Yüzyıllar önce bir bilim insanı çok büyük emek harcayarak yaptığı bir kirişli aletle yıldızlar arasındaki mesafeyi ölçmeye çalışıyor…

Bir optik bilimci fotoğraf makinesinin ilk örneği sayılan karanlık odayla görme işlevinin unsurlarını çözmek için uğraşıyor ya da bir hekim o yılların üstün teknoloji aletleriyle dünyanın ilk açık ameliyatını gerçekleştiriyor…

Burası İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi.

Prof. Dr. Fuat Sezgin öncülüğüne 2008 yılında açılan müze, bilim dünyasındaki buluşların kaynağında doğru bilinen yanlışlara meydan okuyor.

İLKİ BAŞARDILAR

Müslüman bilim adamlarının bilim tarihinde açtığı çığır hakkında derin ipuçları veren müzede tüm buluşlar o yılların kitaplarında yer alan bilgilere göre birebir yeniden yapılmış. Topkapı Sarayı’nın has ahırlar bölümünde yer alan müze astronomi, kimya, mimari, tıp, savaş, coğrafya, felsefe ve madenler bölümünden oluşuyor. Özellikle astronomi alanında pek çok çalışmanın yer aldığı müze, Müslüman bilim adamlarının gerçekleştirdiği ve dünyada ilk olan çalışmaları ziyaretçilere sunuyor.

YILDIZLARIN ARASI

Müzenin astronomi bölümünde usturlaplardan yıldızlara ve gök cisimlerini gözlemlemek için geliştirilen aletlere kadar pek çok buluş yer alıyor. Astronomi bölümünde yer alan aletlerin içinde en dikkat çekenlerinden biri de yıldızlar arasındaki mesafeyi ölçmek için geliştirilen özel bir alet. Buna göre üçgen şeklinde tasarlanan ve üzerinde milimetrik hesaplar bulunan bu alet bugünün ölçülerine çok yakın değerlerle yıldızlar arasındaki mesafeyi ölçüyordu. Gezegenlerin aralarındaki boylam derecelerini ölçmek için de henüz 10. yüzyılda aletler geliştirilmişti. Ölçülen değerlerse bugünkü teknolojik aletlerle ölçülen değerlere çok yakındı.

DÜNYANIN YÖRÜNGELERİ

Müslüman bilim adamları müzede yer alan bilgilere göre henüz o yıllarda dünyanın yörüngelerini anlatan küreler yapmışlardı. Burçlar kuşağındaki yakınlaşmalar da o yıllarda gerçekleştirilen aletlerle kolayca ölçülebiliyordu. İslam dünyasında özellikle ibadet saatlerini tayin etmek için de çok önemli bir bilim dalı haline gelen astronomi, İslam coğrafyasında kurulan onlarca rasathaneyle zirveye ulaşmıştı. Bu rasathanelerin arasında İstanbul Rasathanesi de bulunuyordu.

SAATLER VE ZAMAN

Hem ibadet saatlerini tayin hem de çalışma zamanlarını ayarlayabilmek adına İslam coğrafyasında zamana özel bir önem atfediliyordu. Bu yüzden Müslüman bilim adamlarının başlıca buluşları arasında saatler yer alıyordu. Müzede Müslüman bilim adamları tarafından geliştirilen onlarca saat de sergileniyor. Bunların arasında zilli saatler, su saatleri, cıvalı saatler, gece vakitlerine özgü mumlu saatler yer alıyor.

HİNT OKYANUSU’NU ÖLÇTÜLER

Dünyanın en önemli kâşifleri Müslümanlar arasından çıkıyordu. Hatta öyle ki Prof. Dr. Fuat Sezgin’e göre Müslüman kâşifler Kristof Kolomb’dan yıllarca önce Amerika’yı keşfetmişlerdi. Müslümanların coğrafi keşiflerine dair haritalar da müzenin coğrafya bölümünde sergileniyor. Müslüman bilim adamları o yıllarda Hint Okyanusu’nun büyüklüğünü bugünküne çok yakın bir değerle ölçmüşlerdi.

İLK BİYOLOJİK BOMBA

Müslümanlar savaş teknolojisinde de oldukça ileri gitmişlerdi. O yıllarda geliştirdikleri savaş aletleri devrinin oldukça ilerisinde olan aletlerdi. Örneğin henüz 14. yüzyılda biyolojik bomba diye tabir edilen bir bomba geliştirmişlerdi. Yine o yıllarda ilk tank olarak kabul edilen portatif bir araç yapmışlardı. Her tarafı metal olan bu tankın içini de savaş aletleri ile donatmışlardı.

DÖNER HER DEVİRDE VAZGEÇİLMEZ

Türkler için dönerin her devirde vazgeçilmez olduğu müzede sergilenen keşifler içinde de gözlemlenebiliyor. Zira büyük Osmanlı bilgini Takıyyüddin’in 16. yüzyılda Türklerin bugün dahi vazgeçilmezi olan döneri, kolayca yapabilmek için buharlı bir döner makinesi icat ettiği görülüyor. Sisteme göre büyükçe bir kazanın içinde odunlar vasıtasıyla kaynayan su, şişlere takılı olan eti döndürüyor ve et bu şekilde pişmiş oluyor.

KATARAKT AMELİYATI

Müslüman âlimlerin, o yıllarda katarakt ve kornea ameliyatı yaptığı müzede sergilenen ameliyat gereçlerinden anlaşılıyor.

EKVATORU HESAPLADILAR

Halife el-Memun henüz 9. yüzyılda bir dünya haritası yapılmasını Müslüman coğrafyacılardan istemişti. Bunun için ekvatorun gerçek uzunluğunun bulunması gerekiyordu. Bir grup bilgin usturlap, ip ve çubuklar vasıtasıyla bu işi başardı ve uzunluğu 40 bin kilometreye yakın buldular. Günümüzdeki değer ise 40 bin 76 kilometre.

11 Temmuz 2016 Pazartesi

Etiketler : Gündem

Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF), önemli ekonomilerdeki zayıf performans nedeniyle küresel ekonomik büyümenin 2024'te yüzde 2,9'a gerileyeceğinin öngörüldüğünü bildirdi.

Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF), Küresel Görünüm Raporu'nu yayımladı.

Raporda, Orta Doğu'daki çatışmalar ve ABD-Çin ilişkileri de dahil olmak üzere jeopolitik gerginliklerin yüksek kalmaya devam ettiği belirtildi.

Söz konusu gelişmelerin eş zamanlı olarak gerçekleştiği ve belirsizliğe katkıda bulunduğu belirtilen raporda, böylesine değişken bir ortamda siyasi olayların daha da önem kazandığı ve kasım ayındaki ABD başkanlık seçimlerinin küresel ölçekte yılın en önemli siyasi olayı olarak öne çıktığı ifade edildi. Raporda, ABD'deki seçimlerin küresel ekonomi ve ticaret politikalarını önemli ölçüde etkileyebileceği vurgulandı.

Küresel ekonomik faaliyetin yavaşlamasının beklendiğine işaret edilen raporda, küresel ekonomik büyümenin ABD ve Çin gibi önemli ekonomilerdeki zayıf performans nedeniyle 2023'teki yüzde 3,1 seviyesinden 2024'te ve 2025'te yüzde 2,9'a gerileyeceğinin öngörüldüğü bilgisi verildi.

Raporda, ABD'de ABD Merkez Bankasının (Fed) geçmişteki agresif parasal sıkılaştırmasının etkilerinin işe alımlarda yavaşlamaya, hane halkı gelir büyümesini baskılamaya ve tüketici harcamalarını kısıtlamaya yol açmasının beklendiği belirtilerek, benzer şekilde Çin'in ekonomik ivmesinin de zayıfladığı ve son verilerin temel sektörlerde geniş tabanlı bir yavaşlamaya işaret ettiği aktarıldı.

ABD ekonomisinin bu yıl yüzde 2,4 büyümesinin beklendiği kaydedilen raporda, Çin ekonomisinin de bu yıl yüzde 4,7 büyüyeceğinin öngörüldüğü belirtildi.

Raporda, Avro Bölgesi'nin ekonomik görünümünün de zorlu olmaya devam ettiğine işaret edilerek, bölge ekonomisinin ekonomik büyüme hızının geçen yıla benzer şekilde yüzde 0,5 civarında düşük kalmasının beklendiği kaydedildi.

IIF'nin raporunda, Türkiye ekonomisinin ise 2024'te yüzde 2,7 büyüyeceğinin öngörüldüğü bildirildi.

Öte yandan, Fed'in 2024 yılında faiz oranlarını 100 baz puan düşürmesinin beklendiği ve bu durumun küresel finans piyasalarını etkileyeceği belirtilerek, gelişmekte olan piyasaların, riskler bölgeye göre değişse de ABD'deki daha düşük faiz oranlarından faydalanabileceği ifade edildi.

Raporda, 2025 yılına ilişkin ekonomik görünümün ise jeopolitik istikrara ve teknolojik ilerlemeye bağlı olduğu kaydedildi.

19 Eylül 2024 Perşembe

Etiketler : büyüme

Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksi, günü yüzde 2.06 değer kazanarak 9.975,61 puandan tamamladı. BIST 100 endeksi, önceki kapanışa göre 201,12 puan artarken, toplam işlem hacmi 84,6 milyar lira oldu.

Bankacılık endeksi yüzde 3,08, holding endeksi yüzde 2,50 değer kazandı.

Sektör endeksleri arasında en çok kazandıran bankacılık, tek kaybettiren yüzde 0,63 ile ticaret oldu.

Küresel piyasalarda, ABD Merkez Bankasının (Fed) 50 baz puanlık faiz indiriminin ardından pozitif bir seyir izleniyor.

Öte yandan TCMB Para Politikası Kurulu (PPK), politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını değiştirmeyerek yüzde 50'de tuttu.

PPK duyurusunda, "Temel mal enflasyonu sınırlı bir artışla düşük seyretmeye devam ederken, hizmet enflasyonundaki iyileşmenin son çeyrekte gerçekleşmesi beklenmektedir. Enflasyonda belirgin ve kalıcı bir bozulma öngörülmesi durumunda ise para politikası araçları etkili şekilde kullanılacaktır." ifadelerine yer verildi.

Kararın ardından BIST 100 endeksindeki yükseliş hızlanırken, Türkiye'nin 5 yıllık kredi risk primi (CDS) ise 256,5 baz puanla Şubat 2020'den bu yana görülen en düşük seviyeye yaklaştı.

Analistler, TCMB'nin karar metninden alınan sinyallerin enflasyonla mücadelenin ciddi şekilde devam edeceği şeklinde yorumlandığını kaydederek, bu durumun Türk lirası varlıklara olan talebi destekleyebileceğini belirtti.

Yarın yurt içinde tüketici güven endeksi, yurt dışında ise Japonya Merkez Bankası (BoJ) faiz kararı, Japonya'da enflasyon, Almanya'da Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE), Avro Bölgesinde tüketici güven endeksinin öne çıkacağını dile getiren analistler, BoJ'un yarınki açıklamasında faiz oranının yüzde 0,25'te sabit tutmasının beklendiğini söyledi.

Banka politika faizini 31 Temmuz 2024'te 15 baz puan artışla yüzde 0,25'e yükseltirken, devlet tahvil alımlarının ise azaltılmasına karar vermişti.

Analistler, teknik açıdan BIST 100 endeksinde 10.000 ve 10.100 seviyelerinin direnç, 9.800 ve 9.700 puanın destek konumunda olduğunu kaydetti.

19 Eylül 2024 Perşembe

Etiketler : BIST100 borsa