa ve işletme süreçlerine aktif katılımları söz konusu görünüyor.

Kalkınma Yolu’na katılmayan ülkeler İsrail’e rağmen IMEC Projesi ile yola devam edecekler mi? Körfez için hangi projeyle ilerlemek daha mantıklı görünüyor?

Keskin: Arap Yarımadası ile Avrupa ticaretinde deniz yolu veya hava yolu mecburi tercih olarak karşımıza çıkıyor. Deniz yolu rotalarında yaşanan aksamalar ise büyük ticari riskler doğurabiliyor. Dolayısıyla bölge ülkeleri için demir yolu ve kara yolu alternatiften ziyade, stratejik bir zorunluluk. Bu sebeple her iki proje de bölge adına çok değerli. Ancak, Körfez ülkelerinin dahli Kalkınma Yolu’na güç katacak ama BAE ve Suudi Arabistan olmadan IMEC hayata geçemez. Ayrıca IMEC Projesi'ni, İran’ın pasifize edilmesi, Suudi Arabistan'ın Çin'den uzaklaştırması ve bölge ülkelerinin İsrail'le yakınlaştırılması girişimlerinin parçası olarak okuyabiliriz.

Şu bir gerçek ki, Kalkınma Yolu’nun başarısı, IMEC’i sekteye uğratabilir. Jeopolitik boyutuyla Kalkınma Yolu Projesi, Mısır, İsrail, Ürdün ve Suriye’nin etkisini azaltabilir. Fakat özünde söz konusu 2 proje birbirlerine engel değil. IMEC’in bir parçası olan BAE, Kalkınma Yolu’na da katılmak istiyor. Aslında Abu Dabi yönetiminin rasyonel olan her projenin içinde görebiliriz.

IMEC’in Arap Yarımadası’nı katederken demir yolu ve deniz yolu modları arasında aktarmalar içermesi, projenin ticari uygulanabilirliğini sorgulamaya açıyor. Kalkınma Yolu ise Basra Körfezi’nden Avrupa’ya uzanan bir kara ve demir yolu anlamına geliyor ve en uygulanabilir rota konumunda. Kalkınma Yolu, Avrupa ile ulaşımı Hayfa Limanı ya da Süveyş Kanalı’na bağımlılıktan kurtarıp Arap Yarımadası’na eşsiz bir alternatif sunabilir. Üstelik bunu daha ucuz ve daha güvenli bir şekilde temin edebilecek olması projeyi bir adım öne geçiriyor.

06 Mayıs 2024 Pazartesi

ABD’lilerin ülkede konut fiyatlarında kısa vadede beklediği artış yüzde 5.1'e, kirada yüzde 9.7'ye yükseldi.

ABD Merkez Bankası (Fed) New York Şubesi, 2024 yılına ait Konut Anketi'nin sonuçlarını yayımladı.

Şubat ayında gerçekleştirilen, tüketicilerin konutla ilgili deneyimleri ve beklentileri hakkında bilgi sağlayan anketin sonuçlarına göre, hanehalkının bir yıl sonrası için konut fiyatlarında beklediği artış yüzde 5,1'e yükseldi.

Bu oran, 2022 yılında kaydedilen yüzde 7'lik rekor artış beklentisinin altında kalmasına rağmen, salgın öncesi ortalama olan yüzde 4,2'nin üzerinde gerçekleşti.

Geçen sene konut fiyatlarının bir yıl içinde yüzde 2,6 yükselmesi bekleniyordu. Uzun vadeli konut fiyatı artış beklentisi ise yıllık yüzde 2,7'ye geriledi.

Kira fiyatlarına dair artış beklentisi, gelecek yıl için 1,5 puan artarak yüzde 9,7'ye çıktı. Bu oran, kirada en yüksek ikinci artış beklentisi olarak kayıtlara geçti. Kira artışı beklentisi uzun vadede de yüzde 5'ten yüzde 5,1'e çıktı.

Hanehalkı konut kredisi faiz oranı beklentisi, bir yıl sonrası için yüzde 8,7'ye 3 yıl sonrası için yüzde 9,7'ye yükseldi.

Kiracıların ev sahibi olma beklentisi ise 4,3 puan azalarak yüzde 40,1'e geriledi.

06 Mayıs 2024 Pazartesi