Çin bu hafta yeni nadir toprak elementleri ihracat kısıtlamaları duyurdu. Reuters’ın aktarımına göre, genişletilmiş bürokratik kontroller, REE’lerin çıkarılması ve rafine edilmesi için kritik öneme sahip teknolojileri de kapsıyor ve görünüşe göre diğer ülkelerin Çin uzmanlığına bağımlılığını sürdürmeyi hedefliyor. Nisan ayında mıknatıslar ve hammaddelere getirilen kısıtlamalara eklenen bu hamle, ilk kez yarı iletken üretimini açıkça kapsamına alarak ülkenin küresel arz üzerindeki nüfuzunu vurguluyor. Bu adım, ABD’nin yurt içi nadir toprak arzını artırma ve Çin’e çip üretim ekipmanı satışını kısıtlama girişimlerinin ardından geldi.
YARI İLETKEN ETKİSİ
Nadir toprak elementleri yarı iletkenler ve pek çok ileri teknoloji için hayati önem taşıyor. Nadir bulunmamalarına rağmen, çıkarma ve rafine süreçleri zorlu; Çin, gerekli altyapıyı kurmak için onlarca yıl harcadı. Asya ülkesi, küresel nadir toprak madenciliğinin %70’ini, işleme kapasitesinin %90’ını kontrol ediyor. Yeni kontroller, yabancı kuruluşların Çin’den REE ihracı için izin almasını zorunlu kılıyor ve bu izinler derhal yürürlüğe giriyor. 1 Aralık’tan itibaren kısıtlamalar, Çin menşeli malzemeler içeren ve Çin dışında üretilen ürünlere de uygulanacak. Yetkililer ayrıca gelişmiş yarı iletkenlerin ihracatını vaka bazında engelleyecek ve askeri amaçlı tüm sevkiyatları durduracak.
KÜRESEL TEDARİK RİSKİ
Analist değerlendirmeleri, kısıtlamaların Apple’ın A18 Pro iPhone çipi, Nvidia’nın H100 AI işlemcisi ve Samsung’un 9. nesil V-NAND bellek çipleri gibi ürünleri etkileyebileceğini; ASML gibi gelişmiş yarı iletken üretim ekipmanı tedarikçilerinin sevkiyatlarında da gecikmeler olabileceğini öngörüyor. Tedarik zincirindeki olası darboğazların, özellikle yapay zekâ kaynaklı artan talep ortamında NAND arzını daha da zorlayabileceği ifade ediliyor.
PAZARLARDA SERT TEPKİ
ABD tarafında, daha önce Truth Social kararı üzerinden sert eleştiriler dile getiren Başkan Trump, 1 Kasım itibarıyla Çin’e %100 gümrük vergisi uygulanacağını açıkladı. Duyurunun ardından S&P 500 endeksi 30 dakika içinde 100 puandan fazla geriledi. Trump ayrıca Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile planlanan bir toplantıyı iptal etmekle tehdit etti. Analistler, iki liderin 2025 APEC zirvesinde (bu ayın sonlarında, Güney Kore) bir araya gelmesinin muhtemel olduğunu değerlendiriyor.
OYUNLAR, BELLEK, EKRAN KARTLARI
Gümrük vergileri, tedarik zinciri kesintileri ve diğer faktörler, son yıllarda çok sayıda ürünün fiyatlarını zaten yukarı çekmişti. Yeni gümrük vergilerinin oyun konsollarındaki maliyet artışına katkı yapabileceği; NAND üretimindeki darboğazların, AI talebi ile birleşince küresel arzı daha da zorlayabileceği ifade ediliyor. Yeniden tırmanan ticaret gerilimlerinin, bir dönem ekran kartı fiyatlarını şişiren kripto para çılgınlığına benzer dalgalanmaları tetikleyebileceği de yorumlar arasında.
