Depozito iade sistemiyle Türkiye’nin plastik hammaddedeki açığı da azalacak. Depozito makinaları ise tamamen yerli olarak üretildi.
BARIŞ CABACI
Çevresel sürdürülebilirliği artırmak ve geri dönüşüm oranlarını yükseltmek amacıyla dünya genelinde depozito iade sistemleri giderek yaygınlaşıyor. Özellikle plastik, cam ve metal içecek şişeleri ve kutuları için uygulanan bu sistemler, tüketicilerin belirli ürünleri satın alırken ödedikleri depozito ücretini, bu ürünleri iade ettiklerinde geri almalarını sağlıyor. Döngüsel ekonomide öncü olan Avrupa, depozito iade sistemlerinin en yaygın ve etkin kullanıldığı bölgelerden biri. Dünyada 100’den fazla ülkede geri dönüşüm uygulanırken, bunların yaklaşık 70’i depozito sistemini tercih ediyor.
ALMANYA VE ABD
Almanya, İsveç ve Norveç gibi ülkeler, yıllardır bu sistemleri başarıyla uyguluyor. Almanya’da 2003 yılından beri yürürlükte olan sistem sayesinde geri dönüşüm oranları yüzde 90’ın üzerine çıktı. İsveç ve Norveç’te de ortalama yüzde 89 oranında geri dönüşüm sağlandı. ABD’de Oregon, Michigan ve Kaliforniya gibi eyaletler de bu sistemleri başarılı bir şekilde uyguluyor. Tüketicilerin depozito sisteminden 0.35 cent ile en çok kazanç elde ettiği ülke ABD oldu.
PİLOT BÖLGE ANKARA
Yıllardır yurt dışında yaşayan akraba ve arkadaşlarımızdan duyduğumuz depozito sistemi artık Türkiye’de de uygulanacak. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Türkiye Çevre Ajansı (TÜÇA) ve Darphane ortaklığında 2020’de fiilen başlatılan çalışmada pilot bölge Ankara seçilmişti. Depozito Yönetim Sistemi (DYS), yeni yılın ilk çeyreğinde Türkiye genelinde uygulanacak. Bu makinalarla birlikte plastik, cam ve metal içecek ambalajlarının geri dönüşümünün artırılması hedefleniyor. Yeni sistemin, Türkiye’nin çevre politikalarında önemli bir yer tutması ve geri dönüşüm bilincinin yaygınlaşmasını sağlaması bekleniyor.
YENİ YILIN İLK İŞİ
İSO Yeşil Dönüşüm Ödül Töreni’nde, çevreyi korumanın önemine işaret eden Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki, yeni uygulama hakkında şu bilgiyi verdi: “Arı nasıl ki çiçeklerin üzerinden polenleri toplayarak çiçeğe hiç zarar vermeden dünyanın en faydalı gıdasını yapıyorsa, biz de üreteceğiz ama çevreyi kirletmeyeceğiz. Avrupa Birliği’ne de Yeşil Mutabakat ve 2050 yılına kadar sera gazı emisyonlarını sıfırlayacağımıza dair sözlerimiz var. Döngüsel ekonomi için oldukça önemli olan bu gelişmeyi yeni yıl itibariyle uygulamaya başlayacağız.”
YÜZDE YÜZ YERLİ
Uzmanlar, Türkiye’de uygulanacak depozito iade sisteminin, dünyadaki başarılı örneklerden ilham alınarak tasarlandığını ve çevresel sürdürülebilirliğe önemli katkılar sağlayacağını belirtiyor. Öte yandan, iki yıl içinde geliştirilen depozito makinaları da yüzde yüz yerli olarak üretildi.
EN DÜŞÜK İADE 2 LİRA
Depozito iade bedeliyle ilgili düzenlemeleri, sistemin yürütücüsü olan TÜÇA yapacak. Depozito bedeli uygulanan 70’ten fazla ülkede en düşük depozito bedeli 3.22 Türk Lirası iken Türkiye’de ise bu bedelin 2 TL olması bekleniyor. Tüketiciler depozitolarının iadelerini Depozito Yönetim Sistemi Mobil Uygulamasından kontrol edebilecek. Depozito Mobil Uygulaması, App Store, Huawei Store ve Google Play Store’dan bu aydan itibaren akıllı telefonlara yüklenebilecek. Tüketici e-cüzdanındaki bedeli, başta marketler olmak üzere belirlenen noktalarda kullanabilecek.
SİSTEM NASIL ÇALIŞACAK?
AVRUPA’DA DEPOZİTO İLE DÖNÜŞÜM ORANLARI
Almanya: %98
Danimarka: %90
Estonya: %88
Litvanya: %81
Slovakya: %79
Letonya: %54
Türkiye: %40
Kaynak: UNESDA ve TÜÇA
HAMMADDE AÇIĞI KAPANACAK
Depozito sisteminin ülke ekonomisi için önemli olduğunu söyleyen PAGEV Başkanı Yavuz Eroğlu, İstanbul Ticaret’e şu açıklamaları yaptı: “Ülkemizde sıfır atık projesi kapsamında çalışmalar hız kazanırken, 2025’te başlayacak Depozito İade Sistemi’nde de şişe veya kutu başına ücret ödenecek. İade için 5 binden fazla nokta oluşturulması bekleniyor. Tek kullanımlık ambalajlı; alkolsüz içecek, içme kaynak suları, doğal mineralli sular, alkollü ve alkolsüz bira, malt içecek, enerji, sporcu içecekleri, şarap, meyve suları, süt ve içilebilir süt ürünlerinin ambalajları geri dönüşecek. Düzenlemenin geri dönüşüm hızını artırması bekleniyor. Yeşil dönüşüm, AB’nin başlattığı bir projedir. Özellikle depozito iadesi sisteminin 2025 yılı itibariyle tüketiciler ayağında da başlayacak olması, geri dönüşüm açısından oldukça olumlu bir adım. Türkiye’de yeşil dönüşüm konusunda faaliyet gösterenler olarak Depozito İade Sistemi’ni destekliyoruz. Bu sistemle daha fazla ürünü geri dönüştürme imkanımız olacak. Geri dönüşüm şunun için de çok önemli: AB, 2030 yılında plastik ürünlerin yüzde 30’unun geri dönüştürülmüş ürünlerden üretilmesini istiyor. Türkiye’de de plastik, cam ve metal ambalajları işlememiz gerekiyor. Türkiye’nin plastik hammaddede cari açığı var. Atıkları dönüştürdüğümüz zaman cari açığımızı da kapatacak yeni bir alanımız ortaya çıkıyor. Ekonomik anlamda da çok büyük bir değer ifade ediyor.”
Herkesin bilinçlenmesi gerekiyor
Ambalaj Sanayicileri Derneği (ASD) Yönetim Kurulu Başkanı Zeki Sarıbekir, depozito sistemi hakkında İstanbul Ticaret’e şunları söyledi: “Ambalaj üretiminde de Avrupa Yeşil Mutabakatı çerçevesinde döngüsel ekonomiyi odağa alıyoruz. Döngüsel ekonomide ambalajların kaynağında ayrı toplanması, geri dönüştürülmesi ve üretim süreçlerinde ikincil ham madde kaynağı olarak kullanılması esastır. Depozito Yönetim Sistemi de içecek ambalajlarının kaynağında ayrı toplanması ve bu temiz toplanmış atıkların tekrar ambalaj üretiminde kullanılmasını sağlaması bakımından önem taşıyor. Her fırsatta belirttiğimiz gibi ambalajlar çöp değildir, ekonomik olarak değerli birer malzemedir. Ancak atık haline geldikten sonra kaynağında ayrı toplanması gerekir. Bu noktada da döngüsel ekonomiye katkının ve sıfır atık yaklaşımının devamı için geri dönüşüm en önemli yapı taşı olarak karşımıza çıkıyor. Bu konuda herkesin bilinçlenmesi gerekiyor. Atıklar kaynağında ayrı biriktirilerek ve yerel yönetimler tarafından ayrı ayrı toplanarak kaliteli geri dönüşüm sağlanmalıdır. Böylelikle hem üretimimize devam ederiz hem de atık ithalatını kademeli olarak azaltıp sıfırlarız. Cam şişe, pet şişe ve alüminyum içecek kutularının kaynağında ayrı toplanmasını sağlayacağı için Depozito Yönetim Sistemi’nin hem geri dönüşüm sürecini iyileştireceğini hem de sektöre, firmalara ve tüketicilere çevreci bir yaklaşım getireceğini söyleyebiliriz.”
