Birleşmiş Milletler’e göre, 2022’de yaklaşık 62 milyon ton elektronik atık üretildi; sadece yüzde 22’si geri dönüştürüldü. Değerli metallerin ve nadir elementlerin önemli bir kısmı ise çöplüklerde kayboldu. 2024’te geri kazanılabilir hammadde kaybı 63 milyar dolara ulaşırken, 2030’da bu rakamın 80 milyar doları aşması bekleniyor.
GERİ DÖNÜŞÜMDE YAPAY ZEKA DEVRİ
The Economist’in haberine göre geleneksel geri dönüşümde, elektronik atıklar ezildiğinde çoğu kirleniyor ve ayıklama zorlaşıyor. Oysa yapay zeka destekli yeni nesil robotlar, cihazları tanıyıp parçalara ayırmada çığır açıyor. Artık robotlar, bir cihazı sadece ezmeden önce tanımakla kalmıyor, aynı zamanda en değerli bileşenleri söküp ayrıştırıyor.
SANAYİDE ROBOT İŞ BİRLİĞİ
Apple, ‘Daisy’ adını verdiği robot ile onlarca farklı iPhone’u otomatik olarak parçalayabiliyor. Microsoft, sabit disk sökümü için geliştirdiği robot ile verilerin güvenli imhasını sağlıyor. İsviçreli ABB ve Amerikalı Molg iş birliğinde ise büyük veri merkezlerinden değerli parçaların kurtarılması için mini robotik fabrikalar kuruluyor.
ESNEK ROBOTLAR YOLDA
Almanya’daki Fraunhofer Enstitüsü ekibi, farklı türde elektronik atıkları ayrıştırabilecek kadar esnek ve akıllı bir sistem üzerinde çalışıyor. Dr. José Saenz’in liderliğindeki proje, eski masaüstü bilgisayarları tanıyıp sökebilen, etiketleri tarayabilen ve çevrimiçi sökme rehberlerinden öğrenebilen robotlar üretiyor. Ekip, robotun gelecekte telefonlardan elektrikli araç pillerine kadar pek çok ürünü ayrıştırabileceğini öngörüyor.
GELECEĞİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ
Robotlar, analiz ettikleri cihazda hangi parçaların ekonomik olarak değerli olduğunu tespit ediyor; bağlantıların durumunu değerlendirip en verimli sökme sırasını belirliyor. Proje tamamlandığında, farklı elektronik eşyaları kendi başına söküp ayrıştırabilen ticari robotlar beş yıl içinde yaygınlaşabilir.
YASAL BASKILAR VE YENİ DÖNEM
Ürün ömrü sonundaki geri dönüşüm konusunda artan yasal zorunluluklar, şirketleri robot destekli çözümlere yönlendiriyor. Uzmanlar, yapay zekalı robotların yükselişiyle beraber, firmaların ürünlerini sadece kullanımda değil, ömrü sonunda da değerli kılmak için yeni adımlar atacağı görüşünde birleşiyor.
