Dr. Can Gürlesel
Covid-19 salgınının kontrolü amacıyla uygulanan izolasyonlar kaldırılmaya başlandı. Buna bağlı olarak iktisadi faaliyetler de toparlanmaya geçti. Ancak ekonomide mevcut riskler de devam ediyor. Bir yandan Covid-19 salgını ile mücadele devam edecekken, riskleri de iyi yöneterek sağlıklı bir toparlanma gerçekleştirebiliriz.
1. EKONOMİDE GÜVEN ENDEKSLERİ HIZLI GERİ DÖNÜŞ YAPIYOR
İktisadi faaliyetlere geri dönüş, güven ve beklentileri iyileştirdi. Ekonomik güven endeksi mayıs ayında 61.7 iken, haziran ayında yüzde 19.1 oranında artarak 73.5 değerine yükseldi. Ekonomik güven endeksindeki artış, tüketici, reel kesim (imalat sanayi), hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörü güven endekslerindeki artışlardan kaynaklandı. Tüketici güven endeksi bir önceki aya göre haziran ayında yüzde 5.2 oranında artarak 62.6 değerini, reel kesim güven endeksi bir önceki aya göre yüzde 22.2 oranında artarak 89.8 değerini aldı. İktisadi ve sosyal hayata geri dönüş ile reel kesim ve tüketici güveni arttı.
2. SANAYİ ÜRETİMİ İÇ SİPARİŞLERDEKİ CANLANMAYA BAĞLI OLARAK ARTIYOR
Sanayi faaliyetlerinde haziran ayında hızlı bir toparlanma gerçekleşti. İstanbul Sanayi Odası tarafından ölçülen satın alma yöneticileri endeksi, mayıs ayında 40.9 olarak ölçüldükten sonra haziran ayında 53.9’a yükseldi. Böylece endeks şubat ayından beri ilk kez eşik değer 50.0’nin üzerinde gerçekleşti. Covid-19 salgınına yönelik kısıtlamaların kaldırılarak normale yaklaşılması, haziranda imalatçıların üretim hacimlerini belirgin bir şekilde artırmasına olanak sağladı. Yurt içi ve yurt dışı alınan siparişlerde artılar oldu. Böylece sanayide mart ve nisan ayında yaşanan sert düşüş yerini tekrar toparlanmaya bıraktı.
3. SANAYİ DIŞI SEKTÖRLERDE DE TOPARLANMA BAŞLADI
Hizmetler, perakende ve inşaat sektörlerinde de işe geri dönüşler ile mevcut iş seviyeleri yükseldi. Önümüzdeki döneme ilişkin alınan yeni iş siparişleri ise özellikle inşaat sektöründe artış gösterdi. Kredi kartı ile yapılan perakende harcamalar mayıs ayında Covid-19 öncesi döneme yaklaştı. Konut ve otomotiv satışları da haziran ayında yüksek artışlar gösterdi. Otomotiv pazarı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 66.3 büyüdü.
4. KREDİ GENİŞLEMESİ TOPARLANMAYI HIZLANDIRDI
Haziran ayındaki bu hızlı toparlanmada kredi genişlemesinin büyük katkısı bulunuyor. Ticari ve tüketici kredileri toparlanmaya doping etkisi yarattı. Buna bağlı olarak iktisadi faaliyetlerde haziran ayında toparlanma beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Buna rağmen iktisadi faaliyet seviyeleri henüz Covid-19 öncesinin oldukça altında.
5. HIZLI TOPARLANMA ENFLASYONDA YÜKSELİŞE YOL AÇTI
Tüketici enflasyonu haziranda aylık yüzde 1.13 artarken yıllık yüzde 12.62’ye yükseldi. Tüketici enflasyonu mayısta yıllık yüzde 11.39 oldu. Böylece haziran ayında tüketici enflasyonu artışa geçti. Çekirdek enflasyon da yıllık yüzde 10.32’den yüzde 11.64’e yükseldi. Gıda fiyatları bu dönemde aylık bazda yüzde 1.60 düşerken yıllık bazda yüzde 12.93 artış kaydetti. Üretici fiyat endeksi ÜFE’de ise yıllık artış 6.17 oldu. Toparlanmanın beklentilerin üzerinde olması nedeniyle özellikle tüketici fiyatları genele yayılan bir artış eğilimine girdi.
6. DÖVİZ REZERVLERİ VE TÜRK LİRASI
Katar ile yapılan swap anlaşması ile brüt rezervlerde bir artış oldu. Ancak bir ay sonra brüt döviz rezervleri anlaşma öncesi seviyesine geri döndü. Net rezervleri ise negatif ve geriliyor.
