Çin, ‘açık’ yapay zeka modelleri alanında küresel pazarda ABD’yi geride bıraktı. Finacial Times’ın haberine göre, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) ve Hugging Face tarafından yapılan araştırma, Çin yapımı yeni açık modellerin indirilme oranının geçen yıl yüzde 17’ye yükselirken, Google, Meta ve OpenAI gibi Amerikalı geliştiricilerin payı yüzde 15,8’de kaldığını gösteriyor. Böylece Çinli gruplar ilk kez ABD’li rakiplerini indirme payında geçti.
AÇIK MODEL YARIŞI
Geliştiricilerin ücretsiz indirip değiştirebildiği ve entegre edebildiği açık modeller, yeni şirketlerin ürün geliştirmesini ve araştırmacıların bu sistemleri iyileştirmesini kolaylaştırıyor. Yaygın benimsenmenin, yapay zekânın geleceği üzerinde önemli etki yaratacağı belirtiliyor.
Çin’in açık modeller yayınlama yönündeki çabası, ABD’deki büyük teknoloji şirketlerinin ‘kapalı’” yaklaşımıyla zıt bir çizgi izliyor. OpenAI, Google ve Anthropic, en gelişmiş teknolojilerini kapalı tutarak bunlardan abonelikler ve kurumsal anlaşmalar üzerinden gelir elde ediyor. Nvidia üretimi gelişmiş yapay zeka çiplerine erişimi kısıtlanan Çinli gruplar ise Pekin tarafından modellerine daha geniş erişim açmaları yönünde teşvik ediliyor.
Mercator Çin Araştırmaları Enstitüsü’nden Wendy Chang, Çin’de açık kaynak yaklaşımının ABD’ye kıyasla daha yaygın bir trende dönüştüğünü, ABD şirketlerinin yüksek değerlemeler üzerinden gelir sağladıkları için teknolojilerini açık kaynaklı hâle getirmeyi tercih etmediğini ifade ediyor.
ÇİN’İN AÇIK MODEL STRATEJİSİ
MIT ve Hugging Face verilerine göre, Çin modellerinin indirilmesinde en büyük payı DeepSeek ve Alibaba’nın Qwen serisi alıyor. DeepSeek’in, ABD’li rakipleriyle benzer seviyede konumlanan ve maliyet ile işlem gücü açısından aynı sınıfta yer alan R1 akıl yürütme modelini tanıtması, ABD laboratuvarlarının rekabet avantajlarını koruyup koruyamayacağı ve büyük veri merkezlerine yönelik yatırımların verimliliği konusunda soru işaretleri doğurdu. Trump yönetimi, yapay zeka yarışında Çin’e karşı üstünlük sağlamak amacıyla yayımladığı Yapay Zeka Eylem Planı’nda, ‘Amerikan değerleri’ni barındıran açık kaynaklı modellere yatırım yapılması için ABD’li grupları teşvik etmeye çalıştı.
Ağustos ayında OpenAI, erişimi ücretsiz olan ilk ‘açık ağırlık’ modellerini tanıttı. Bu modeller, sıfırdan bir modeli eğitmek için gereken kod ve eğitim verilerini içeren tam açık kaynak modellere kıyasla daha sınırlı bilgi sunuyor. Llama ailesiyle açık ağırlıklı yapay zeka geliştirmede uzun süre referans kabul edilen Meta ise ‘süper zeka’ hedefi doğrultusunda stratejisini daha güçlü kapalı modellere yatırım yönünde değiştirdi. MIT araştırmacısı Shayne Longpre, DeepSeek ve Alibaba Cloud gibi Çinli şirketlerin modellere yaklaşımını ‘paradigma değişimi’ olarak değerlendiriyor. Çinli şirketlerin, ABD laboratuvarlarının altı ay ya da yıllık döngülerine kıyasla, kullanıcıların seçebileceği çok sayıda varyasyonu haftalık veya iki haftalık aralıklarla yayımladığı belirtiliyor.
ÇİP KISITLAMALARI VE YARATICILIK
Uzmanlar, güçlü çipler üzerindeki ABD ihracat kontrollerinin Çin’in hesaplama gücünü sınırlayabileceğini, buna karşın ülkede çok sayıda yerli araştırmacının bulunduğunu vurguluyor. Bu durumun, daha küçük ama güçlü modeller üretmek için damıtma gibi tekniklerin daha sık kullanılmasına ve model geliştirme yaklaşımlarında farklı yöntemlere yönelinmesine yol açtığı ifade ediliyor.
Çin’deki yapay zeka laboratuvarlarının ayrıca yapay zeka video üretim modellerine öncelik verdiği aktarılıyor. Böylece sınırlı donanım koşullarına rağmen farklı türde içerik üretimi hedefleniyor.
SİYASİ ÖNYARGI VE ABD’NİN POZİSYONU
Araştırmacılar, Çin açık modellerinin Çin Komünist Partisi’ne yönelik belirgin ideolojik çerçevelere sahip olduğunu; Tayvan veya Tiananmen Meydanı katliamı gibi tartışmalı konularda sıklıkla bilgi üretmeyi reddettiklerini gösteren bulgular paylaşıyor.
ABD’de ise OpenAI ve Google DeepMind gibi laboratuvarlar, insan yeteneklerini aşan yapay genel zeka sistemleri geliştirmeye odaklanmış durumda. ABD, açık kaynak geliştirme alanında Çin’e kıyasla daha az sayıda büyük bağımsız oyuncuya sahip. Son örneklerden biri, Seattle merkezli Allen Yapay Zeka Enstitüsü’nün Kasım ayında tamamen açık kaynaklı model Olmo 3’ü yayımlaması oldu.
Yeni Amerikan Güvenliği Merkezi’nden Janet Egan, Çin’in açık model alanında kaydettiği ilerlemenin ABD açısından dikkatle izlenmesi gereken bir gelişme olduğunu belirterek, bu durumu Washington için endişe konusu olarak nitelendiriyor.
