Kuantum teknolojili ilk yerli ürünler sahada

SOYHAN ALPASLAN

Teknopark İstanbul Kuluçka Merkezi’nde (Cube Incubaiton) yerleşik Qubitrium Teknoloji Limited Şirketi, Türkiye’nin ilk genel kuantum teknolojileri firması. Qubitrium’un kurucusu Dr. Kadir Durak ve ekibi; kuantum kriptografi, kuantum haberleşme ve kuantum algılama alanlarında Türkiye’nin ilk Ar-Ge çalışmalarını gerçekleştiriyor. Qubitrium; tek foton sayaçları, zaman etiketleme ünitesi, kuantum lidar ve mikroskop gibi ürünleri üretebiliyor. Ayrıca kuantum navigatör ve yer çekimölçer gibi hassas algılama ürünlerini üretebilecek altyapıya ve tecrübeye de sahip firma kuantum kriptografide de iddialı.

Firmanın kurucusu Dr. Kadir Durak, İstanbul Ticaret’in sorularını cevapladı.

İLERİ KUANTUM ÜRÜNLER

Qubitrium’u tanıtır mısınız?

Kuantum kriptografi, kuantum haberleşme ve kuantum algılama alanlarındaki problemlere çözümler sunuyor, ileri kuantum teknolojileri ve ürünleri geliştiriyoruz. Haberleşme güvenliğini bir üst seviyeye taşıyacak olan kuantum dolanıklık tabanlı anahtar dağıtımı geliştirip, isteğe göre uyarlanabilir kriptografik çözümler üretiyoruz. Ayrıca kuantum teknolojilerini endüstriyel organizasyonlara ulaştırıyoruz. Kuantum radar-lidar, kuantum mikroskobu gibi kuantum fiziği ürünleri üzerine çalışıyoruz.

TABİATI ANLAMAK

Kuantum ve kuantum fiziği ne demek?

Kuantum; latince nicelik anlamına gelir, bir etkileşimdeki olabilecek en küçük fiziksel büyüklüktür. Kuantum fiziği de tabiatı atom-altı parçacıklar üzerinden anlama çalışmasıdır ve bildiğimiz gündelik fizik kurallarının geçerli olmadığı bir daldır.

TEMEL CİHAZLARI ÜRETTİK

Geliştirdiğiniz teknoloji ve ürünler neler?

En temel kuantum cihazlarından ‘Tek Foton Dedektörü’ ile ‘Dolanık Foton Kaynağı’ prototiplerini ürettik. Farklı dalga boylarında çalışabilen 4 farklı foton dedektörü geliştirdik. Fiber eşleşmeli ve serbest uzay optiği tabanlı olmak üzere 780 ve 842 nanometre dalgaboylarında ikiz fotonlar üreten iki farklı foton çifti kaynağı ürettik. Bu ürünlerde kullanılan voltaj yükseltici ve lazer akım sürücüsü gibi temel modülleri de hazır almak yerine kendimiz üretmeyi seçtik.

HAYALET GÖRÜNTÜLEME

GPS’e ihtiyacı olmayan sisteminizle ilgili bilgi verir misiniz?

Dolanık foton kaynağını optimize edip, hayalet görüntüleme projesi geliştirdik. GPS’e ihtiyacı olmayan zaman ve konum belirleme sistemleri tasarlamak çok önemli. Soğuk atom tabanlı sistemlerle ise yer altı sıvılarını, gazları, madenleri hassas bir şekilde tespit etmek mümkün.

KUANTUM SALDIRI ÖNLEME

Kriptografik çözümleriniz neler?

Kuantum kriptografide güvenlik yine kuantum fiziği yasalarıyla sağlanıyor. Kuantum bilgisayarları geliştikçe, kırılması mümkün görülmeyen güvenlik ağları kırılabilir oluyor. Kırılmayan bir sistemi kırmanın yolları üzerine patent başvurumuzu yaptık, bekliyoruz. Kuantum bilgisayarlı saldırılara karşı güvenli bu teknoloji ile ürünlerimize “kuantum-güvenli” damgasını yansıtacağız. Farklı siber-güvenlik uygulamalarında da kullanılabilecek kuantum dolanık foton kaynakları, ölçüm modülleri ve kuantum rassal sayı üreteçleri tasarlayabiliyoruz.

İNSANA YATIRIM

Türkiye kuantum teknolojilerinin neresinde?

Türkiye bu alanda çok nitelikli akademisyenlere sahip, fakat insan gücü yetiştirme konusunda zayıf. Kuantum kriptografi, kuantum haberleşme ve kuantum metrolojide bazı uygulamalı çalışmaları ilk kez Özyeğin Üniversitesi’nde ben ve ekibim gerçekleştiriyoruz. Pahalı deneyler değiller ve kullanılan cihazları çok rahatlıkla Türkiye’de üretebiliriz.

Kuantum haberleşmenin önemi ne?

Dolanıklık tabanlı kuantum haberleşmede parçacıklar arasında görülmeyen bir ilişki var ve aralarında binlerce kilometre olan parçalar birbirleriyle ilgili, aynı siyam ikizleri gibi. Birinin binlerce kilometre ötede hissettiği acıyı diğeri de hisseder. Dolanık fotonlarla kodlanmış mesaj okunduğu an kendi kendine silinir. Bu ölçümün kuantum durumlarını yıkıcı etkisi sebebiyledir. Üçüncü kişiler kriptografik ağa erişmeye çalışırsa, meşru kullanıcılar bunu anlar. Bu kuantum mekaniği yasalarıyla garantilenir.

KUANTUMA DAİR HER ŞEYİ ÜRETMEK

“Kuantum algılama alanında hemen şimdi yapabileceğimiz üretimler var. Farklı ortamlarda kuantum haberleşme araştırmasını yaptık. Paket ürünleri biz üretelim istedik. Tek foton sayaçları, zaman etiketleme ünitesi gibi üniteler geliştiriyoruz. Bunların maliyeti 100 Euro’yu geçmez ama satın alınsa 5-10 bin Euro ödenecek ürünler. Foton detektörlerinin dört farklı versiyonu var. İhtiyaç duyulan tüm kuantum teknolojilerini üretebilecek kapasitede bir firmayız.”

OPTİMEKANİKLERİ ÜRETELİM

“Kuantum malzemeler sanayi bölgelerimizin hepsinde üretilebilir. Optimekanikleri üretmekle işe başlayabiliriz, bu bizi çok rahatlatır. Mesela TÜBİTAK araştırmalarında optimekanikler için büyük bütçeler harcanıyor. Bunları biz üretebiliriz ama bir eko sistemin
kurulmasına ihtiyacımız var.”

HABERLEŞME AĞI

“TÜBİTAK BİLGEM projesi ile minyatür bir kuantum haberleşme ağı kuracağız. Yeditepe Üniversitesi de alt yürütücü olacak. Yüksek bir binanın tepesinde bir anahtar dağıtıcı olacak. Farklı binaların çatılarındaki teleskoplarla kuantum haberleşme gerçekleşecek. Bu haberleşme ağı birçok sektör ve kurum tarafından talep olduğunda kurabileceğimiz bir ağ modeli.”

DR. DURAK KİMDİR?

2009 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fizik Mühendisliği bölümünden mezun oldu. Singapur Ulusal Üniversitesi’nde doktora yaptı. Singapur Kuantum Teknolojileri Merkezi’nde doktora ekibinin takım lideri olarak doktora sonrası araştırmasını tamamladı. TÜBİTAK BİLGEM’de çalıştı. Halen Özyeğin Üniversitesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü’nde öğretim üyesi olan Dr. Durak; kuantum kriptografi, fotonik, kuantum elektrodinamiği ve kuantum enformasyon alanlarında araştırmalar yapıyor.

03 Mayıs 2021 Pazartesi

Etiketler : Teknoloji